Πόλεμος και πόλεμος – Laszlo Krasznahorka: Κριτική βιβλίου

«Ήταν ένας τσακισμένος άνθρωπος που τα έλεγε αυτά, τσακισμένος, είπε ο Κορίμ χαμηλώνοντας τη φωνή του, και, θέλοντας να διαλύσει κάθε ενδεχόμενη αμφιβολία για το πρόσωπό που εννοούσε, έδειξε, με το άδειο ποτήρι, τον εαυτό του».

Αυτό είναι το πρόσωπο ενός ανθρώπου που αναζητά την λύτρωση, την ψυχική του ανάταση χαμένος σε έναν κόσμο που εγκυμονεί η αναρχία, η ταραχή και η αναστάτωση. Μπλεγμένος μέχρι το κεφάλι στα δίχτυα της αναζήτησης της απάντησης στο αιώνιο ερώτημα, πως κανείς αγγίζει το Θείο; Χτίζει τον δικό του Θεό και προσκαλεί στην διαδρομή προς τον κήπο της δικής του Εδέμ, τέσσερις φυσιογνωμίες αλλόκοτης φύσης, τέσσερις αινιγματικές περσόνες προερχόμενες από άλλους χρόνους. Με την χρήση ενός χειρόγραφου άγνωστης προέλευσης θα αγωνιστεί με τον ίδιο του τον εαυτό πρωτίστως για να λύσει το μυστήριο της ανθρώπινης ύπαρξης που τον απασχολεί σε όλη την διαδρομή της σύντομης ζωής του.

Σε ένα αφηγηματικό παραλήρημα καφκικής προέλευσης, ο συγγραφέας επικεντρώνεται στον ήρωα, τον Κορίμ, έναν Δον Κιχώτη γραφιά που πασχίζει να βρει το μονοπάτι της σωτηρίας του μέσα από την ανακάλυψη ενός χειρογράφου που οφείλει να ανακοινώσει στον κόσμο γύρω του πριν ταξιδεύσει στο άπειρο.

Ωστόσο, ο κόσμος μοιάζει αδιάφορος στην κατάθεσή του, γυρνάει την πλάτη στην μαρτυρία του και ο Κορίμ βρίσκεται ενώπιον Θεού να στροβιλίζεται μέσα στις σκέψεις του επιδεινώνοντας το άγχος του έναντι στον χρόνο. Είναι επιτακτική ανάγκη πριν φύγει για το μεγάλο ταξίδι να ορίσει την θέση του στην σφαίρα του γήινου κόσμου. Για να το πετύχει αυτό ο συγγραφέας και να μεταδώσει αυτή την συνταρακτική πραγματικότητα, επιστρατεύει όλα τα γλωσσικά και λεξικολογικά όπλα του διαμορφώνοντας έτσι ένα συμπαγές και άρτιο περιεχόμενο, ένα ύφος καταιγιστικό που ασταμάτητα παρασέρνει τον αναγνώστη στην δίνη της προσωπικότητας του πρωταγωνιστή. Αγωνιώδης ο λόγος του Ούγγρου δεξιοτέχνη και λαβυρινθώδης η ροή της αφήγησής του. Εν τούτοις, καμία στιγμή δεν ξεφεύγει από τον ειρμό, την ένταση και τον παλμό καθώς ο Κορίμ, αυτός ο βιβλικός ήρωας που ζει τον δικό του Γολγοθά παλεύει να καταλαγιάσει τα φαντάσματα της συνείδησής του και να ξεκόψει από τον ομφάλιο λώρο των φόβων του.

Τα ερωτήματα που εγείρει συνεχώς ξεπερνούν το ύψος του και σαν κύματα τείνουν να τον πνίξουν. Σε εκείνο το σημείο με χείρα βοηθείας την παρουσία των τεσσάρων μάγων μίας άλλης εποχής ξετρυπώνει λαγούς για να επαναφέρει το είναι του σε τροχιά σωτηρίας. Οι έκπτωτοι άγγελοι, με εμφάνιση ιεραπόστολων πάσχουν να σώσουν κάθε τι που σώνεται από έναν κόσμο που βυθίζεται όλο και περισσότερο στην αταξία και την λήθη.

Ο πρωταγωνιστής ζει μαζί το παρόν και το παρελθόν και οι τέσσερις μύστες που αναφέρει και κατανοούμε πως είναι ο ίδιος με διαφορετικές υποστάσεις, μεταφέρουν τον ρου της ιστορίας πίσω στον χρόνο σε τόπους ιστορικούς, θυμίζοντας γεγονότα και καταστάσεις που συνέβαλαν καταληκτικά σε διάφορες στιγμές σημαντικές. Εκεί ο πρώην αρχειοθέτης Κορίμ σε αυτό το σταυροδρόμι μεταξύ φαντασίας και πραγματικότητας που την βιώνει έντονα και ενδόμυχα, έρχεται σε επαφή με την δυσκολία της επίγειας συμβίωσης και αντιπαρατίθεται στον τρόμο που τον διακατέχει για το μέλλον του. Δηλώνει σε έναν αναβρασμό χωρίς προηγούμενο: «Ήξερε πολύ καλά ότι η μόνη του ευκαιρία να πετύχει βασιζόταν στη μοιραία ισορροπία ανάμεσα στην αιωνιότητα και στο πέρασμα του χρόνου, και όλα έπρεπε να παραμείνουν έτσι, σύμφωνα με το αρχικό του σχέδιο, με αυτή την κίνηση που αυξανόταν από τη μια μεριά και μειωνόταν από την άλλη».

Ο Κορίμ, με δραματική πορεία προς την πραγμάτωση των στόχων του και την επίτευξη του σχεδίου του περνάει από τα στάδια της απόγνωσης, της απογοήτευσης, του εξευτελισμού και της απομόνωσης, ακριβώς όπως συμβαίνει και για τον κύριο Κ. στην «Δίκη». Στον ίδιο πυρετό εσωτερικής πάλης, κοιτάζεται στον καθρέφτη της ψυχής του και λίγο λίγο οδηγείται στην προσωπική του εκούσια εξόντωση πριν παραδώσει στην αιωνιότητα την προσφορά του πολύτιμου εγγράφου για το οποίο έχει χύσει ιδρώτα και «αίμα». Με λίγα λόγια θυσιάζεται, αφιερώνεται στο ανθρώπινο μαρτύριο και το κουβαλάει. Όταν στην πατρίδα του, την Ουγγαρία και πριν φύγει για την Νέα Βαβυλώνα, την Νέα Υόρκη, όπου και θα επιτελέσει το τελικό του σχέδιο όπως το σχημάτισε στο μυαλό του δέχτηκε επίθεση από αλήτες νεαρούς και ένιωσε την απειλή της μέσα του ειρήνης, αντιλήφθηκε πως όλη του η ζωή συνοψίζεται στον πόλεμο απέναντι στον εχθρό που παραμονεύει με κάθε μορφή θυμίζοντας μας κάτι από τον «Οξαποδώ» του Γκυ ντε Μωπασάν. Πόλεμος και πόλεμος λοιπόν, μάχη και αποφασιστικότητα ακόμα και όταν γνωρίζει καλά πως το τέλος του πλησιάζει, σαν Χριστός που αναμένει τον Γολγοθά του θα επιμείνει στην τόλμη του και θα χαράξει τον δρόμο του ως αλχημιστής που πορεύεται στο Θείο γευόμενος το αισχρό του επίγειου. Χαρακτηριστικό απόσπασμα: «Ο ίδιος υποχωρούσε πάντα και έμενε στο περιθώριο, κρυβόταν, έδειχνε αδύναμος και συγκρατημένος, και, ως ενήλικας, εξαιτίας των υποχωρήσεων, της περιθωριοποίησης, των υπεκφυγών και των παλινδρομήσεων, είχε γίνει το πρότυπο της ήττας».

Καθόλου τυχαία αλλά επάξια ο συγκλονιστικός γλωσσοπλάστης και στοχαστής Krasznahorkai απέσπασε το Man Booker 2015 παίρνοντας την σκυτάλη από ένα παρελθόν λογοτεχνικό που νομίζαμε ότι σβήνεται. Η μετάφραση άθλος για ένα τέτοιο ξεχωριστό κείμενο της Ιωάννας Αβραμίδου, κυκλώνουν και εντοιχίζουν τον αναγνώστη-μελετητή του έργου του, δημιουργώντας ένα πλαίσιο και μία πηγή πολιτικής και κοινωνικής αναταραχής σε μία κοινωνία που της λείπει η παραγωγή σκέψης. Θέλει αρετή και τόλμη η ελευθερία και η δημιουργία.

«Η βαθιά του έλξη για τους ηττημένους της ζωής καθοριζόταν από μία ανώτερη δύναμη, ανεξάρτητη της θέλησής του».

Το βιβλίο του Laszlo Krasznahorkai, Πόλεμος και πόλεμος, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πόλις.