Πικάσο / Σανέλ: Έκθεση στο Μουσείο Τίσεν της Μαδρίτης

Από σήμερα και μέχρι τις 15 Ιανουαρίου 2023, το Μουσείο Τίσεν παρουσιάζει μια έκθεση, αφιερωμένη στη σύγκλιση μεταξύ τέχνης και μόδας, μελετώντας τη σχέση που αναπτύχθηκε μεταξύ δύο μεγάλων δημιουργών του 20ου αιώνα, του Πάμπλο Πικάσο και της Κοκό Σανέλ.

Συναντήθηκαν για πρώτη φορά το 1917. Μάλιστα, η σύζυγος του Πικάσο ήταν πελάτισσα της Σανέλ, η οποία συνδέθηκε στενά με τον καλλιτεχνικό κόσμο και τους κύκλους των διανοούμενων στο Παρίσι εκείνης της εποχής.

Ο Πικάσο και η Σανέλ συνεργάστηκαν σε δύο περιπτώσεις, κατά τη διάρκεια της καριέρας τους. Η μία ήταν με αφορμή την παράσταση «Αντιγόνη» του Ζαν Κοκτώ –μια σύγχρονη προσέγγιση του έργου του Σοφοκλή-, για την οποία ο Πικάσο δημιούργησε τον σκηνικό χώρο και η Σανέλ, ανταποκρινόμενη στη χρωματική παλέτα του καλλιτέχνη, τα κοστούμια. Η δεύτερη συνεργασία τους πραγματοποιήθηκε για το έργο Le Train Bleu (1924) του Σεργκέι Ντιάγκιλεφ.

Η έκθεση που θα αναδείξει τη συνεργασία των δύο δημιουργών, χωρίζεται σε τέσσερις ενότητες, οι οποίες εκθέτουν χρονολογικά τη δεκαετία μεταξύ 1915 και 1925.

Στην ενότητα The Chanel Style and Cubism, υπογραμμίζεται η επιρροή του κινήματος του Κυβισμού στο έργο της Σανέλ. Η δημιουργός υιοθέτησε τα αυστηρά γεωμετρικά σχήματα, την αισθητική του κολάζ, αλλά και την χρωματική λιτότητα του Κυβισμού, με αποτέλεσμα να δημιουργεί ρούχα σε ευθεία γραμμή, με αυστηρές υφές και ακριβά υφάσματα. Η δεύτερη ενότητα, Olga Picasso, είναι αφιερωμένη στα πορτρέτα που δημιούργησε ο Πικάσο για την πρώτη του σύζυγο, την μπαλαρίνα Όλγκα Χοχλόβα. Σε αυτά, η Όλγκα φορούσε κομμάτια από την πρώιμη περίοδο των σχεδίων της Σανέλ, λίγα παραδείγματα των οποίων σώζονται σήμερα.

Η ενότητα Antigone αφορά το έργο του Κοκτώ, το οποίο παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο Παρίσι, το 1922. Ως έμπνευση για τη δουλειά του Πικάσο και της Σανέλ λειτούργησε η κλασική Ελλάδα, πράγμα το οποίο υπογραμμίζει η συγκεκριμένη ενότητα.

Το τέταρτο και τελευταίο κομμάτι της έκθεσης, Le Train Bleu, αφορά το ομότιτλο έργο του Ντιάγκιλεφ, σε σενάριο του Κοκτώ. Και σε αυτήν την περίπτωση, ο Πικάσο ανέλαβε την εικονοποιία για το έργο, ενώ η Σανέλ σχεδίασε κοστούμια, εμπνευσμένα από τα αθλητικά ρούχα που δημιουργούσε για την ίδια και για τους πελάτες της.

Λίγα λόγια για τον Πάμπλο Πικάσο

Ο Πάμπλο Πικάσο (Pablo Ruiz y Picasso, 25 Οκτωβρίου 1881 – 8 Απριλίου 1973) ήταν Ισπανός ζωγράφος, χαράκτης, γλύπτης, ποιητής, σκηνογράφος και δραματουργός.

Είναι ένας από τους κυριότερους Ισπανούς εκπροσώπους της τέχνης του 20ού αιώνα, συνιδρυτής μαζί με τον Ζωρζ Μπρακ του κυβισμού και με σημαντική συνεισφορά στη διαμόρφωση και εξέλιξη της μοντέρνας και σύγχρονης τέχνης.

Γεννήθηκε στη Μάλαγα της Ισπανίας όπου πέρασε και τα δέκα πρώτα χρόνια της ζωής του. Τα πρώτα μαθήματα ζωγραφικής, τα έλαβε από τον πατέρα του, ο οποίος δίδασκε σε διάφορες ακαδημαϊκές σχολές. Ο ίδιος ο Πικάσο ξεκίνησε να ζωγραφίζει σε πολύ μικρή ηλικία και έδειξε από νωρίς δείγματα του ταλέντου του.

Το 1897 στη Μαδρίτη ήρθε σε επαφή με έργα κορυφαίων ζωγράφων όπως Φρανθίσκο Γκόγια και Δομήνικος Θεοτοκόπουλος (Ελ Γκρέκο) κ.ά. Τα έργα αυτών και άλλων καλλιτεχνών όπως ο Πωλ Σεζάν, ο Πωλ Γκωγκέν, ο Πιέρ Ογκίστ Ρενουάρ, ο Εντγκάρ Ντεγκά, ο Ανρί Ρουσσώ και ο Ζαν Ογκύστ Ντομινίκ Ενγκρ, θα αιχμαλωτίσουν τη φαντασία του Πικάσο σε διάφορες περιόδους της μακρόχρονης σταδιοδρομίας του.

Στο έργο του ο Πικάσο στράφηκε πολλές φορές στην ιστορία της τέχνης για να αντλήσει τα θέµατά του. Δεν επηρεάστηκε μόνο, αλλά ένιωθε κατά καιρούς την ανάγκη δηµιουργίας παραλλαγών πάνω στα έργα ζωγράφων όπως οι Ντιέγο Βελάθκεθ, Φρανθίσκο Γκόγια, Εντουάρ Μανέ, Ρέµπραντ, Βίνσεντ βαν Γκογκ και Ευγένιου Ντελακρουά. Επανειληµµένα ο Πικάσο φιλοτέχνησε πλήρη σειρά παραλλαγών πάνω σε ένα συγκεκριµένο έργο, µε διασηµότερη ίσως τη σειρά του για τις “Δεσποινίδες των τιµών” του Ντιέγο Βελάθκεθ αποτελούµενη από 58 ξεχωριστές εικόνες.

Εγκαταστάθηκε πλέον μόνιμα το 1905 στο Παρίσι και ήδη τα έργα του είχαν κερδίσει την εύνοια των διάσημων συλλεκτών Λίο και Γερτρούδη Στάιν αλλά και άλλων μελών του κύκλου τους. Οι Στάιν είχαν το θρυλικό πλέον διαμέρισμα στην οδό ντε Φλερί όπου εκεί συναντήθηκαν οι κεντρικές μορφές του μοντερνισμού στη λογοτεχνία και την τέχνη, όπως οι Έρνεστ Χέμινγουεϊ, Φράνσις Σκοτ Φιτζέραλντ, Έζρα Πάουντ, Σίνκλερ Λιούις, Πάμπλο Πικάσο, Ανρί Ματίς κ.ά.

Στο Παρίσι κατά την διάρκεια της ζωής του ο Πικάσο έγινε μέλος ενός κύκλου διανοούμενων που περιλάμβανε τους Γκιγιώμ Απολλιναίρ, Μαξ Ζακόμπ, Πωλ Ελυάρ, Ζαν Κοκτώ, Ερίκ Σατί, Αντρέ Μπρετόν, Ζουάν Μιρο, Αμεντέο Μοντιλιάνι, Αλφρέ Ζαρρύ, Ζαν Πωλ Σαρτρ κ.ά. Με κάποιους από αυτούς δημιούργησε φιλική σχέση.

Μερικά από τα δημοφιλή του έργα είναι: “Ο γέρος κιθαρίστας” (1903), “Η ζωή” (1903), “Οικογένεια Σαλτιμπάγκων” (1905), “Προσωπογραφία της Γερτρούδης Στάιν” (1906), “Οι δεσποινίδες της Αβινιόν” (1907), “Ο Ακορντεονίστας” (1911), “Αρλεκίνος” (1915), “Οι μουσικοί με τις μάσκες” (1921), “Τρεις μουσικοί” (1921), “Ο ακροβάτης” (1930), “Κορίτσι μπροστά σε καθρέφτη” (1932), “Το όνειρο” (1932), “Γκερνίκα” (1937), “Η γυναίκα που κλαίει” (1937), “Η χαρά της ζωής” (1946) κ.ά.

Λίγα λόγια για την Κοκό Σανέλ

Η Κοκό Σανέλ (Gabrielle Bonheur Chanel) γεννήθηκε το 1883 στο Saumur της Γαλλίας. Η σχεδιάστρια που κυριάρχησε στην υψηλή ραπτική του Παρισιού για σχεδόν έξι δεκαετίες, προτείνοντας κομψά και άνετα ρούχα σε αντίθεση με τα περίπλοκα και άβολα σύνολα του 19ου αιώνα (όπως ήταν οι κορσέδες), έζησε τα πρώτα χρόνια της ζωής της στη φτώχεια, στη γαλλική εξοχή. Όταν η μητέρα της απεβίωσε, ο πατέρας της την εγκατέλειψε σε ορφανοτροφείο. Για ένα διάστημα η Σανέλ εργάστηκε ως τραγουδίστρια σε καφέ, μέχρι που συνδέθηκε με τον εύπορο Arthur Capel, ο οποίος την βοήθησε να ανοίξει ένα μικρό κατάστημα καπελοποιίας, όπου πωλούσε και αθλητικά ρούχα.

Σταδιακά, η άνεση και ο μινιμαλισμός που χαρακτήριζαν τα ρούχα της Σανέλ, τράβηξαν την προσοχή των εύπορων γυναικών της εποχής, ενώ παράλληλα έφεραν την επανάσταση στη βιομηχανία της μόδας.

Μέχρι τα τέλη του 1920, η Σανέλ είχε εδραιωθεί, έχοντας ως οικονομική βάση των επιχειρήσεών της το πολύ επιτυχημένο άρωμα Chanel No. 5, που δημιούργησε με τη συμβολή του αρωματοποιού Έρνεστ Μπόι, το 1921. Μεγάλο ρόλο στην επιτυχία του αρώματος έπαιξε και το μινιμαλιστικό σχέδιο του μπουκαλιού.

Μετά τον θάνατό της, το 1971, αρκετοί σχεδιαστές διηύθυναν τον οίκο της. Το επιχειρηματικό της δαιμόνιο, η πολυτάραχη ζωή της, αλλά και η κατανόησή της απέναντι στις ανάγκες των γυναικών σε ό,τι αφορούσε τη μόδα συνεχίζουν σήμερα να προκαλούν το ενδιαφέρον του κόσμου.

Κεντρική εικόνα θέματος: Αριστερά: Pablo Picasso, “Woman with a Mandolin”, 1908 Λάδι σε καμβά, 100 × 80 cm, Kunstsammlung Nordrhein-Westfalen, Düsseldorf | Δεξιά: Gabrielle  Chanel, Παλτό, 1929-1930, Βαμβακερό Βελούδο, Chanel heritage, Paris © CHANEL

Πηγές: Thyssen-Bornemisza Museum | “Coco Chanel”, Britannica