Ημερολόγια ταξιδιού: Οι περιπλανήσεις και τα ταξίδια ενός οικουμενικού ανθρώπου

Τα ημερολόγια ταξιδιού από τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Νότια Αμερική που έχουμε την τύχη να διαβάζουμε και στα ελληνικά χάρη στις εκδόσεις Πατάκη δεν είναι απλά καταγραφές και αναμνήσεις, μέσα από αυτά τα ημερολόγια σκιαγραφείται η προσωπικότητα, η σκέψη και η φιλοσοφία του μεγάλου Νομπελίστα. Έχουν παιδευτικό χαρακτήρα και είναι ποτισμένα με στοχασμό, ποιητικότητα, λυρικότητα και πραγματικότητα. Είναι ένας μοναδικός τρόπος να έρθουμε σε επαφή με τις ενδόμυχες αναζητήσεις του Αλμπέρ Καμύ, ο οποίος ακόμα και στην άλλη άκρη του κόσμου δεν παύει να συλλογάται, δεν παύει να παρατηρεί και να καταθέτει τις δικές του απόψεις για τα θέματα που τον απασχολούν. Και πέρα όμως από αυτά τα στοιχεία, αποτελεί και μία πρώτης τάξεως ευκαιρία να γνωρίσουμε τον άνθρωπο Καμύ, τον αδύναμο και ασθενικό Καμύ που όμως δεν σταματά να είναι ενεργός και δραστήριος παρά την αρρώστια που τον κατατρέχει. Πρόκειται για μια μορφή οικουμενική, παγκόσμια που παραμένει αξεπέραστη όσα χρόνια και αν περάσουν.

Ένας συγγραφέας παντός καιρού που πάντα σαγηνεύει

Υπήρξε δυναμικός χαρακτήρας και έντονα πολιτικοποιημένος με την έννοια πως πάλευε για το δίκαιο, κάτι άλλωστε που αποτυπώνεται και στο θεατρικό του έργο. Ο Καμύ με την δυναμική του προσωπικότητα και την ακόμα πιο ισχυρή του πένα, που όλα τα καταγράφει και τίποτα δεν αφήνει ασάλευτο και αναπάντητο, κατάφερε να αφήσει παρακαταθήκη ένα έργο αξιοζήλευτο και πολλάκις δυσνόητο πλην όμως πλούσιο σε νοήματα που προκαλούν δονήσεις και αντιρρήσεις. Στα ταξίδια του που μας περιγράφει με λεπτομέρεια και παραθέτει όλες του τις εμπειρίες από τα άγνωστα μέρη τα οποία επισκέφτηκε διαπιστώνουμε τις αντοχές του, την συνεχή καταγραφή των γεγονότων, δηλαδή ακόμα και τότε δεν παύει να συγγράφει, να κρατά σημειώσεις για όλα αυτά που του συμβαίνουν και έτσι βρίσκεται σε συνεχή επαφή με την γραφή που τόσο αγαπά.

Οι απόψεις του δεν βόλευαν τους γύρω του, οι σκέψεις του ταρακουνούσαν την καθεστηκυία αντίληψη πραγμάτων και η στάση ζωής του αποτελούσε έμπνευση για τους σύγχρονούς του όσο και για τους νεότερούς του. Μέσα σε αυτήν την ατμόσφαιρα την τόσο επαναστατική αλλά συνάμα και τόσο αθόρυβη – γιατί η δύναμη της αλήθειας δεν έχει ανάγκη από κρότο – που κατόρθωσε να εμφυσήσει στην εποχή του, του απονεμήθηκε το βραβείο Νόμπελ το 1957 για το έργο του και την συμβολή του στην διανόηση της περιόδου εκείνης. Αυτό το βραβείο, που δεν είναι πάντα τόσο ακριβοδίκαιο γιατί ο κόσμος δεν είναι τέτοιος, ήρθε πολύ απλά να επιβεβαιώσει την προσήλωση και την αφοσίωση του Καμύ στον άνθρωπο γιατί στον Ξένο, στην Πανούκλα, στην Πτώση όπως άλλωστε και σε όλες τις πτυχές της γραφής του είτε αυτό λέγεται θεατρικό έργο, είτε δοκίμιο, είτε μυθιστόρημα κύριος πρωταγωνιστής του είναι ο άνθρωπος που παλεύει με το είναι του, ο άνθρωπος που αναζητά την ύπαρξή του μέσα στο πολύβουο και περίπλοκο μείγμα που ονομάζουμε κοινωνία.

“Ο Καμύ ανακαλύπτει, με δυσφορία, αυτό που μόλις είχαμε αρχίσει να αποκαλούμε ο Τρίτος Κόσμος. Και αναμφίβολα υποφέρει που το αντιλαμβάνεται μόνο μέσα σε έναν ανεμοστρόβιλο όπου οι εναέριες πτήσεις συναγωνίζονται τις κοσμικότητες” γράφει στην εισαγωγή του βιβλίου ο Ροζέ Κιγιό. Στις Ηνωμένες Πολιτείες ήρθε σε επαφή με τον Νέο Κόσμο, την Νέα Βαβυλώνα ενώ στην Νότια Αμερική κατάλαβε τι συμβαίνει στον φτωχό κόσμο που με απογοήτευση είδε ανθρώπους σε ένδεια και ανέχεια. Τα ταξίδια του αυτά υπήρξαν κουραστικά και μακρά, ταλαιπωρήθηκε και βρέθηκε στα όρια των αντοχών της φυσικής του κατάστασης. Και όμως ανταπεξήλθε και έδωσε το δικό του προσωπικό στίγμα αφού φιλοσοφούσε διαρκώς σχετικά με όσα έβλεπε γύρω του, είδε από μακριά την Ευρώπη και κατάφερε να δει διαφορές και αδικίες που τόσο τον πλήγωσαν.

“Καταδιωγμένος, στην πραγματικότητα, μέσα σε τούτο το περίλαμπρο φως του Ρίο από την ιδέα του κακού που κάνουμε στους άλλους, από τη στιγμή που τους κοιτάμε. Να κάνω τους άλλους να υποφέρουν μού ήταν για καιρό αδιάφορο, οφείλω να το ομολογήσω. Η αγάπη με φώτισε πάνω σ’ αυτό. Τώρα, δεν μπορώ πια να το αντέξω. Κατά μία έννοια, καλύτερα να σκοτώσω παρά να κάνω κάποιον να υποφέρει” γράφει σε κάποιο σημείο του ημερολογίου του δείχνοντας καταφανώς πόσο έχει αλλάξει η στάση του απέναντι στη ζωή. Ο Καμύ σαν μαινόμενος Δίας που με τον λόγο του ως άλλο κεραυνό έρχεται να μας θυμίσει πως η τέχνη έχει την υποχρέωση απέναντι στο κοινωνικό σύνολο να έχει φωνή και παιδευτικό χαρακτήρα απογυμνωμένη από το ρούχο του απλού μέσου διασκέδασης. Σήμερα, αν μία τέχνη έχει παιδευτικό πρόσωπο θεωρείται παλιομοδίτικη, ξεπερασμένη και μη αρεστή γιατί οι άνθρωποι βολεύτηκαν με το εύκολο μη αποδεχόμενοι την ομορφιά του δύσκολου, σε αυτό δεν είναι αμέτοχοι οι ίδιοι αλλά η μομφή βαρύνει και εκείνους, το παιχνίδι παίζεται και στο δικό τους γήπεδο.

Οι στοχασμοί του Καμύ και τα βιβλία του γενικότερα, η θέση του στο λογοτεχνικό στερέωμα έχουν κριθεί από την Ιστορία, εξάλλου ο ίδιος τιμήθηκε και θα τιμάται για χρόνια πολλά ακόμα. Το βέβαιο είναι πως τα μηνύματα που κρύβονται σε αυτά τα ημερολόγια αποδεικνύουν πως η εποχή μας έχει ανάγκη από ηγέτες σε όλα τα επίπεδα, ένας από αυτούς ήταν και ο Καμύ όταν αποφασίζει, με γλώσσα που σπάει δεσμά και αλυσίδες χωρίς να υπολογίζει αν θα στηλιτεύσει την φήμη του, να αναλάβει ο ίδιος τον ρόλο του δασκάλου ελλείψει εκπαιδευτών και όχι απλώς αναμορφωτών όπως κάποτε έκανε για εκείνον ο δάσκαλός του και μας τον προσέφερε αυτόν και τα έργα του για να έχουμε και εμείς οι σύγχρονοι μία γραμμή πλεύσης σε καιρούς όπου το πλοίο της τέχνης και της αξιοσύνης μοιάζει χαμένο στο πέλαγο και ψάχνει τον Οδυσσέα του για να το οδηγήσει από τα αβαθή στο λιμάνι της καταξίωσης. Σας αφήνω να απολαύσετε Αλμπέρ Καμύ και τα συμπεράσματα δικά σας!

Αποσπάσματα του βιβλίου

Ένας τρόπος για να γνωρίσεις μια χώρα, είναι να ξέρεις πώς πεθαίνει κανείς εκεί.

Η ζωή μου φαίνεται όλο και πιο όμορφη καθώς γερνάω, αλλά όλο και πιο δύσκολη. Μην ελπίζετε τίποτα από την Αμερική. Αποτελούμε ένα τέλος ή μια αρχή; Πιστεύω πως είμαστε ένα τέλος. Είμαστε μια χώρα που δεν γνωρίζει την αγάπη.

Διαβάστε επίσης:

Ημερολόγια ταξιδιού: Ένας τόμος για τα ταξίδια του Αλμπέρ Καμύ στην Αμερική