Μέσα από τις σκιές – Χουάν Χοσέ Μιγιάς: Κριτική βιβλίου

Πολυβραβευμένος ο Ισπανός συγγραφέας Χουάν Χοσέ Μιγιάς έχει τιμηθεί με τα λογοτεχνικά βραβεία Nadal (1990), Primavera (2002), Planeta (2007) και με το δημοσιογραφικό βραβείο Mariano de Cavia (1999), ενώ το έργο του έχει αγαπηθεί ιδιαίτερα από το ισπανικό κοινό και ο ίδιος απολαύει την εκτίμησή του.

Το τελευταίο του έργο με τίτλο «Μέσα από τις σκιές» αποτελεί ένα σουρεαλιστικό κείμενο, ένα ευφυέστατο ανάγνωσμα που με καυστικό, ενίοτε σαρκαστικό τόνο μας αφηγείται μια ιδιαίτερη ιστορία για την αυτοπαρατήρηση, την αυτοπαραίτηση και τη νοηματοδότηση της ζωής μέσα από μια εντελώς ανατρεπτική και απρόβλεπτη ιστορία.

Με μια λεπταίσθητη αίσθηση του χιούμορ ο Μιγιάς αφηγείται τον τρόπο που ένας άνθρωπος αποξενώνεται από τον κόσμο, εισχωρεί σε έναν αυτόθέλητο εγκλεισμό και ουσιαστικά μετατρέπεται σε έναν άνθρωπο φάντασμα, προκειμένου με αυτό τον τρόπο ο συγγραφέας να μιλήσει για την καθημερινότητα των ανθρώπων που είναι διαμορφωμένη μέσα σε ένα κλειστοφοβικό και εξαιρετικά μοναχικό κόσμο. Ο συμβολισμός της  ντουλάπας μέσα στην οποία εγκλωβίζεται ο ήρωας του Μιγιάς μας παραπέμπει στο κοινωνικό και οικονομικό εκείνο σύστημα που καθορίζει τη ζωή των ανθρώπων στις σημερινές κοινωνίες. Οι άνθρωποι ζουν απομονωμένοι, κυριολεκτικά πνιγμένοι μέσα στον σύγχρονο τρόπο ζωής. Συχνά σχεδόν απαρατήρητοι. Μέσα από σκιές παρατηρούν την πραγματικότητα. Και σταδιακά μετατρέπονται σε παρίες που αναζητούν την ελπίδα της κοινωνικής ένταξής τους. Αγωνίζονται να  βρεθούν ξανά στο φως ακόμη και με τον πιο απροσδόκητο τρόπο.

«Μέσα από τις σκιές» ο Μιγιάς βρίσκει την ευκαιρία να καταδείξει πολλά κοινωνικά προβλήματα των ημερών μας. Να μιλήσει για τον φόβο και τη μοναξιά, για την κοινωνική καταξίωση και τη φιλία, για την εισβολή των υπολογιστών στην ζωή των ανθρώπων, για τις προβληματικές συμπεριφορές των νέων, τις διατροφικές διαστροφές και τα επακόλουθά τους, τον έρωτα και το πάθος, το έγκλημα και την τιμωρία. Κυρίως όμως να μιλήσει για την ελευθερία.

«Δεν υπάρχει μεγαλύτερη ελευθερία από αυτή που σου χαρίζει η απουσία του φόβου», γράφει και αφήνει τον ήρωά του να πολεμήσει όλους εκείνους τους φόβους του που τον έχουν καταδικάσει στον παραλογισμό του κοινωνικού περιθωρίου. Καλά κρυμμένος στη ντουλάπα ο Δαμιάν, ένας μοναχικός άνθρωπος για τον οποίο κανείς δεν αγωνιά ακόμα και όταν έχει εξαφανιστεί για πολύ καιρό, μετά από μια μικροκλοπή βρίσκεται κλεισμένος στη ντουλάπα στην κρεβατοκάμαρα μιας οικογένειας. Από εκεί θα κατορθώσει να γίνει παρατηρητής της δικής του μοναξιάς αλλά και της μοναξιάς την οποία βιώνουν όλα τα μέλη της οικογένειας. Και θα αποφασίσει να γίνει το σκαιώδες μέλος αυτής της οικογένειας, θα βρει τη θέση του μέσα σ’ αυτή και θα τη διεκδικήσει με κάθε τρόπο για να ενταχθεί σε ένα νέο κοινωνικό σύνολο.

Το βιβλίο διαβάζεται ευχάριστα. Η σκωπτική διάθεση του συγγραφέα, η ευφυής πλοκή, ο υπερρεαλιστικός τρόπος που χειρίστηκε την ιστορία και το παράτολμο εγχείρημα του ήρωα το κάνουν ένα ανάγνωσμα γοητευτικό. Στο τέλος όμως της αναγνωστικής διαδικασίας ο αναγνώστης θα παρασυρθεί σε μια σειρά προβληματισμών και θα ανακαλύψει για μια ακόμη φορά τη δύναμη της αλληγορίας στην αποκάλυψη της αλήθειας.