Γιώργος Βουρδαμής: Με ποιους είσαι; Με τους “καουμπόηδες” ή με τους ινδιάνους;

Ένα πρωί “πέσαμε” πάνω στην παιδική ανάμνηση, στο απωθημένο, στην έμπνευση και την ιστορία των western. Παιδικές αποκριές και παιχνίδια και παιδικά τραύματα εξαρτημένα από ένα μεγάλο αφήγημα. Είμαστε μέλη της παγκόσμιας αμερικανικής κοινότητας. Ο πολιτισμός, η πολιτική, οι οικονομικές σχέσεις, η μετανάστευση, το αμερικανικό όνειρο και τα αμερικάνικα πρότυπα είναι συστατικά στοιχεία της ελληνικής πραγματικότητας από τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο μέχρι τις μέρες μας. Αλλά με ποιους είσαι; Με τους “καουμπόηδες” ή με τους ινδιάνους; Ποιοι είναι ποιοι άραγε;

Οι Κρόγιος (Ισπανοί που έχουν γεννηθεί στην Αμερική) και οι Μεστίγιος (Μιγάδες – Ισπανό ινδιάνοι) γύρω στα 1500, αποτελούν το πρώτο κύμα “Ισπανών” που ανεβαίνουν από το Μεξικό, που ήταν ισπανική αποικία, προς το Νέο Μεξικό (θεωρητικα αγγλική αποικία, αλλά απλωσιά/ερημιά το 1500) για να φτιάξουν ανεξάρτητες κοινότητες. Ηταν οι «καμπαγιέρος» ή καβαλάρηδες. (από το “καμπάγιο”, το άλογο στα ισπανικά). Όσοι είχαν ή φρόντιζαν κοπάδια με αγελάδες ονομάζονταν Βακέρος-Vaqueros (vaca στα ισπανικά σημαίνει αγελάδα). Τρεις αιώνες αργότερα οι λευκοί των δυτικών πολιτειών έφτιαξαν τα αμερικάνικα ράντσα, όπου άφηναν τα ζώα να τρέχουν στα ατελείωτα βοσκοτόπια του Νέου Κόσμου. Η ανάγκη να μεταφέρουν στον “πολιτισμό” των ανατολικών ακτών τα κοπάδια για να τα πουλήσουν, γέννησε τους έφιππους καουμπόηδες, αγόρια που μαθήτευσαν στους Vaqueros και αφομοίωσαν την εμπειρία και τις παραδόσεις ολόκληρων αιώνων, ενώ μιμήθηκαν ακόμη και τα ρούχα τους. Και οι ινδιάνοι;

Θα δανειστώ τα λόγια του συντρόφου Αμέρικο Βεσπούτσι:
[ Ο ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ – Αποσπάσματα επιστολών (1497-1504) | Μτφ.: Δημήτρης Δεληολάνης]

“Αυτή η γη είναι πολύ όμορφη. Αν υπάρχει στον κόσμο κάποιος επίγειος παράδεισος, χωρίς αμφιβολία δεν πρέπει να βρίσκεται μακριά από αυτά εδώ τα μέρη. […] Σε όλα τα εδάφη κατοικεί κόσμος ολόγυμνος, άνδρες και γυναίκες που δεν σκεπάζονται και δεν έχουν καθόλου αιδώ. […] Δεν έχουν ούτε νόμο, ούτε πίστη καμία. Δεν γνωρίζουν την αθανασία της ψυχής. Δεν έχουν μεταξύ τους ιδιόκτητα αγαθά. Δεν έχουν σύνορα βασίλειου ή επαρχίας. […] Τα πλούτη τους είναι πολύχρωμα φτερά πουλιών ή μικρά φυλακτά που κατασκευάζουν με ψαροκόκαλα ή λευκές και πράσινες πέτρες. Δεν κάνουν εμπόριο, ούτε αγοράζουν, ούτε πουλούν. Τα πλούτη που έχουμε στην Ευρώπη μας κι αλλού δεν τα λογαριάζουν καθόλου. […] Ήρθε να μας δει πολύς κόσμος που έμενε κατάπληκτος για το παρουσιαστικό και το λευκό μας χρώμα. Μας ρωτούσαν από πού ερχόμασταν και αφήναμε να καταλάβουν πως ερχόμασταν από τον ουρανό και πως πηγαίναμε να γνωρίσουμε τον κόσμο κι εκείνοι το πίστευαν. Τοποθετήσαμε σ’ αυτή τη γη κολυμπήθρα και βαφτίστηκε αμέτρητος κόσμος. Στη γλώσσα τους μας αποκαλούσαν καράμπι που σημαίνει άνθρωποι πολύ σοφοί. […] Γίναμε κάτοχοι αυτής της γης στο όνομα εκείνου του Γαληνότατου Βασιλιά.”

Ο πρωτοπόρος της Δύσης, σαν νέος Αδάμ, έρχεται από την Ανατολή να εγκατασταθεί σε μια παρθένα χώρα και να ιδρύσει μια νέα κοινωνία, όπου στην αρχή, ο κοινωνικός νόμος συμβαδίζει με τον φυσικό-θεικό. Η μετακίνηση του προς τη Δύση ταυτίζεται με την απελευθέρωση του από τις συμβάσεις του πολιτισμού, με την τοποθέτησή του στον κενό χώρο της πλήρους δυνητικότητας.

Η πλήρης δυνητικότητα μεταφράστηκε και μεταφράζεται ως “μπορείς να κάνεις ό,τι γουστάρεις”.

Και συνεχίζεται η καταστροφή, η βία και η εκμετάλλευση. Εκκινώντας από ιστορίες αποικισμού και “εκπολιτισμού”, φτιάξαμε μια παράλογη κωμωδία, μια μαύρη φάρσα για το αδιέξοδο του πολιτισμού μας, μετουσιώνοντας ελπίζω και μετατρέποντας τα σημειολογικά στοιχεία των western σε ένα εξαντλητικό θεατρικό roller coaster. Μία ακόμα προσπάθεια επικράτησης, επιβολής και κυριαρχίας. Η Νοχαβελάνδη είναι ένα ακόμα επεκτατικό σχέδιο, απλώς στον κόσμο της ο χρόνος που απομένει σε όλους μας για το οτιδήποτε, έχει τελειώσει.

Σε έναν κόσμο κυριαρχίας είναι βέβαιο πως θα ηττηθούμε. Δε θα επικρατήσει κάνεις.
Και ίσως τότε να κάτσουμε αγκαλιά γύρω από τη φωτιά και να πούμε παλιά παραμύθια.
Και να μας πάρει ο ύπνος. Μαζί.

* Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΙΝΔΙΑΝΩΝ – Βαρθολομαίος ντε λας Κάζας (1474-1566) | Μτφ.: Πηνελόπη Μαξίμου

[…] Αν οι χριστιανοί σκότωσαν και αφάνισαν τόσες και τόσες ψυχές και τέτοιας ποιότητας, αυτό έγινε μόνο και μόνο για το χρυσάφι, για να γεμίσουν πλούτη σε μικρό διάστημα και να υψωθούν σε θέσεις υψηλές, δυσανάλογες προς το πρόσωπό τους. Επειδή ήταν άπληστοι και αχόρταγα φιλόδοξοι – δεν γίνεται να έχουν υπάρξει χειρότεροι στον κόσμο και επειδή η γη ήταν καλοπροαίρετη και πλούσια και οι άνθρωποί της τόσο ταπεινοί και υπομονετικοί και τόσο εύκολα μπορούσαν να τους υποτάξουν… δεν είχαν γι’ αυτούς ούτε σέβας, ούτε υπόληψη, ούτε εκτίμηση. –

Τί απομένει να κατακτήσουμε, όταν έχουμε κατακτήσει τα πάντα;

Photo Credit: Μυρτώ Αποστολίδου

Διαβάστε επίσης:

Νοχαβελάνδη: Ένα western δωματίου του Γιάννη Αποσκίτη στο Θέατρο 104