Ο Μαστρο-Τζεπέτο του Φάμπιο Στάσι είναι μια νέα εκδοχή της σχέσης του Πινόκιο και του εφευρέτη του

Ο Πινόκιο εμφανίστηκε μέσα από το μυθιστόρημα παιδικής λογοτεχνίας του Κάρλο Κολόντι μόλις το 1883 για να συγκινήσει όμως πολλές γενιές με τα μηνύματα και τα διδάγματά του. Η ταινία που προβλήθηκε πριν από κάποια λίγα χρόνια στους ελληνικούς κινηματογράφους με πρωταγωνιστή στον ρόλο του Τζεπέτο τον υπέροχο Ρομπέρτο Μπενίνι φέρνει σε επαφή μικρούς και μεγάλους με μία ιστορία εξαιρετικά ανθρώπινη αν και φανταστική. Πρόκειται για την ιστορία μιας ξύλινης μαριονέτας που βρήκε “πνοή” στα χέρια του φτωχού πλην τίμιου ξυλουργού Τζεπέτο. Ο μικρός ήρωας Πινόκιο γίνεται το σημείο αναφοράς για τον δημιουργό του που αποκτά το δικό του γιο και έτσι παίρνει σάρκα και οστά η λαχτάρα και ο διακαής πόθος του Τζεπέτο. Ο Φάμπιο Στάσι, μέσα από την εξαιρετική μετάφραση της Δήμητρας Δότση, μας παρουσιάζει μια άλλη εκδοχή του γνωστού παραμυθιού, μια εκδοχή πιο ωμή και πιο σκληρή, μια εκδοχή λιγότερο παραμυθένια αλλά πιο κοντά στη δύσκολη πραγματικότητα.

Η ιστορία ενός διαφορετικού πατέρα που μας συνδέει με τον ήρωα των παιδικών μας χρόνων

Ο Τζεπέτο, “μπαμπάς” του Πινόκιο, εμφανίζεται ενώπιόν μας ως ένας άλλος Χριστός να γίνεται αντικείμενο χλευασμού, να μπαίνει φυλακή και να βρίσκεται σε κατάσταση τραγική, ένας ηλικιωμένος άνθρωπος που έχει γίνει βορά στις ορέξεις μιας σκληρής κοινωνίας. Ο Στάσι “ξεγυμνώνει” παντελώς τον γνωστό πατέρα και ήρωα και τον παρουσιάζει καθ’όλη τη διάρκεια της ιστορίας να ανεβαίνει τον δικό του Γολγοθά χωρίς καμία αίσθηση συμπόνιας από τη μεριά του συγγραφέα, τον παραδίδει στη χλεύη της κοινωνίας που τον περιπαίζει και τον εξευτελίζει. Ο Τζεπέτο χάνει το παιδί του, τον Πινόκιο και τον αναζητά παντού σαν ο Πινόκιο να ήταν ένα κανονικό και πραγματικό παιδί, σαν να ήταν δηλαδή ένα φυσιολογικό παιδί. Πονάει η καρδιά του από την απώλεια αυτή, βασανίζεται μέσα του και ο Στάσι εμμένει πολύ σε αυτό το σημείο, σαν να πρέπει ο Τζεπέτο να περάσει μέσα από όλο αυτό, σαν να είναι μέρος μιας δοκιμασίας.

Ο Πινόκιο του Κολόντι είναι μία πολύ τρυφερή ιστορία, είναι μια ιστορία που δεν απευθύνεται μόνο σε μικρούς αναγνώστες αλλά σε όλες τις ηλικίες, αφορά σε όλους εμάς που αν και μεγαλώνουμε και ωριμάζουμε πάντα κρύβουμε μέσα μας ένα παιδί που επιθυμεί να παραβιάσει τους κανόνες και να κάνει σκανταλιές. Αυτός είναι ο Πινόκιο, είναι ένα ξύλινο ανθρωπάκι με ψυχή και συναισθήματα, είναι η δημιουργία του Τζεπέτο που του χαρίζει όλη του την αγάπη, την τρυφερότητα, την ζεστασιά και την έγνοια, είναι ο γιος του που θέλει να τον βλέπει να μεγαλώνει και να μαθαίνει, γι’ αυτό και του αγοράζει τετράδια για να πάει στο σχολείο να μάθει όπως τα άλλα παιδιά, ενώ εκείνος τα πουλάει γιατί δεν ξέρει τι θα πει να μαθαίνεις γράμματα. Μόνο που ο ίδιος ο Πινόκιο γνωρίζει πως δεν είναι ένα κανονικό παιδί και μιας και ξεχωρίζει από τα υπόλοιπα νιώθει παράταιρος αλλά είναι και πολύ επιρρεπής σε πειρασμούς.

Αυτήν την ιστορία την τόσο τρυφερή σκέφτηκε να μεταλλάξει σε κάτι πιο σημερινό και πιο ρεαλιστικό ο Στάσι όταν παρακολούθησε την ομώνυμη ταινία του Μπενίνι, την τόσο συγκινητική και ξεχωριστή ταινία που θέλγει κάθε άνθρωπο κάθε ηλικίας. Ο Τζεπέτο, έτσι όπως τον αναπαριστά μέσα από το κείμενό του ο Στάσι, είναι μια μορφή που θυμίζει εκείνους τους ηλικιωμένους αγίους από τους πίνακες της Αναγέννησης που πονάνε και θυσιάζονται για το καλό της ανθρωπότητας, είναι ένας άνθρωπος που υπομένει και περιμένει την σωτηρία του, βρίσκει ευτυχώς μια κάποια θαλπωρή από τον Ρομέο στο τσίρκο όπου βρίσκει προσωρινά δουλειά και κάνει το κομμάτι του κάνοντας τον κόσμο να γελάει. Ο ίδιος όμως πονάει μέσα του καθώς δεν έχει βρει ακόμα το σπλάχνο του, τον Πινόκιο, γιατί έτσι τον νιώθει σαν μέρος της δικής του σάρκας και βιώνει έναν βουβό πόνο αναζητώντας τον παντού. Όταν νομίζει πως ακούει την φωνή του και τον έχει βρει τότε συνταράσσεται και αναστατώνεται όπως θα έκανε κάθε κανονικός πατέρας.

Οι στιγμές είναι αγωνιώδεις για τον Τζεπέτο, κάθε λεπτό και κάθε ώρα που περνά είναι και μια βαθύτερη πληγή μέσα του, είναι ακόμα μια σουβλιά και μια σχισμή στην ήδη βασανισμένη του ψυχή καθώς αναζητά την τύχη του Πινόκιο, σαν να τρέχει το αίμα κάθε φορά που απογοητεύεται και καλείται να ξανασηκωθεί. Ο ίδιος δεν χάνει την ελπίδα του και συνεχίζει να τον αναζητά ενώ η κοινωνία έχει βαλθεί να τον αποτελειώσει με ένα ολόκληρο χωριό να τον υβρίζει και να τον θεωρεί αντικείμενο χλευασμού. «Πασχίζει να μιμηθεί με τα χέρια τον γιο του που έχει χαθεί και καθώς το κάνει, θυμάται άξαφνα τα πρώτα λόγια που του ψιθύρισε στο αυτί, το χαμόγελο που θέλησε να του χαράξει για πάντα στο στόμα, για να μην τον στενοχωρεί τίποτα, και όλες τις αλλαγές που έφερε αυτό το παιδί στο σπιτικό του. Το σπίτι του. Πού να ‘ναι άραγε το σπίτι του; Μήπως είναι κι αυτό μια σπηλιά σκαμμένη στον βράχο;»

Το μάθημα του Κολόντι και του Στάσι μέσα από αυτήν την νέα εκδοχή τόσο προς τους μικρούς όσο και τους μεγάλους είναι τόσο δεξιοτεχνικά δοσμένο μέσα από την ιστορία του Πινόκιο που συγκινεί. Συγκινεί γιατί είναι μια ιστορία που αγγίζει και ακουμπά κάθε άνθρωπο τόσο από την περιπέτεια του Πινόκιο όσο και από την περιπέτεια του πατέρα του Τζεπέτο που περνά δια πυρός και σιδήρου μέσα από τα μάτια του Στάσι. Ο Τζεπέτο είναι η προσωποποίηση της περιθωριοποίησης σε μια κοινωνία που πασχίζει να δείξει τον κακό της χαρακτήρα. Ο πατέρας Τζεπέτο είναι η προσωποποίηση της καρτερικότητας, του ανθρώπου που περνά βάσανα αλλά αντέχει, είναι η εικόνα ενός ανθρώπου που αν και άρρωστος και ταλαιπωρημένος συνεχίζει να ζει και γεμάτος δύναμη αντλεί ευχαρίστηση από την ελπίδα που δεν σβήνει μέσα του αλλά σαν κερί αναμμένο δείχνει το δρόμο.

Απόσπασμα από το βιβλίο «Ο Περιπλανώμενος»:

«Τίποτα δεν τον συνέδεε πια με τη γλώσσα των ανθρώπων, κανένας δεσμός, κανένα υφάδι. Μπροστά στο ακατάληπτο θέαμα του κόσμου, μέχρι και ο χρόνος είχε αρχίσει να ταλαντώνεται μανιασμένος απ’ άκρη σ’ άκρη της μνήμης του»

Διαβάστε επίσης:

Φάμπιο Στάσι: Ο Ιταλός συγγραφέας υπογράφει το αντεστραμμένο παραμύθι «Μαστρο-Τζεπέτο»