Η δύναμη του κυρίου Δ* – Άγης Πεταλάς: Κριτική βιβλίου

Μία πολύ ενδιαφέρουσα προσέγγιση της ελληνικής πραγματικότητας επιχειρεί ο Άγης Πεταλάς με την σειρά διηγημάτων του, είναι ένα πανόραμα του Έλληνα που ζει αγκαλιά με τα πάθη του και τα ελαττώματά του, τις ιστορικές παθογένειες της φύσης του.

Όλες οι αδυναμίες του σύγχρονου Έλληνα, όλη η πλασματική πραγματικότητα που ζούμε και για την οποία είμαστε οι ίδιοι υπόλογοι και υπεύθυνοι πάνω από όλα, βρίσκουν την θέση τους στις ιστορίες που ο συγγραφέας με ευφυΐα και ευστροφία καταθέτει. Εκκεντρικές πτυχές ανθρώπων που επιθυμούν να ξεφύγουν, να απελευθερωθούν από τα δεσμά ενός συστήματος που οι ίδιοι είναι κύριοι και βασικοί πρωταγωνιστές. Ο κύριος Δ* δεν είναι παρά ένας από εμάς, ένας άνθρωπος χαμένος στα δικά του μονοπάτια, ένας Μεσσίας που γνωρίζει τα πάντα, είναι ικανός να δώσει λύσεις μόνο που για τον ίδιο του τον εαυτό λειτουργεί ως νησί χωρίς βλάστηση και προοπτική. Η δύναμη του είναι ανούσια, είναι ανίσχυρη, μπάζει νερά από παντού και ξεδιπλώνεται έτσι που στο τέλος των ιστοριών στις οποίες ο ίδιος καθίσταται η σολομώντεια λύση για τους άλλους γίνεται για τον ίδιο φωναχτή αδυναμία και μονάδα πανικού. Ο κύριος Δ* είναι ένα προσωπείο που χτίστηκε μέσα σε μία κρίση, η κρίση αυτή είναι ευκαιρία για δημιουργία αλλά οι δυνάμεις του σκότους και της οπισθοδρόμησης δεν αφήνουν τίποτα και κανέναν να ορθοποδήσει, τραβάνε το σκοινί στην παραγωγικότητα, φιμώνουν τις φωνές που έχουν την πραγματική δύναμη να επιφέρουν αλλαγές. Αυτός ο κύριος Δ* τελικά θα καταφέρει να διώξει από πάνω του τα φαντάσματα και τις αλυσίδες που τον δεσμεύουν? Μοιάζει με έναν Προμηθέα Δεσμώτη που το σώμα του και το μυαλό του έχουν γίνει χρόνια τώρα βορά στην συνήθεια, αυτήν που κατατρώει το μέσα και δεν επιτρέπει φρέσκια αναπνοή.

Στις ιστορίες που ακολουθούν όρους αλφαβήτου μιας και οι ήρωες έχουν αρχικά γράμματος σαν να πρόκειται για ξένους επισκέπτες σε μία άγονη γη, ο κύριος Δ* είναι ένας καθώς πρέπει κύριος και ένας πολύ απρόσωπος επιχειρηματίας. Συναντά διάφορους ανθρώπους ποικίλων ταξικών κατηγοριών παράνομους, παραβατικούς και σφιχταγκαλιασμένους με ό,τι οδήγησε την χώρα στην σήψη και την ασυδοσία. Με αυτούς συνδιαλέγεται, επικοινωνεί, τους συμβουλεύει αλλά διακρίνουμε έναν άνθρωπο πολύ ανασφαλή, έρμαιο των δικών του φόβων. Γιατί ο ίδιος επιθυμεί και προσπαθεί να συμπαρασύρει με τις ενέργειές του και τον λόγο του τους γύρω του και να εμφυσήσει πνοή αλλαγής αλλά αδυνατεί και να αρθρώσει λόγο που εμπνέει. Φυλακίζει, λόγω αυτής της εγγενούς αδυναμίας που τον διακατέχει, τα όνειρα νέων επιστημόνων και πραγματοποιεί λάθη που κοστίζουν. Εισπράττει όμως από παντού και μία συνεχή μιζέρια πως όλοι είμαστε όμηροι της κρίσης και δεν υπάρχει λόγος να συμμετάσχουμε σε διαδικασία μεταμόρφωσης μιας και όλα είναι μαύρα. Οι δήθεν προοδευτικοί άνθρωποι που συναντά είναι ό,τι πιο αναχρονιστικό μπορεί κανείς να αντιμετωπίσει και κάπου εκεί και ο ίδιος απορροφά αρνητική ενέργεια, ψεύτικα διλήμματα, καιροσκοπικές και τρομολαγνικές συμπεριφορές από ανθρώπους στατικούς και έντονα διεφθαρμένους. Αναφέρει χαρακτηριστικά: «Αυτά τα πειναλέα αρπακτικά προσέγγιζαν την πραγματικότητα τελείως κοιλιόδουλα». Μην ξεχνάμε πως δεν είναι καθόλου εύκολο, είναι σχεδόν απίθανο να αναδιπλώσεις και να αναμορφώσεις πιόνια που έχουν για χρόνια κολλήσει στην σκακιέρα της ασυδοσίας και της αμαρτίας.

Ο Πεταλάς εκφράζει τα συναισθήματα της αηδίας και της αποστροφής σε όλα αυτά μέσω του κυρίου Δ*, όλο αυτό το κοινωνικό αλαλούμ που επικρατεί σε κάθε έκφανση της κοινωνικής δραστηριότητας και μας θυμίζει, όχι τυχαία, τον καφκικό ήρωα της «Δίκης». Ο κύριος Δ* είναι συγγενικός ως προς τον κύριο Κ. αυτόν τον αφανή ήρωα της καθημερινότητας του δημόσιου τερατουργήματος που θρέφεται από τα ίδια του τα μικρόβια που ζουν εντός του. Στην ιστορία του «Ανέργου» ο αφηγητής απευθύνεται με οργή στον κύριο Δ* δηλώνοντας του το εξής: «Ένας αντικειμενικός νόμος, αγαπητέ μου Δ* γίνεται αντιληπτός ως άδικος, όταν οι άνθρωποι που συντρίβει εκλαμβάνονται, αξιωματικά, ως υποκειμενικώς αθώοι». Στις «Διεθνείς Συναλλαγές» καταθέτει μία σκέψη πολύ σοβαρή για την κατάντια της ελληνικής τραγωδίας που συμβαίνει σε κάθε επίπεδο και πηγάζει από την εξής πολύ εύστοχη διαπίστωση: «Ελάχιστα ανταγωνιστικοί μου φαίνεται πως είμαστε σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη σε θέματα αισθητικής του άστεως». Γιατί πράγματι εκτός από την οικονομική δυσπραγία και την ανέντιμη συμπεριφορά πολλών επαγγελματιών και δημόσιων λειτουργών αυτό που συμπεραίνει κανείς είναι πως η έλλειψη αισθητικής σε κάθε πτυχή της καθημερινότητας έχει προκαλέσει ρήγμα και πλήγμα, θύματα είμαστε όλοι μας ανεξαιρέτως.

Είναι τόσο φλεγματικός και τόσο καυστικός, θυμίζοντάς μας λίγο από Όσκαρ Ουάιλντ και λίγο από Τσέστερτον έτσι που ο αναγνώστης βιώνει κάθετα και ενδόμυχα όλη την ατμόσφαιρα της ελληνικής άναρχης στρατόσφαιρας. Και ο αναγνώστης παραδίδεται ακούσια στον κόσμο που ζει ο ίδιος καθημερινά και αυτή η οικειότητα με το αστικό και κοινωνικό περιβάλλον που περιγράφεται τόσο γλαφυρά στα κείμενα του Πεταλά μπορεί να αποτελέσει τελικά το εφαλτήριο για μία άλλου είδους οπτική γωνία των πραγμάτων, ξεφεύγοντας από τις παγίδες που έχει επιφέρει ο ιστός της αράχνης που μας έχει όλους στοιχειώσει. Γιατί «Το μπετόν είναι το ευλογημένο υλικό που ταιριάζει γάντι στην εντελώς πρωτότυπη και σπάνια χοντροκοπιά μιας αυθεντικά ελληνικής φάρσας {…}, ο μόνος τρόπος για να κατακτήσει κανείς το κύρος που του λείπει, στις διεθνείς συναλλαγές, είναι να εκμεταλλευτεί το συγκριτικό του πλεονέκτημα». Εμείς άραγε τι περιμένουμε για να προσχωρήσουμε σε αυτό το τόσο απλό εγχείρημα;

«Ο άνθρωπος που είναι διψασμένος για ζωή, αγαπητέ μου κύριε, αν ψάξει αρκετά, θα βρει τρόπους να απολαύσει τις χαρές του βίου» – Από την ιστορία «Μετροδύτης»

«Πρέπει να είναι κανείς κάπως σκληρός για να μπορέσει να κάνει μία σωστή φιλανθρωπία. Και εγώ δεν είμαι, ούτε στο ελάχιστο!» – Από την ιστορία «Ντροπαλός σουβλατζής»

«Απαλλαγμένη από τα στίγματα της εμπειρίας, η μουσική περιδινίζεται αμέριμνη, ελεύθερη, ειρωνικά υπέροχη και μόνιμα υπονομευτική. Κανείς δεν μπορεί να την εγκλωβίσει σε τρυφερές περιγραφές και αγαθά νοήματα» – Από την ιστορία «Αντιμαικηνισμός»

Το βιβλίο του Άγη Πεταλά, Η δύναμη του κυρίου Δ*, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αντίποδες.