Η γραφή του κόσμου – Francois Taillandier: Κριτική βιβλίου

«Όταν ο άνθρωπος έρχεται στον κόσμο δεν είναι παρά ένα κενό, το οποίο γεμίζει. Εξευτελίζεται ή εξευγενίζεται ανάλογα με αυτά που πιστεύει, φθίνει ή ενισχύεται, καταπίπτει ή εξυψώνεται».

Οι άνθρωποι που πρωταγωνιστούν σε αυτό το βιβλίο είναι κομμάτια της ιστορίας που ακόμα και σήμερα διαβάζεται με τον ίδιο τρόπο γιατί δεν άλλαξαν οι άνθρωποι και οι συμπεριφορές τους αλλά οι εποχές και οι χρόνοι. Είναι πρόσωπα που διάλεξαν να παρουσιαστούν ενώπιον της ιστορίας με διαφορετικό τρόπο από αυτόν που υπό κανονικές συνθήκες ορίζει η μοίρα. Στάθηκαν απέναντι στην μοίρα τους και όρθωσαν το ανάστημα τους με γνώμονα την μέσα τους φωνή, αυτή που με πάθος και δίψα λαχταρά να διαδραματίσει ρόλο πρωταγωνιστικό όχι για το φαίνεσθαι αλλά για το είναι. Δεν πρέπει να λησμονούμε πως όταν λες ναι σε όλα δεν γράφεις ιστορία απλά ανήκεις σε αυτήν. Και αυτοί αποφάσισαν να γίνουν η γραφίδα και η πένα, το φτερό και το μελάνι. Μέσα από ταραγμένες περιόδους και τριγμούς της ιστορίας, αναδύονται προσωπικότητες ανάλογες με αυτές του Κασσιόδωρου ή της Θεολίνδας που ηγήθηκαν πρώτα του εαυτού τους και έτσι κατόρθωσαν να προκαλέσουν τον χρόνο που έτρεχε δραματικά και με ταχύτητα, μεταβάλλοντας τις ισορροπίες στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Και αυτές οι μεταβολές θα αποδεικνύονταν προφητικές για τις επόμενες γενιές καθώς τα απόνερα από αυτά τα συμβάντα έχουν λόγο ακόμα και στο τώρα, τόσους αιώνες μετά.

Ο Taillandier, αν και αναφέρεται σε έναν 6ο αιώνα μ.Χ. ιστορικά περίπλοκο, αναστατωμένο και εκρηκτικό, έναν αιώνα που έτρεφε ζυμώσεις που αργότερα θα επέφεραν καθοριστικές εξελίξεις στα εξεγερμένα βασίλεια της Ευρώπης, κατορθώνει με σαγηνευτικό λόγο να διεισδύει στην εποχή εκείνη σαν να ζει τα γεγονότα σε πραγματικό χρόνο. Με την σκέψη συγκεντρωμένη στις επάλξεις του τότε με βλέμμα στο σήμερα, παραδίδει ένα βιβλίο που σίγουρα θα γίνει σημείο αναφοράς. Οι συγκυρίες που περιγράφει είναι συγκλονιστικά επίκαιρες καθώς στοιχεία και συμπεριφορές όπως οι δολοπλοκίες, η προδοσία, η εχθρότητα και η συνωμοσία σημάδεψαν και σημαδεύουν ανέκαθεν και προκαλούν ανατροπές, συγκρούσεις, επαναστάσεις μικρές ή μεγάλες. Οι ήρωες που μας προσφέρει βρίσκονται στη σκιά των μεγάλων αποφάσεων και δρουν στα παρασκήνια των πολιτικών αρχόντων, όμως έχουν την επιφανή θέση εκείνη που τους διευκολύνει να γράψουν με τον τρόπο τους την δική τους ιστορία. Είναι η ψυχή τους που με τόλμη και θάρρος τους καλεί να πάρουν στα χέρια τους το παρόν αλλά και το μέλλον αφού ειδικά στην περίπτωση του Κασσιόδωρου, οι επερχόμενες γενιές φέρνουν στην ανάμνησή τους το μεγαλειώδες έργο του, την πολιτική προώθησης μίας πολιτιστικής συλλογικότητας με άξονα το κοινό καλό και την παιδεία που δείχνει κλονισμένη.

Ο συγγραφέας εγείρει με την κατάθεσή του αυτή την αγέρωχη μορφή ενός πνευματικού ανθρώπου που μέσα στην δίνη των πολέμων, των συρράξεων και των πολεμικών που εξελίσσονται ανάμεσα στους διεκδικητές των βασιλικών θρόνων και των οποίων ο ίδιος είναι το θύμα, καταφέρνει να αφήσει πίσω το έργο σημαντικό, αξιόπνοο και εμπνευσμένο. Και γράφει χαρακτηριστικά για αυτόν τον μαχητή των ιδεών: «Η ψυχή, την οποία αναζητούμε, είναι πάντοτε μαζί μας · κατοικεί εντός μας, δρα και ομιλεί: και παρ’ όλα αυτά, αν επιτρέπεται να το πούμε, ζει απολύτως αγνοημένη {…}. Δεν είναι τόσο εύκολο, όσο θα νόμιζε κανείς, να μιλήσεις για την ψυχή, εφόσον βάσει εκείνης εξηγούμε πληθώρα πραγμάτων. Πράγματι, το μάτι, που βλέπει μέχρι τα αστέρια, δεν μπορεί να δει τον εαυτό του». Για αυτό και εκείνος ενάντια στην επίθεση που δέχεται και μακριά από διάθεση να κονταροχτυπηθεί με ηγεσίες που δεν έχουν καμία μεγαλοσύνη και καμία φιλοδοξία να υπηρετήσουν τον άνθρωπο μέσω αξιόλογων πρωτοβουλιών, αποσύρεται και ιδρύει έναν τόπο, ένα μοναστήρι, ένα περιβάλλον σκέψης και περισυλλογής. Έτσι το πρόσωπό του φωτίζεται εις το διηνεκές από όλους αυτούς τους θαυμαστές που οι ίδιοι φωτίζονται από την ταπεινότητα και την σεμνότητα του. Εξάλλου «η ανθρωπότητα δεν δημιουργείται με διατάγματα. Χρειάζονται οξυδερκείς και σκληροί δάσκαλοι, που οργώνουν και σπέρνουν με ορίζοντα που ξεπερνάει τη διάρκεια της ανθρώπινης ζωής». Αυτό ως διατύπωση αντανακλά στο σήμερα όπου ο κόσμος έχει ανάγκη από προσανατολιστές και δασκάλους φωτισμένους, από ηγέτες ισχυρούς με βούληση να προχωρήσουν, να επανιδρύσουν, να καινοτομήσουν, να φιλοσοφήσουν.

Αυτή η γραφή του κόσμου που ποτέ δεν έπαψε να χύνει το μελάνι της στις ζωές των ανθρώπων αφήνει τα ίχνη της και στην περίπτωση της Θεολίνδας, μίας γυναίκας που με την προσωπικότητά της και τον εύστροφο χειρισμό της έγινε η αφορμή να ηγηθεί ενός βασιλείου που έχτισε με κόπο και ιδρώτα, ανακαλύπτοντας συμμαχίες και έχοντας κατά νου πως τίποτα δεν κερδίζεται από μόνο του χωρίς την ίδια ψυχή για την οποία μιλούσαμε πριν. Με σθένος, δύναμη, δικαιοσύνη και πολύπλευρες ικανότητες, ξέφυγε από μία ζωή που θα ήταν βολεμένη για να αναζητήσει το κάτι παραπάνω, αυτό που μέσα της έκαιγε σαν την φλόγα που θέλει να ακουμπήσει τον ουρανό. Με άσβεστο το πάθος για ηγεμονία σε μία εποχή που η ανδρική κυριαρχία ήταν ακλόνητη και αδιαμφισβήτητη, έρχεται με πηγαία την αίσθηση να πρωτοστατήσει χωρίς να περιμένει την παραμικρή βοήθεια. Και με αυτή την ώθηση που της δίνει η δική της λαχτάρα να δείξει τις ικανότητές της, στέκεται στον θρόνο άξια μεταξύ ανάξιων πολλές φορές να θυμίζει πως τίποτα δεν είναι ανίκητο, τίποτα δεν είναι άπιαστο. Η ίδια έχει σύμμαχο τον πάπα Γρηγόριο, ο οποίος βρήκε στο πρόσωπό της μία άξια οδηγήτρια της θεικότητάς του και μία ακόλουθο στο έργο που εκείνος ξεκίνησε, συμπαραστάτισσα και σύμμαχος στην μετάδοση των ιδεών της χριστιανικότητας που δοκιμάζεται από αλλόθρησκους. Ο Taillandier με διάθεση και εδώ να φιλοσοφήσει τις κινήσεις της και να μας μεταδώσει τα συναισθήματα που την κατακλύζουν καταγράφει: «Εκείνοι που γνωρίσαμε, που αγαπήσαμε, εκείνοι που υπήρξαν σύμμαχοι και σύντροφοι στη ζωή μας δεν φεύγουν, ή, αν απομακρύνονται, αυτό γίνεται με μικρά βήματα, σιγά σιγά, και, όταν έχουν φτάσει πια κοντά στον Θεό, ο ψίθυρός τους έρχεται ακόμη, καμιά φορά, και στέκεται σαν ένα πουλί μέσα στη μνήμη, μέσα στην καρδιά».

«Οι λέξεις, οι ιδέες, τα κείμενα δεν ανήκουν σε κανέναν. Ο άνθρωπος είναι μόνο ένα όργανο γραφής»

«Ο άνθρωπος δεν μπορεί να οριοθετήσει τον χρόνο, όπως το δελφίνι που κολυμπάει δεν μπορεί να μετρήσει τη θάλασσα»

Το βιβλίο του Francois Taillandier, Η γραφή του κόσμου, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πόλις.