«Προμηθέας Δεσμώτης»: Πίστη στη δύναμη της γνώσης

Τη βραβευμένη με Olivier Award, ως καλύτερη ηθοποιό, Kathryn Hunter, εμπιστεύτηκε ο σκηνοθέτης – καλλιτεχνικός διευθυντής του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Πάτρας, να ενσαρκώσει τον Προμηθέα, Μία ερμηνεία από γυναίκα, σε πρώτη παγκόσμια παρουσίαση στο Φεστιβάλ Επιδαύρου. Τη μετάφραση ειδικά για την παράσταση έκανε ο Δημήτρης Δημητριάδης, τη σκηνογραφία ο καταξιωμένος Κώστας Βαρώτσος και τα κοστούμια ο Γιάννης Μετζικώφ. Τα σωστά φώτα επιμελήθηκε ο Σάκης Μπιρμπίλης και την εύρυθμη κίνηση ο χαρισματικός Marcello Magni, ένας από τους ιδρυτές του δημοφιλούς θιάσου Complicite.

Φωτιά – Σωτηρία ανθρώπινου είδους

Ένα εύγλωττο κείμενο, επίκαιρο στη σύγχρονη εποχή, της οποίας σημάδι είναι η προϊούσα σκοτεινιά, με ό,τι αυτή συνεπάγεται. Ο αγώνας του ανθρώπου να επιβιώσει και να φύγει από τη σκιά του φόβου, γίνεται σαφής. Όσο η αναλγησία δεσπόζει σε όλα τα επίπεδα δράσης των κοινωνιών, τόσο ο κάθε σημερινός Προμηθέας θα βυθίζεται στο αιώνιο έρεβος. Η φλόγα της φωτιάς, είναι αυτή που δίνει τη δυνατότητα στο άτομο να ορίσει τον εαυτό του. Με εφαλτήρια τη δύναμη της λογικής, μακριά από στενόμυαλες θεωρίες και εξουσίες, διασφαλίζεται η διαιώνιση και η πρόοδος του ανθρωπίνου γένους. Ο γενναίος αυτός υπερασπιστής των ανθρώπων γίνεται αιώνιο σύμβολο αλληλεγγύης και δικαιοσύνης. Άφοβος, νοιάζεται περισσότερο για την τύχη των θνητών, παρά για τη δική του μοίρα. Όταν επικρατήσει το πνεύμα, η λογική και ο νόμος, μόνο τότε θα σωθεί ο Προμηθέας που παραμένει ακόμα αλυσοδεμένος μέσα στους αιώνες. Και οι λαοί θα απαλλαγούν από τα δεινά της κάθε προκατάληψης δημιουργώντας ένα στέρεο πολιτισμό χωρίς ρατσιστικούς διαχωρισμούς.

Σκηνοθεσία

Με το σκηνικό να αποπνέει ερημιά και να απλώνει την παγωμένη αύρα του στο χώρο, ο Σταύρος Τσακίρης εστιάζει στο «σταυρό» του ήρωα. Ένας κόκκινος στύλος κρατάει δεμένο μέρα νύχτα, αυτόν / αυτήν που τόλμησε να παραβεί την απαγόρευση του Δία. Μία άφυλη ύπαρξη που στόχο είχε την αποφυγή της κατακλυσμιαίας πρόθεσης του εξουσιαστή ηγέτη του Ολύμπου. Καθώς το νέο καθεστώς που επιβάλλεται κάθε άλλο παρά δίκαιο και ορθό είναι, ο Προμηθέας ρισκάρει τα πάντα για τον άνθρωπο.

Η μουσική υπόκρουση, παράγοντας λυρικότητα, στηρίζεται σε παραδοσιακά λαϊκά, αλλά και σύγχρονα ακούσματα από την Ελλάδα, τον Καύκασο και την Ανατολή..Έτσι υπογραμμίζεται το ύφος που παραπέμπει στην αναγνώριση της αξίας του ιδανικού της ζωής, με συντελεστή την προνοητικότητα και τον καθαρό νου.

Συνεχείς ανατροπές, εναλλαγή εικόνων με θέμα άλλοτε το αντικειμενικό και άλλοτε το μεταφυσικό στοιχείο, ενισχύουν τον πυρήνα του έργου. Αναβιώνοντας τα βασανιστήρια του τιμωρημένου και βουτηγμένου στο σκοτάδι Προμηθέα, κρατιέται ζωντανός ο μύθος του. Μόνη σωτηρία η επικράτηση της ισονομίας, των τεχνών και της ερμηνείας του κόσμου, μέσω της λογικής. Αυτό είναι το φως που ακόμα αγωνίζεται να μην σβήσει.

Ερμηνεία Προμηθέα

Οπτασία κινητικότητας και αέρινης εκφραστικότητας, η, με το ελληνικό της όνομα, Κατερίνα Χατζηπατέρα, κατακτά το κοινό με το ταλέντο και τη ζωτικότητά της. Η αφοσίωση στην ακρίβεια του δραματικού λόγου και η καθαρή γνώση του χαρακτήρα, δημιουργούν μέθεξη με το κοινό. Η σκηνική της παρουσία εξαιρετικά αειφόρος, πολυεπίπεδη και συγκινησιακή. Το accent λίγο στην αρχή ξενίζει, αλλά δεν στέκεται εμπόδιο στην όλη αναδυόμενη καλλιέπεια.

Αγαπάει τον απροστάτευτο άνθρωπο, πονάει για τη γήινη μοίρα και τον αναπόφευκτο θάνατό του. Ο κακοποιημένος Προμηθέας, αλλά αμετανόητος να προσκυνήσει μια τυραννική εξουσία, διαμαρτύρεται σθεναρά για τα άδικα καθημερινά του βασανιστήρια. Εντοπίζουμε μία ολοκληρωμένη και χυμώδη ερμηνεία, ένα δύσκολο ρόλο, καθώς η αξιόλογη ηθοποιός καλείται να υποδυθεί έναν άφυλο Προμηθέα. Επιτυχώς καταδεικνύει τη σπουδαιότητα της επίγνωσης και την ανάγκη της αντίστασης απέναντι σε κάθε πρόθεση φίμωσης ή επικάλυψης της αλήθειας.

Πρωταγωνιστές – Ανάλυση χαρακτήρων

Νικήτας Τσακίρογλου, αφηγητής, Δημήτρης Πιατάς, Ήφαιστος, Πέγκυ Τρικαλιώτη, Ιώ, Αλέξανδρος Μπουρδούμης, Κράτος και Γεράσιμος Γενατάς, Ωκεανός. Εννεαμελής χορός με κορυφαίο τον έμπειρο και ικανότατο Περικλή Βασιλόπουλο. Το ρόλο του Ερμή υποδύονται οι Ηλιάνα Μαυρομάτη, Αντιγόνη Φρυδά και Κώστας Νικούλι. Συμμετέχουν Έφη Κιτσαντά, Μπέτυ Αποστόλου, Δημήτρης Παγώνης, Περικλής Σκορδίλης, Νίκος Μπακάλης και Αντώνης Βλάσσης. 

Εξαιρετική η παρουσία του Νικήτα Τσακίρογλου, ένας θεατρικός πνεύμονας που υφαίνει το ρόλο του αριστοτεχνικά, με τη στόφα του μεγάλου ηθοποιού. Σκηνικά συνεπείς και έντιμοι οι Δημήτρης Πιατάς, Πέγκυ Τρικαλιώτη, Γεράσιμος Γενατάς. Πολύ καλοί οι Αλέξανδρος Μπουρδούμης και Κώστας Νικούλι. Ξεχώρισαν οι Ηλιάνα Μαυρομάτη και Αντιγόνη Φρυδά. Όλος ο θίασος δούλεψε σκληρά για το αποτέλεσμα, για μια παράσταση με έντονο πολιτικό χαρακτήρα και εύστομη διαχρονικότητα.

Αποδόμηση του θανάτου

Ικανότητα σκέψης, μετάδοση τεχνών και επιστημών, διδασκαλία ιατρικής και βοτάνων, καλλιέργεια ελπίδας, τα δώρα του ευεργέτη ήρωα. Ενημέρωση, διαφώτιση, εξιλέωση, αυτάρκεια, ανεξαρτησία, από κάθε λογής δεσμά.. Ο άνθρωπος μαχητής, χειραφετημένος, υψώνεται πάνω από τη μοίρα του εφήμερου, της άγνοιας και του ανεξέλεγκτου. Έτσι, ελεύθερος, συναντά τη θεία του πλευρά και «χαλιναγωγώντας» τη θνητότητα, δαμάζει τη φύση. Συνακόλουθα κτίζει έναν υλικό και πνευματικό πολιτισμό, στηριζόμενος στη δυναμική της γνώσης, του πειραματισμού και της εξερεύνησης.
Από το σκοταδισμό οδηγείται απελευθερωμένος στη συναίσθηση της πραγματικότητας, προβάλλοντας την αγωνιστικότητα του νου και τη σοφία της εμπειρίας. «Προμηθέας Δεσμώτης», ένα συμπονετικό ποιητικό σύγγραμμα, με σημείο αναφοράς το αίσθημα του δικαίου και την αδιαμφισβήτητη πίστη στην οικουμενικότητα του ανθρωπιστικού ιδεώδους.

Αξιολόγηση παράστασης

«Προμηθέας Δεσμώτης», ο Άνθρωπος – Θεός του κάθε απόκληρου και αδικημένου που περιθωριοποιείται, σε ένα κόσμο προς κατεδάφιση. Είδαμε την κλασική / διαχρονική τραγωδία που αποκαλύπτει την εμβέλεια της αξιοσύνης της, με τον πιο πηγαίο τρόπο. Ο θεατής συμμετέχει ολιστικά στη δράση, με το λόγο, την έκφραση και την κίνηση να δένουν γόνιμα με τον κορμό του δράματος.
Μια ουσιώδης παράσταση που πετυχαίνει να υποστηρίξει την αυθεντικότητά της, λειτουργώντας ως αντίβαρο, σε ένα συντριπτικά απάνθρωπο, σύγχρονο παγκόσμιο «πολιτισμό».

Το ψυχικό σθένος και η αποποίηση της αυτοεγκατάλειψης, λειτουργούν ως βάλσαμο στην ανηλεή στέρηση των δικαιωμάτων και στη δέσμευση της προσωπικής ελευθερίας. Ενδεικτικά γνωρίσματα μιας αναπόδραστης, με ραγδαία εξέλιξη πλανητικής μοναξιάς και επικίνδυνης αποπροσωποποίησης.

Η τραγωδία του Αισχύλου μεταποιείται σε ωδή για τον άνθρωπο, με δόκιμη / προσηνή μετάφραση, στρωτή -χωρίς αμφιλεγόμενες μοντερνιές – σκηνοθεσία και συνεπείς υποκρίσεις. Η ποιότητα των υπολοίπων συντελεστών, συμπληρώνει επαρκώς το πεδίο δράσης. Ενστάσεις αφορούν στη σκηνοθετική γεωμετρία και σε κάποιες δραματικές συμπεριφορές που δεν αναπτύχθηκαν τόσο, ώστε συγκεκριμένοι χαρακτήρες να μην είναι πλήρεις. Επίσης η ενδυματολογική αισθητική, ειδικά του Προμηθέα δεν είναι και η πλέον ταιριαστή.. Ωστόσο παραμένουμε θετικοί απέναντι στην αξιοπρεπή εκτέλεση του εγχειρήματος.

Πόσο επίκαιρο και πραγματιστικό είναι το σοφιστικό «Πάντων χρημάτων μέτρον άνθρωπος»!, ( κριτήριο για όλα τα πράγματα είναι ο άνθρωπος).

Αποσπάσματα

«Γιατί εμένα Θεέ μου;».
«Και τώρα είμαι μετέωρος στον αέρα ο ταλαίπωρος».
«Είναι πάντα σκληρός, όποιος είναι νέος στην εξουσία».
«Δεν μπορείς να σταματήσεις με τίποτα, αυτόν που κινείται με ορμητικότητα».
«Η απόφαση ήταν του Δία , η υλοποίηση του Ήφαιστου».

Διαβάστε επίσης:

Ο «Προμηθέας δεσμώτης» του Αισχύλου σε καλοκαιρινή περιοδεία