Ο κλεμμένος λευκός ελέφαντας & άλλα διηγήματα – Μαρκ Τουέιν: Κριτική βιβλίου

“Μερικές φορές αναρωτιέμαι αν τον κόσμο κυβερνούν κάποιοι έξυπνοι που μας δουλεύουν ή κάποιοι ηλίθιοι που μιλάνε σοβαρά” είπε ο βαθιά στοχαστικός Μαρκ Τουέιν για να περιγράψει τον κόσμο που τον περιέβαλε, έναν κόσμο βουτηγμένο στην ανοησία και την γραφικότητα.

Προφητικά ανακοίνωσε την μωρότητα που θα κυριαρχούσε στις επερχόμενες γενιές των απανταχού πολιτικών ανεξαρτήτου χώρας και ηπείρου, αλήθειες που μέχρι και σήμερα έχουν δυστυχώς ισχύ. Οι ιστορίες του που εμπεριέχονται σε αυτό το ολιγοσέλιδο βιβλίο που κατά τα άλλα είναι πλούσιο σε σημασιολογία και σαρδόνιο πνεύμα, είναι εμποτισμένες με ειρωνεία απέναντι στο επάγγελμα του δημοσιογράφου, του ντετέκτιβ, του πολιτικού. Το πρώτο εξάλλου, το οποίο ο ίδιος εξάσκησε χωρίς επιτυχία μιας και η ανάμειξή του με την τυπογραφία προκάλεσε την οικονομική του καταστροφή, είναι αυτό στο οποίο συγκεντρώνει τα περισσότερα βέλη του.

Ο Μαρκ Τουέιν, ο συγγραφέας του “Τομ Σώγιερ” και του “Οι περιπέτειες του Χακλμπέρι Φιν” εδώ δεν υπολείπεται νοημάτων και διδαγμάτων. Εισβάλλει στην φύση των ανθρώπων που θεωρούν πως έχουν την εξουσία του γράφειν, αυτών των υποτιθέμενων μάγων της είδησης που έχουν ως αποστολή τους την ακέραιη και σαφή διάδοση των γεγονότων χωρίς να μεροληπτούν. Όμως κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει και είναι πέρα για πέρα γνωστό πως με την πένα τους αντί να φροντίζουν για την ενημέρωση των πολιτών, αυτοί αναλώνονται σε ψευδεπίγραφες και ανεδαφικές πληροφορίες. Ποια είναι όμως η σχέση της αλήθειας με το ψέμα, της ευθύτητας με την παραπλάνηση και της μικροπρέπειας με την ανιδιοτέλεια; Ο Μαρκ Τουέιν κατακεραυνώνει αυτούς τους σαλτιμπάγκους που μόνιμα διαστρεβλώνουν την πραγματικότητα προσφέροντας μόνο κατασκευασμένα εξιστορήματα αντί να υπηρετούν την κοινή γνώμη και το δημόσιο συμφέρον με τον έναν και μοναδικό τρόπο που δεν είναι άλλος από την ακριβή και καθαρή μετάδοση της πληροφορίας χωρίς την εξυπηρέτηση συμφερόντων και μακριά από αμοιβές και δωροδοκίες.

Στα διηγήματά του με την τέχνη του παραμυθά που μόνο εκείνος γνωρίζει να πλάθει με τα χέρια του, προκαλεί τον αναγνώστη, τον προβληματίζει, τον μετατρέπει σε κατήγορο με μέθοδο που δεν αφήνει περιθώρια για αμφιβολίες και δεύτερες σκέψεις. Ειρωνικός και καυστικός, επιτίθεται σφοδρά και με αμεσότητα λόγου στους θεσμούς της Αμερικής που χωλαίνει, αδυνατώντας να αντιληφθεί την διαφθορά, την σαθρότητα των αξιών και των εκάστοτε πολιτικών. Το κωμικό και χιουμοριστικό στοιχείο είναι αυτό που κυριαρχεί σε όλα τα διηγήματα και βέβαια εντάσσει σε αυτό και το στοιχείο της υπερβολής για να φουσκώσει εκούσια την συνεχή παρακμή ανθρώπων και νοοτροπιών. Όπως αναφέρει και στον πολύ εύστοχο πρόλογο ο Δημήτρης Ελευθεράκης: “Τα πρώτα του κείμενα είναι κυρίως δημοσιογραφικές καταγραφές, συχνά δραματοποιημένες και χιουμοριστικές, επίκαιρων γεγονότων, με το πέρασμα του στη μυθιστοριογραφία και το διήγημα ο Τουέιν αναζήτησε την έμπνευσή του στον κόσμο της φαντασίας αλλά και στις προσωπικές παιδικές του μνήμες από τη ζωή στην παραποτάμια πόλη Χάνιμπαλ του Μιζούρι”. Πραγματικά, οι ιστορίες του έχουν μία παιδικότητα την ίδια στιγμή που έχουν και έναν ενήλικο και σοφό χαρακτήρα, συνδυάζοντας έτσι κάτι από τους μύθους του Αισώπου όταν κινείται σε αλληγορικά νοήματα για να κατακρίνει πρόσωπα και πράγματα.

Ο αναγνώστης έρχεται αντιμέτωπος με ένα παιχνίδι που κινείται ανάμεσα στο λογικό και το παράλογο γιατί ο κόσμος είναι τέτοιος και ο συγγραφέας με τις μνήμες του νωπές από την παιδική ηλικία στην επαρχία του Μιζούρι χρησιμοποιεί με ευστροφία την αφήγηση για να καταφερθεί ενάντια όλων εκείνων που μικρός αδυνατούσε να κατανοήσει τις πράξεις και τα λόγια. Στο διήγημα “Η δημοσιογραφία στο Τεννεσσί” γράφει χαρακτηριστικά για τον ρόλο του δημοσιογράφου: “Η θεόπνευστη αποστολή της δημοσιογραφίας είναι να σκορπάει παντού τον σπόρο της αλήθειας, να ξεριζώνει το ψέμα, να μορφώνει, να εξευγενίζει, να αναβαθμίζει την ηθική και τη συμπεριφορά του κοινού, να κάνει όλους τους ανθρώπους πιο ενάρετους, πιο ευγενικούς, πιο καλόψυχους, από κάθε άποψη καλύτερους και ευσεβέστερους και ευτυχέστερους”. Στη “Συνάντηση με έναν δημοσιογράφο” είναι που γελοιοποιεί εντελώς την ιδιότητα του ρεπόρτερ. Τελικά ο απλός πολίτης δεν είναι ένα θύμα των εξελίξεων καθώς προσπαθεί να ξετρυπώσει με βάση τις εκάστοτε προσλαμβάνουσές του και να εκμαιεύσει την εξακρίβωση της κάθε πληροφορίας που του σερβίρεται? Ο Μαρκ Τουέιν στο επίκεντρο της σημερινής κοινωνικής κρισιμότητας έχει βλέμμα και οξύ νου που ενοχλεί.

“Κλασσικό βιβλίο είναι αυτό που όλοι ήθελαν να γνωρίζουν, αλλά κανείς δεν κάθεται να το διαβάσει”

Το βιβλίο του Μαρκ Τουέιν, Ο κλεμμένος λευκός ελέφαντας & άλλα διηγήματα, κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Πατάκη