Δημοσθένης Ξυλαρδιστός: Το ζήτημα του χρέους είναι διαχρονικό

Ο «Δεσμώτης» γράφτηκε από την Νατάσα Σίδερη, την περίοδο που η χώρα μας βίωνε έντονα την οικονομική κρίση, την περίοδο των μνημονίων και των διαπραγματεύσεων. Στην Ελλάδα, ανεβαίνει για πρώτη φορά φέτος από την ομάδα μας «Πτωχαλαζόνες»*. Αυτό το κείμενο, παρότι έχουν περάσει 10 χρόνια από την συγγραφή του, μας υπενθυμίζει με εύστοχο και επιδέξιο τρόπο, ότι το ζήτημα του χρέους δεν είναι απλώς επίκαιρο. Δεν είναι απλώς ο απόηχος και τα τραύματα που άφησε η περίοδος της κρίσης στο σήμερα. Είναι διαχρονικό, όσο υπάρχει ιστορικά ο άνθρωπος. Από την πρώτη στιγμή που τέθηκε ο πρώτος άνθρωπος υποτελής σε άλλους ανθρώπους, σε θεούς, σε βασιλιάδες, σε αφέντες και εξουσίες. Από την πρώτη στιγμή που συγκρούστηκαν οι άνθρωποι για τα διαφορετικά συμφέροντα τους. Και έψαχναν να βρουν πού ανήκουν, με ποιους θα συνταχθούν, ώστε να εξασφαλίσουν την επιβίωση τους. Από την πρώτη στιγμή που υπήρξε εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο.

Εκεί έρχεται το έργο, με μια έξυπνα αλληγορική γραφή και το φέρνει στο σήμερα. Ο Νήφος, τον οποίο υποδύομαι, βρίσκεται σε οικονομική στενότητα και δεν μπορεί να πληρώσει στην τράπεζα την τρέχουσα δόση δανείου για το σπίτι που αγόρασε. Ζητάει, λοιπόν, βοήθεια από το φίλο του Κάλλιο. Ο Κάλλιος πράγματι τον βοηθάει, δανείζοντάς του τα χρήματα της δόσης. Ο Νήφος υπόσχεται ότι σε τρεις μήνες θα τον ξεπληρώσει και, επιπλέον, σε ένδειξη ευγνωμοσύνης, προθυμοποιείται να βοηθήσει και να ανακαινίσει το σπίτι του Κάλλιου. Παίρνει άδεια από την δουλειά του, ξεκλέβει κι άλλες ώρες από το γραφείο, αλλά οι εργασίες ανακαίνισης δεν ολοκληρώνονται. Ο χρόνος στο γραφείο λιγοστεύει. Τα έσοδα του, ομοίως. Και το χρέος παραμένει. Η σχέση φιλίας μετατρέπεται σε σχέση «οφειλέτη και δανειστή». Μια σχέση υποτέλειας.

Στη διάρκεια του έργου οι συμβολισμοί, από τα ονόματα μέχρι τις σχέσεις που αναπτύσσουν οι χαρακτήρες, καταδεικνύουν τα δίκτυα εξουσίας της σύγχρονης πραγματικότητας. Από την εξουσία που ασκεί ο δυνατότερος στον πιο αδύναμο μέχρι τη συστημική εξουσία που είναι αόρατη και της οποίας τα σχοινιά δένουν όλα τα πρόσωπα του έργου. Σαν ομάδα, επιλέγουμε να φωτίσουμε αυτή τη διάσταση, αποφεύγοντας τα δίπολα καλού-κακού και θύτη-θύματος, φανερώνοντας έτσι την περιπλοκότητα των σχέσεων των ανθρώπων που καταπιέζονται με διαφορετικούς τρόπους από την ίδια εξουσία.

Όλες και όλοι κουβαλάμε μέσα μας ένα δεσμώτη, σε προσωπικά και κοινωνικά ζητήματά μας. Βρίσκουμε το δεσμώτη στις σχέσεις μας, στην καθημερινότητα που μας κυνηγάει και μας πιέζει να ανταπεξέλθουμε. Όλα αυτά τα δεσμά είναι στην ρίζα τους πολιτικά. Και δεν αφορούν μόνο στην Ελλάδα, αλλά σε όλο τον κόσμο. Το ιδιωτικό χρέος είναι το σχοινί που σφίγγει ολοένα και περισσότερο το συλλογικό σώμα. Όσο διαχρονικό είναι το έργο άλλο τόσο διαχρονικό είναι το αδιέξοδο στο οποίο βρίσκονται εκατομμύρια νοικοκυριά. Τα χρέη των περισσότερων οικογενειών είναι σαν ένα πηγάδι χωρίς πάτο, αφού οι οφειλές τους είτε παραμένουν ίδιες είτε αυξάνονται. Οι χαμηλοί μισθοί, οι φόροι πάνω σε νέους φόρους, ο χρόνος που λιγοστεύει ενώ οι υποχρεώσεις αυξάνονται, καθιστούν την επιβίωση ως «πολυτέλεια». Με αυτό τον τρόπο εξυπηρετείται και εφαρμόζεται η πολιτική των ματωμένων πλεονασμάτων. Την ίδια στιγμή, οι όμιλοι επιχειρήσεων κερδοφορούν περισσότερο από ποτέ, με ειδικές φοροαπαλλαγές και τις ευλογίες των κρατών. Όσο και να παλεύεις να αντισταθείς σε αυτό, άλλο τόσο υποχρεούσαι να συμβαδίσεις με αυτό για να μπορείς να υπάρχεις στο σύστημα της κοινωνίας. Κι αυτή είναι η δέσμια καθημερινότητα της πλειοψηφίας που επηρεάζει τελικά τις σχέσεις μας, τις ζωές μας, τις ελευθερίες μας. Ο άνθρωπος είναι ακόμα στην προϊστορία του.

Γι’ αυτά τα μεγάλα και τα μικρά χρέη επιλέξαμε με την ομάδα μας «Πτωχαλαζόνες» να ανεβάσουμε την παράσταση «Δεσμώτης». Για να συνδιαλλαγούμε με τον κόσμο και να μοιραστούμε μέσα από την παράσταση τις δεσμεύσεις, τις υποχρεώσεις και τα αδιέξοδα που κουβαλάμε. Που κουβαλούσε η ανθρωπότητα πριν από εμάς και θα συνεχίσει να κουβαλάει μετά από εμάς. Για την ελευθερία που ψάχνουμε πέρα από τα δεσμά.

*Η ομάδα μας «Πτωχαλαζόνες» υπάρχει εδώ και 13 χρόνια. Αποτελείται από τον Κώστα Παπακωνσταντίνου, τον Ελισσαίο Βλάχο, την Αγγελική Μαρίνου κι εμένα. Αυτή την περίοδο εκτός από τον «Δεσμώτη», συνεχίζουμε για τρίτη χρονιά τους «Κάλπηδες» του Στρατή Μυριβήλη.

Διαβάστε επίσης:

Δεσμώτης, της Νατάσας Σίδερη σε σκηνοθεσία Κώστα Παπακωνσταντίνου στο Θέατρο Olvio