Οδυσσέας Ελύτης

Οδυσσέας Ελύτης:

Ποιήματα, στίχοι, έργα, βιβλία και Βραβείο Νόμπελ για τον Οδυσσέα Ελύτη (Odysseas Elytis)

Ο Οδυσσέας Ελύτης (2 Νοεμβρίου 1911 – 18 Μαρτίου 1996), ήταν ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες ποιητές μέλος της λογοτεχνικής γενιάς του ΄30. Διαμόρφωσε ένα προσωπικό ποιητικό ιδίωμα και θεωρείται ένας από τους ανανεωτές της ελληνικής ποίησης. Εκτός από ποιήματα το έργο του περιλαμβάνει ακόμα δοκίμια και μεταφράσεις ποιητικών και θεατρικών έργων.

Γεννήθηκε στο Ηράκλειο της Κρήτης και το πραγματικό του όνομα ήταν Οδυσσέας Αλεπουδέλης. Εγγράφηκε το 1917 στο ιδιωτικό σχολείο Δ. Ν. Μακρή, όπου φοίτησε για επτά χρόνια. Το φθινόπωρο του 1924 εγγράφηκε στο Γ΄ Γυμνάσιο Αρρένων Αθηνών και συνεργάστηκε στο περιοδικό Η Διάπλασις των Παίδων.

Το καλοκαίρι του 1928 πήρε το απολυτήριο του γυμνασίου. Την ίδια περίοδο ήρθε σε επαφή με το έργο του Κωνσταντίνου Καβάφη, του Κώστα Καρυωτάκη και του Ανδρέα Κάλβου. Παράλληλα ανακάλυψε το έργο του Πωλ Ελυάρ και των Γάλλων υπερρεαλιστών, που επέδρασαν σημαντικά στις ιδέες του για τη λογοτεχνία. Το 1930 εγγράφηκε στη Νομική Σχολή της Αθήνας.

Το 1933 ο φίλος του και ποιητής Γιώργος Σαραντάρης τον έφερε σε επαφή με τον κύκλο του περιοδικού Νέα Γράμματα που διευθύνει ο Αντρέας Καραντώνης και είχε συνεργάτες παλιούς και νεότερους Έλληνες λογοτέχνες, όπως οι Γιώργος Σεφέρης, Άγγελος Σικελιανός, Γεώργιος Θεοτοκάς, Άγγελος Τερζάκης, Γιώργος Κατσίμπαλης, Κοσμάς Πολίτης κ.ά.

Γνωρίζει το 1935 τον ποιητή και ψυχαναλυτή Ανδρέα Εμπειρίκο που θα επηρεάσει καθοριστικά την ποίησή του. Ένα χρόνο αργότερα γνωρίζει τον Νίκο Γκάτσο και από τότε θα συνδεθούν με μακρόχρονη φιλία. Στην παρέα τους θα ενταχθούν ο Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας και ο Γιάννης Μόραλης. Το 1939 εγκατέλειψε οριστικά τις νομικές σπουδές και, μετά από αρκετές δημοσιεύσεις ποιημάτων του σε περιοδικά, τυπώθηκε η πρώτη του ποιητική συλλογή με τίτλο “Προσανατολισμοί”.

Το 1940 κατατάχθηκε ως ανθυπολοχαγός στον στρατό και πολέμησε στο μέτωπο της Αλβανίας.

Τον Νοέμβριο του 1943 εκδόθηκε η συλλογή “Ο Ήλιος ο Πρώτος” μαζί με τις “Παραλλαγές πάνω σε μια αχτίδα” ενώ από το 1945 ξεκίνησε η συνεργασία του με το περιοδικό Τετράδιο μεταφράζοντας ποιήματα του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα και παρουσιάζοντας σε πρώτη δημοσίευση το ποιητικό του έργο “Άσμα ηρωικό και πένθιμο για τον χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας”.

Το 1948 ταξίδεψε στην Ελβετία, για να εγκατασταθεί στη συνέχεια στο Παρίσι, όπου παρακολούθησε μαθήματα φιλοσοφίας στη Σορβόννη. Στο Παρίσι υπήρξε ιδρυτικό μέλος της Διεθνούς Ένωσης Κριτικών Τέχνης (Association Internationale des Critiques d’Art), ενώ είχε επίσης την ευκαιρία να γνωρίσει τους Αντρέ Μπρετόν, Πωλ Ελυάρ, Αλμπέρ Καμύ, Τριστάν Τζαρά, Ζουάν Μιρό κ.ά.

Με τη βοήθεια του Ελληνογάλλου τεχνοκριτικού Στρατή Ελευθεριάδη (Teriade), που πρώτος είχε προσέξει την αξία του έργου του Θεόφιλου, συνάντησε τους μεγάλους ζωγράφους Ανρί Ματίς, Μαρκ Σαγκάλ, Αλμπέρτο Τζιακομέτι, Τζόρτζιο ντε Κίρικο και Πάμπλο Πικάσο, για του οποίου το έργο έγραψε αργότερα άρθρα και αφιέρωσε στην τέχνη του το ποίημα “Ωδή στον Πικασσό”.

Μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα, το 1952 έγινε μέλος της “Ομάδας των Δώδεκα” και το 1953 μέλος της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Πολιτισμού στη Βενετία και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Θεάτρου Τέχνης του Κάρολου Κουν.

Το 1958, μετά από μία δεκαπενταετή περίπου περίοδο ποιητικής σιωπής, δημοσιεύτηκαν αποσπάσματα από “Το Άξιον Εστί” στην Επιθεώρηση Τέχνης. Το έργο εκδόθηκε τον Δεκέμβριο του 1959. Λίγους μήνες αργότερα απέσπασε το Α΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης. Την ίδια περίοδο εκδόθηκαν και το “Έξι και Μία Τύψεις για τον Ουρανό”.

Μετά το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967, απείχε από τη δημοσιότητα ασχολούμενος κυρίως με τη ζωγραφική και την τεχνική του κολάζ. Στις 3 Μαΐου του 1969 εγκατέλειψε την Ελλάδα και εγκαταστάθηκε στο Παρίσι, όπου ξεκίνησε τη συγγραφή της συλλογής “Φωτόδεντρο”. Το 1971 εκδίδονται τα “Ήλιος ο ηλιάτορας”, “Το Μονόγραμμα” και το 1972 το “Τα Ρω του Έρωτα”.

Μετά την πτώση της δικτατορίας, διορίστηκε πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ε.Ι.Ρ.Τ και μέλος για δεύτερη φορά του Διοικητικού Συμβουλίου του Εθνικού Θεάτρου (1974–1977). Το 1978 αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτορας της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.

Το 1979 τιμήθηκε με το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας.

Τελευταία σύντροφος της ζωής του ήταν η ποιήτρια Ιουλίτα Ηλιοπούλου, που είναι και η κληρονόμος των πνευματικών δικαιωμάτων του έργου του.

Πέρα από το ποιητικό του έργο, ο Ελύτης άφησε σημαντικά δοκίμια, συγκεντρωμένα στους τόμους “Ανοιχτά Χαρτιά” (1974) και “Εν Λευκώ” (1992), καθώς και αξιόλογες μεταφράσεις Ευρωπαίων ποιητών και θεατρικών συγγραφέων όπως Πωλ Ελυάρ, Ζαν Ζιρωντού, Μπέρτολτ Μπρεχτ, Ζαν Ζενέ, Αρθούρος Ρεμπώ,Τζουζέπε Ουνγκαρέτι, Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα, Βλαντίμιρ Μαγιακόφσκι κ.ά.

Ποιήματά του έχουν μελοποιήσει οι Μίκης Θεοδωράκης, Μάνος Χατζιδάκις, Γιάννης Μαρκόπουλος, Νότης Μαυρουδής, Λίνος Κόκοτος, Δημήτρης Λάγιος, Ηλίας Ανδριόπουλος, Δημήτρης Παπαδημητρίου κ.ά