Αιμίλιος Χειλάκης: Ο Οιδίπους είναι ο απόλυτος μύθος του σύγχρονου ανθρώπου

Το «ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Βόλου» σε συνεργασία με το «Φεστιβάλ Αθηνών» παρουσιάζουν φέτος την τραγωδία «Οιδίπους Τύραννος», του μεγάλου Έλληνα

τραγικού μας ποιητή, Σοφοκλή. Ο Αιμίλιος Χειλάκης, ένας καταξιωμένος και αγαπημένος στο ελληνικό κοινό ηθοποιός, με θεατρική εμπειρία σε μεγάλους ρόλους, καλείται να ερμηνεύσει φέτος τον ομώνυμο ρόλο του «Οιδίποδα Τύραννου». Ενός Οιδίποδα που αντιπροσωπεύει και αναδεικνύει την τραγωδία του ανθρώπου που δέχεται τα σκληρότερα χτυπήματα της Θείας Δίκης για μια ύβρη που εν αγνοία του διέπραξε. Ενός ανθρώπου που υπάκουσε στο πεπρωμένο του, που υποκλίθηκε στην τρομερή του μοίρα, με αξιοπρέπεια, χωρίς να ταπεινώνεται…

Ο Αιμίλιος Χειλάκης, – που αυτό το καλοκαίρι περιοδεύει σε όλη την Ελλάδα με τον με συμπρωταγωνιστή του τον Κωνσταντίνο Μαρκουλάκη και σκηνοθέτη τον Λιθουανό Τσέζαρις Γκραουζίνις – με τη ζεστή του φωνή, μιλά στο Culturenow.gr με πάθος για τον Οιδίποδα, για τον σύγχρονο άνθρωπο, για τους μεγάλους ρόλους, μας εξηγεί γιατί απέχει από το τηλεοπτικό τοπίο και μας ενημερώνει για τη φετινή θεατρική του πορεία…

Συνέντευξη: Στέλλα Τζίβα

Culturenow.gr: Φέτος το καλοκαίρι ερμηνεύετε τον ρόλο του Οιδίποδα, στην τραγωδία «Οιδίπους Τύραννος» του Σοφοκλή. Είναι ένας ρόλος που επιθυμούσατε να ερμηνεύσετε;
Αιμίλιος Χειλάκης: Οι μεγάλοι ρόλοι έρχονται και σε βρίσκουν. Μπορούμε να επιθυμούμε τον Οιδίποδα, τον  Άμλετ, τον Οθέλλο, τον  Μάκμπεθ, τον Ορέστη, όλους αυτούς τους τεράστιους  ρόλους, να τους επιθυμούμε από την πρώτη μέρα που μπήκαμε στη σχολή. Πώς έχουμε ασκηθεί όμως για να μπορέσουμε να το κάνουμε; Τι έχουμε προσφέρει εμείς στον εαυτό μας ως άσκηση, ως πλούτο, ως συνεργασίες, για να μπορέσουμε κάποια στιγμή να μιλήσουμε τον τραγικό λόγο; και ειδικά στις μεταφράσεις όπως του Μίνωα Βολανάκη. Αυτή λοιπόν η πεποίθηση ότι οι ρόλοι έρχονται και σε βρίσκουν είναι γιατί εσύ έχεις δώσει ήδη τις εξετάσεις σου, έχεις καταφέρει και έχεις μιλήσει αυτά τα κείμενα, είτε στο χορό, είτε σε μικρότερους ρόλους σε αυτά τα μεγάλα έργα, φτάνοντας κάποτε να πρωταγωνιστείς και έχοντας επίσης καταφέρει να πείσεις, ανθρώπους τους οποίους επιθυμείς να συνεργαστείς μαζί τους, όπως ο κ. Μαρκουλάκης, ο κ. Σαπουντζής, ο κ. Γκραουζίνις, ότι μπορείς να είσαι παρών τη στιγμή που συμβαίνει, και να είσαι παρών ολοκληρωτικά και σωστά. Άρα, κλείνοντας αυτή τη μεγάλη παρένθεση, έρχεται η στιγμή που αναγνωρίζεις εσύ ο ίδιος ότι μπορείς να κάνεις αυτούς τους ρόλους και τότε ασχολείσαι μαζί τους.

Cul.N.: Τι είναι αυτό που κάνει τον Οιδίποδα Τύραννο επίκαιρο ως έργο και πως συνδέεται, αν συνδέεται, η εποχή του με την εποχή μας;
Α.Χ.: Όταν έγραψε ο Σοφοκλής τον Οιδίποδα, ο Οιδίπους ήταν ήδη ένας χιλιετής μύθος για τη αρχαία Ελλάδα. Πήρε λοιπόν ο Σοφοκλής έναν μύθο γνωστό της εποχής του, και έκανε ένα μεγάλο λογοτεχνικό, καλλιτεχνικό, θεατρικό έργο. Αυτοί οι μύθοι δεν έχουνε ούτε εποχή, ούτε επικαιρότητα, αυτοί οι μύθοι είναι συμπυκνωμένη άποψη, γνώση και γνώμη για το ότι είναι ο άνθρωπος του σήμερα, ο σύγχρονος άνθρωπος και σύγχρονος- δεν εννοούμε το μοντέρνο – θεωρείται ο άνθρωπος, αυτός ο οποίος έχει αφήσει το πρώτο γραπτό κείμενο και μετά. Γιατί ο σύγχρονος άνθρωπος, είναι αυτός ο οποίος όρισε κοινωνία, όρισε Θεό, όρισε τη στιγμή που το σύνολο μπορεί να αποφασίζει αντί για αυτόν. Οι πρώτες οργανωμένες κοινωνίες είναι οι σύγχρονοι άνθρωποι. Ο Οιδίπους λοιπόν, είναι ο απόλυτος μύθος του σύγχρονου ανθρώπου. Είναι ο άνθρωπος που πρέπει να σκοτώσει τον πατέρα του, για να πάει μπροστά, ψυχολογικά αυτό λέμε. Αν δεν σκοτώσεις τον πατέρα σου μέσα σου δεν θα μπορέσεις ποτέ να γίνεις άντρας. Αν δεν ακολουθήσεις το πρώτο σου θηλυκό πρότυπο, το οποίο είναι η μητέρα σου, αν δηλαδή δεν ονειρευτείς ότι αναπαράγεσαι μαζί της, ότι είσαι σύνευνος της μητέρας σου δεν θα μπορέσεις ποτέ ίσως, να θέλεις και συ να αναπαραχθείς. Αν δεν κλείσεις τα μάτια για να ενδοσκοπήσεις τη γνώση ποτέ δεν θα γίνεις σοφός. Ο σύγχρονος λοιπόν άνθρωπος πρέπει να μην έχει μάτια, να έχει σκοτώσει τον πατέρα του και να έχει υπάρξει ομόκλινος της μητέρας του. Αυτοί λοιπόν οι μύθοι, δεν είναι ούτε του 2012, ούτε του 2500, ούτε του 2500π.χ. Είναι η ανάγκη να αντιληφθεί ο άνθρωπός τη θέση του στη κοινωνία. Τώρα, η δικιά μας παράσταση έχει μια επικαιρότητα, αλλά είναι  επικαιρότητα η οποία είναι επίσης παγκόσμια και διαχρονική. Πόσο αξιοπρεπής είσαι και πώς στέκεσαι απέναντι σε αυτό που οι άλλοι ονομάζουν για σένα Θεό και μοίρα. Είσαι όρθιος ή λυγίζεις;

Cul.N.: Θεωρείτε πως η ερμηνεία του ρόλου του Οιδίποδα είναι ένα πραγματικά δύσκολο εγχείρημα για έναν ηθοποιό και από ποια έννοια;
Α.Χ.: Το να ανέβεις στη σκηνή είναι μια πράξη πολιτική. Και μόνο το ότι εσύ ανεβαίνεις στη σκηνή για να σε δούνε και να μιλήσεις για μεγάλες σκέψεις μεγάλων ανθρώπων, θέλει μεγάλο θάρρος. Αυτό είναι πάντα το δύσκολο στη δουλειά μας. Να έχουμε για κάποιο λόγο να μιλήσουμε. Πρέπει να ανακαλύπτουμε διαρκώς και να επαναδραστηριοποιούμε το μυαλό μας και τον κόσμο μας, ότι για αυτό το οποίο είμαστε έτοιμοι να μιλήσουμε είναι σημαντικό. Αν δεν, καλύτερα να μην ανεβαίνουμε πάνω. Αυτό είναι το δύσκολο σε κάθε ρόλο. Δεν είναι μόνο ο Οιδίποδας.

Cul.N.: Τι είναι αυτό που θα κρατήσετε, που θα σας μείνει από την ιστορία του Οιδίποδα, ως μότο ζωής, ως δίδαγμα;
Α.Χ.: Το ίδιο που είχα κρατήσει και από τον Άμλετ, το ίδιο που είχα κρατήσει  από τον Οθέλλο, από τον Δον Ζουάν… Ο Άμλετ, όταν λέει να ζεις ή να μη ζεις, η βαθύτερη ερώτηση του αν πρέπει να την κάνουμε ξανά σήμερα, δεν είναι λογοτεχνική, είναι να ζεις άπραγος ή να πεθάνεις πράττοντας; Επανήλθαμε σε πολιτικούς καιρούς οι οποίοι χρειάζονται την πράξη μας και όχι απλά τη φυσική μας παρουσία. Αυτό το ίδιο ζητάει για μένα ο Οιδίποδας, το ίδιο ζητάει ο Οθέλλος, το ίδιο ζητάει και ο Δον Ζουάν. Όλοι οι μεγάλοι ρόλοι ζητούν τον άνθρωπο ο οποίος πράττει. Οι ρόλοι γι’ αυτόν σκέφτονται.

Cul.N.: Ερμηνεύσατε Άμλετ, Οθέλλο, τώρα τον Οιδίποδα. Υποδύεστε με την ίδια ευκολία ρόλους τόσο από τη Αγγλική όσο και από την Ελληνική δραματουργία; Τι είναι αυτό που σας ελκύει και επιλέγετε να ερμηνεύσετε τέτοιους ήρωες; Ακόμα, έχετε εντοπίσει κοινά στοιχεία στους ήρωες του Shakespeare και των Ελλήνων τραγικών μας ποιητών;
Α.Χ.: Πιστεύω ναι, υπάρχουν απόλυτα στοιχεία γιατί είναι παγκόσμια κληροδοτήματα, είναι συμπυκνωμένη σκέψη, παγκόσμια, αυτοί οι ήρωες, δεν είναι απλοί χαρακτήρες, οι οποίοι πονάνε, πεινάνε, ή ερωτεύονται. Όταν μιλάμε για εντοπιότητα των ρόλων ή των χαρακτήρων ή των καλλιτεχνικών έργων, χάνουμε κάτι από το μεγαλείο τους. Γιατί, είναι απλά βρετανική η σκέψη του Άμλετ; Είναι απλά  γαλλική η ελευθερία του Δον Ζουάν; Είναι απλά ελληνική η ανάγκη να ξεπεράσεις τη μοίρα σου και να θεωρήσεις ότι νικάς το πεπρωμένο σου, πιστεύοντας ότι το μυαλό σου είναι πιο δυνατό από όλα, που πιστεύει ο Οιδίποδας;  Όχι. Είναι παγκόσμια.

Cul.N.: Αφήνοντας πίσω έναν ρόλο, υπάρχει κάτι που κρατάτε από την προσωπικότητα και τον χαρακτήρα του ήρωα που έχετε υποδυθεί;
Α.Χ.: Ναι. Τη μελέτη που κάνω γύρω από αυτούς τους χαρακτήρες, όχι τον χαρακτήρα. Δηλαδή για να κάνω τον Δον Ζουάν έπρεπε να διαβάσω Επίκουρο. Η γνώση πάνω στην Επικούρεια φιλοσοφία ήταν πάρα πολύ σημαντική για τη μετέπειτα ζωή μου γενικά. Για να μπορέσω να διαβάσω τον Άμλετ έπρεπε να διαβάσω όλα τα υπόλοιπα ποιήματα τα μεγάλα, τα οποία είχε γράψει ο Χειμωνάς, για να συνειδητοποιήσω γιατί μεταφράζει ο Χειμωνάς έτσι. Άρα εμπλουτίστηκα σε σχέση με τη γνώση του Χειμωνά. Όσο αφορά τον Shakespeare, τον έχω μελετήσει, έχω εντρυφήσει σε κάποια σημεία σ’ αυτόν, σε κάποια άλλα όχι.  Αυτό που σου μένει πάντως είναι το καταρχήν. Ξεκινάω να ασχολούμαι με τον Άμλετ, με τον Οιδίποδα, με τον Δον Ζουάν, με τον Οθέλλο, με τον Μακμπέθ, με όποιον ρόλο… Τι όπλα χρησιμοποιείς για να τον διαβάσεις αυτόν τον ρόλο; Τα όπλα αυτά είναι η φαρέτρα σου.

Cul.N.: Από την μέχρι τώρα εμπειρία σας, σε ρόλους όπως ο Οθέλλος, ο Δον Ζουάν, ο Άμλετ… πόσο εύκολη για τον ψυχισμό ενός ηθοποιού είναι αυτή η εναλλαγή ρόλων;
Α.Χ.: Εσείς βλέπετε εναλλαγή ρόλων, εγώ βλέπω την εναλλαγή τεχνικών, αλλά αν σας αναλύσω την τεχνική μου, θα χάσει όλη την μαγεία του ότι εσείς πιστεύετε ότι έχω μπει μέσα στον ρόλο. Σας αφήνω λοιπόν να το πιστεύετε αυτό, αν και δεν συμβαίνει, γιατί αυτό είναι η μαγεία που δημιουργεί ο καλλιτέχνης με τον θεατή του.

Cul.N.: Με την ιδιότητα σας και ως σκηνοθέτη, πέρα του ηθοποιού, μπήκατε στον πειρασμό να σκηνοθετήσετε ή να παρέμβετε στην σκηνοθετική γραμμή του Οιδίποδα;
Α.Χ.: Όχι, γιατί ο Τσέζαρις  Γκραουζίνις είναι ένας σκηνοθέτης που χαίρει βαθιάς εκτίμησης από μένα και έτσι είχα αφεθεί ολοκληρωτικά στα χέρια του.

Cul.N.: Ο όρος «ποιότητα» στην τέχνη, πιστεύετε πως συνεπάγεται, δαπανηρές οικονομικές παραγωγές όσο αφορά το θέατρο ή κάποια τηλεοπτική παραγωγή;
Α.Χ.: Μπορώ να σας απαντήσω μόνο για το θέατρο, γιατί αυτή τη στιγμή είμαι συμπαραγωγός της παράστασης του Οιδίποδα με το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Βόλου και το Φεστιβάλ Αθηνών. Μπορώ να σας πω, ότι δεν χρειάζονται πάρα πολλά χρήματα για να μπορέσεις να κάνεις μια μεγάλη παράσταση ή μάλλον χρειάζονται πάρα πολλά αλλά όχι όσα χαλάγαμε μέχρι σήμερα για να συμβεί. Μπορούμε να κάνουμε με λιγότερα χρήματα μεγάλες παραστάσεις. Πρέπει όμως να αγκαλιάσουμε τους θεσμούς, ως ιδιωτική πρωτοβουλία, να μας αγκαλιάσουν και αυτοί, να υπάρχει ένας εναγκαλισμός που να έχει αγάπη και από τα δύο μέρη και επίσης το τρίτο μέρος, που είναι ο θεατής, να μη  νομίσει ότι έρχεται να δει απλά πρωταγωνιστές, να καταλάβει ότι έρχεται καταρχήν να ακούσει ιστορίες. Και έτσι θα αγκαλιάσει περισσότερο το θέατρο γιατί το σημαντικό είναι η ιστορία και όχι ο πρωταγωνιστής της.

Cul.N.: Θα μπορούσαν, πιστεύετε, καλές θεατρικές παραστάσεις να παρουσιαστούν σε περιοδείες και εκτός των ελληνικών συνόρων, στη Ευρώπη για παράδειγμα;
Α.Χ.: Μιλάτε για κάτι το οποίο είναι σκοπός μου. Δεν ξέρω αν θα τα καταφέρω, αλλά ναι, πρέπει να γίνονται. Άλλωστε σχήματα γερμανικά αυτό κάνουνε.

Cul.N.: Υπάρχει κάποιος ρόλος που επιθυμείτε να ερμηνεύσετε και κάποιο έργο να σκηνοθετήσετε;
Α.Χ.: Τα πάντα…

Cul.N.: Ποιες θεατρικές παραστάσεις στις οποίες συμμετείχατε και ποιους ρόλους σας ξεχωρίζετε στη μέχρι σήμερα θεατρική σας πορεία;
Α.Χ.: Είναι πάρα πολλοί οι ρόλοι που έχω κάνει, πάρα πολλές οι καλές συνεργασίες που έχω κάνει, θα ήταν άδικο να μιλήσω για κάποια, αφήνοντας έξω κάποια άλλη. Ας πούμε τη σημερινή μου αλήθεια, αυτό που συμβαίνει τώρα. Η καλύτερη παράσταση που έχω κάνει στη ζωή μου είναι ο Οιδίποδας. Κι ο καλύτερος ρόλος.

Cul.N.: Θα μας ενημερώσετε για τις φετινές σας εμφανίσεις;
Α.Χ.: Φέτος τον Χειμώνα, θα είμαι στο θέατρο «Ακροπόλ» στο έργο του Μπρεχτ  «Η Αγία Ιωάννα των σφαγείων» σε σκηνοθεσία του Νίκου Μαστοράκη. Θα παίζω μαζί με τη Βίκυ Βολιώτη.

Cul.N.: Τηλεοπτικά θα σας δούμε;
Α.Χ.: Στην τηλεόραση, αυτή τη στιγμή υπάρχουν εκπομπές, είτε εκπομπές μαγειρικής είτε talents shows, που απλά εγώ δεν μπορώ να συμμετάσχω.. Δεν θα με ενδιέφερε να πάω καλεσμένος σε μια εκπομπή απλά και μόνο για να υπάρχω στην τηλεόραση. Εγώ είμαι ένας άνθρωπος, ο οποίος συμμετέχει στη μυθοπλασία και μυθοπλασία, αυτή τη στιγμή στη τηλεόραση, δεν συμβαίνει.

Cul.N.: Σας ευχαριστούμε πολύ για τη συνέντευξη και σας ευχόμαστε καλή επιτυχία στις επόμενες παραστάσεις του Οιδίποδα Τύραννου.
Α.Χ.: Σας ευχαριστώ πολύ. Να είστε καλά…