Όταν λέμε Προυστ εννοούμε εκείνο το τετράγωνο των βασικών εννοιών που ορίζουν την ίδια την ύπαρξη του ανθρώπου: Χρόνος, μνήμη, συνήθεια, εμπειρία. Εννοούμε φυσικά και το αχανές μυθιστόρημα με τίτλο «Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο». Ο νεαρός Σάμιουελ Μπέκετ σε μια προσπάθειά του να μην τον καταπιεί η ιδιοφυία του Τζόις στρέφεται στο αντίπαλο δέος, τον Προυστ και συντάσσει μια θαυμαστή μονογραφία, ενδεικτική του ταλέντου και της διαισθητικής ακρίβειας που τον διέκρινε εξαρχής.
Αν διαβάσει κανείς τη μονογραφία του Μπέκετ για τον Προυστ δεν θα μπορεί παρά να θαυμάσει την ανατομία του Προυστικού κειμένου, την προσεκτική λήψη του εκάστοτε δείγματος, την ανάλυση και το τελικό πόρισμα. Ο Μπέκετ μέσω του Προυστ προβαίνει σε μια διάγνωση της ίδιας της νεωτερικότητας σε αντιπαραβολή με τις θεωρίες του Σοπενάουερ έτσι όπως αποτυπώνονται στο έργο του ο Κόσμος ως βούληση και παράσταση.
Η συμβολή του Μπέκετ στην μελέτη του Προυστ είναι ότι αναδεικνύει τη μοναδικότητά του σε σχέση με ό,τι άλλο γνωρίζουμε για τη λογοτεχνία. Χάρις στον Προυστ, μας λέει ο Μπέκετ, μαθαίνουμε ότι η συνήθεια είναι μια δεύτερη φύση σε αντιδιαστολή με την πρώτη και αυθεντική που δεν μπορεί να είναι άλλη από την άμεση πραγματικότητα. Και προσθέτει την Προυστική ρήση: «Από όλα τα ανθρώπινα φυτά, η συνήθεια είναι εκείνο που χρειάζεται τη λιγότερη γη για να τραφεί». Στη συνέχεια ο Μπέκετ επαναθεωρεί τους μηχανισμούς της μνήμης, κυρίως της αθέλητης μνήμης μεγαλουργώντας με φράσεις όπως αυτή: «Ο άνθρωπος με καλή μνήμη δεν θυμάται τίποτα επειδή δεν ξεχνάει τίποτα».
Όσο πιο βαθιά μπαίνει ο Μπέκετ στην Προυστική μυθολογία, τόσο πιο ακριβής και λεπτολόγος γίνεται, φωτίζοντας τις αθέατες πτυχές της ερωτικής ψυχολογίας – οργή, ζήλεια, φθόνος, περιέργεια, πόνος περηφάνια. Ταυτόχρονα τοποθετεί τα πρόσωπα στην ορθή τους διάσταση: Η Αλμπερτίν ως άτομο δεν μετράει καθόλου. Δεν είναι κίνητρο αλλά έννοια τόσο απομακρυσμένη από την πραγματικότητα όσο το πορτραίτο της Οντέτ από τον Ελστίρ που δεν είναι το πορτραίτο της αγαπημένης αλλά της αγάπης που την έχει παραμορφώσει… Λίγο καιρό μετά η Αλμπερτίν σκοτώνεται στην Τουραίνη. Ο θάνατός της,[είναι] η απελευθέρωσή της από τον Χρόνο…
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Για όλα αυτά μας έχει προετοιμάσει ο μεταφραστής Θωμάς Συμεωνίδης σε μια σύντομη αλλά εξόχως περιεκτική εισαγωγή. Η μετάφρασή του, άλλωστε, ρυθμική, ακριβής και ποιητική διασώζει όλη την απόλαυση του κειμένου. Το επίμετρο, τέλος, αποδεικνύεται μια ευφυής ιδέα, στο βαθμό που αποτελεί μια δεύτερη ανάγνωση του μεταφρασμένου κειμένου από τον ίδιο το μεταφραστή.
Διαβάστε επίσης:
«Προυστ»: Η συναρπαστικη μονογραφία του Σάμιουελ Μπέκετ από τις Εκδόσεις της Εστίας
