Η Λιβανοολλανδή καλλιτέχνις Mounira Al Solh, στο πλαίσιο της documenta 14, εκθέτει στο Μουσείο Ισλαμικής Τέχνης του Μουσείου Μπενάκη ένα κεντητό σπερβέρι (κουρτίνα κρεβατιού) που κρέμεται από το ταβάνι, το οποίο έρχεται σε διάλογο με τις μοναδικές συλλογές του μουσείου.
Το σπερβέρι, είναι διακοσμημένο με φυτικά και εικονογραφικά θέματα που συνδέονται με παραδοσιακά διακοσμητικά μοτίβα της βυζαντινής, νεοελληνικής και οθωμανικής εποχής. Εσωτερικά είναι τοποθετημένα κεντητά κείμενα, αφηγήσεις προσφύγων που γνώρισε η εικαστικός στην Αθήνα και στο Κάσσελ τον τελευταίο χρόνο.
Culture Now: Ο τίτλος του έργου σας προέρχεται από την ονομασία του ροδίτικου χορού και τραγουδιού «σπερβέρι», που τραγουδιέται κατά την ετοιμασία της νύφης και από το ομόνυμο είδος κουνουπιέρας από πανί με κεντήματα. Πως ο τίτλος του έργου σας συνδέεται και έχει εμπνευστεί από τη συλλογή του Μουσείου Ισλαμικής Τέχνης και την ιστορία της Αθήνας;
Mounira Al Solh: Πράγματι ο τίτλος έχει εμπνευστεί από αυτού του είδους κουνουπιέρας που συναντάμε στη Ρόδο. Την δημιούργησα ακριβώς στις διαστάσεις αυτής που υπάρχει στη συλλογή του κεντρικού Μουσείου Μπενάκη, η οποία σύμφωνα με τον κατάλογο του μουσείου θεωρείται ότι αποτελεί από τα λίγα δείγματα που έχουν περισωθεί (17ος -18ος αιώνας) και η οποία συνδυάζει το βυζαντινό δέος με τη χαρούμενη αίσθηση και την αισθητική αντίληψη της φύσης του νεοελληνικού τρόπου έκφρασης.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Το κεντρικό μουσείο έχει μία καταπληκτική συλλογή κεντημάτων, αρχαία, βυζαντινά και οθωμανικά. Κεντημένα και από ελληνίδες, από αυτές τις διαφορετικές περιόδους και προέρχονται από διαφορετικά νησιά. Αυτά τα κεντήματα σε συνδυασμό με τις ελληνικές φορεσιές που κατέχει το μουσείο με ενέπνευσαν να δημιουργήσω ένα έργο. Δεν θα τολμούσα όμως να εκθέσω το δικό μου Sperveri δίπλα στο αυθεντικό.
Επιστρέφοντας στο αυθεντικό σπερβέρι, συχνά οι κουνουπιέρες αυτές δεν διαρκούσαν πολύ, διότι μετά το γάμο οι γυναίκες ανακύκλωναν το ύφασμα για να διακοσμήσουν το σπίτι, να ράψουν ένα φόρεμα για τον εαυτό τους ή το νεογέννητό τους μωρό κλπ. Οπότε για λόγους πρακτικούς έχουν διασωθεί πολύ λίγα σπερβέρι.
Το ίδιο συμβαίνει και με τα αρχαία παλαιστινιακά φορέματα αμπάγια. Οι γυναίκες αντικαθιστούσαν τα φθαρμένα μέρη του υφάσματος με άλλα ή τα κάλυπταν με όμορφα χειροποίητα κεντητά κομμάτια, ενώ τα φθαρμένα τα χρησιμοποιούσαν για να στεγνώνουν τα πιάτα.
Σχετικά με το παραδοσιακό τραγούδι και χορό σπερβέρι, το όνειρό μου είναι χορευτές να χορέψουν το σπερβέρι γύρω από το έργο μου, το οποίο θα αποτελούσε μία συνέχεια κα εξέλιξή του.
CN: Η επιλογή του χώρου ήταν δική σας ή της οργανωτικής ομάδας της Documenta 14;
MAS: Το Μουσείο Ισλαμικής Τέχνης αποτέλεσε μία μεγάλη επιρροή και πηγή έμπνευσης για το έργο μου. Ενσωμάτωσα στα κεντήματά μου, στοιχεία και σχέδια από διαφορετικά αντικείμενα που συνάντησα στην ισλαμική συλλογή του μουσείου. Για παράδειγμα, τα λουλουδάτα στοιχεία που υπάρχουν στο πλάι του δικού μου σπερβέρι έχουν εμπνευστεί από υφάσματα που συναντάμε στον ίδιο όροφο που βρίσκεται το έργο, και που συγκεκριμένα που προέρχονται από την Προύσα της Τουρκίας. Επίσης χρησιμοποίησα μοτίβα από κεραμικά.
Όταν είδα για πρώτη φορά το Μουσείο Ισλαμικής Τέχνης, ένιωσα ότι θα αποτελούσε το καθιστικό των ονείρων της γιαγιάς μου. Η Σύρια γιαγιά μου από την πλευρά της μητέρας μου λάτρευε την οθωμανική παράδοση, και προσπάθησε να συντηρήσει ορισμένα κομμάτια που είχε κληρονομήσει από τη μητέρα της. Οπότε όταν πρωτοαντίκρυσα το χώρο στο μουσείο δεν μπορούσα να φύγω.
Συνδύασα στοιχεία που βρήκα στο αυθεντικό σπερβέρι του κεντρικού μουσείου με άλλα διακοσμητικά στοιχεία που συνάντησα στο Ισλαμικό Μουσείο. Οπότε είχε νόημα να το εκθέσω στο τελευταίο. Και ένιωσα μεγάλη τιμή που άρεσε η ιδέα μου στους ανθρώπους του μουσείου! Είναι υπέροχο που το δέχτηκαν!
Οφείλω να ομολογήσω ότι ήταν καταπληκτικό που η Documenta 14 διευκόλυνε την πραγματοποίηση του έργου. Δούλεψα πολύ κοντά με τον Hendrik Folkerts, ο οποίος με ενθάρρυνε να εκθέσω στο συγκεκριμένο χώρο το έργο μου. Επίσης και οι ντόπιοι επιμελητές της Documenta 14 με ενθάρρυναν προς αυτή την κατεύθυνση.
CN: Πόσες φορές επισκεφτήκατε την Αθήνα πριν δημιουργήσετε το έργο σας;
MAS: Τουλάχιστον τρεις φορές, και κάθε φορά καθόμουν γύρω στις δέκα μέρες για να συναντήσω ανθρώπους. Η Documenta διοργάνωνε επισκέψεις και συναντήσεις μου σε διάφορα μέρη όπως το δίκτυο μεταναστών «Μέλισσα», το ξενοδοχείο City Plaza, σε αρχαιολογικούς χώρους, σε διάφορα σημεία της πόλης, σε πολλά μουσεία, τον Πειραιά και παλαιά εργοστάσια. Η Arnisa Zeqo, η οποία είναι στην ομάδα εκπαίδευσης οργάνωσε για εμάς τους καλλιτέχνες τις επισκέψεις μας και τις επαφές μας με ανθρώπους και χώρους.
CN: Η κουνουπιέρα/σκηνή που έχετε δημιουργήσει θυμίζει τις σκηνές των μεταναστών, και ταυτόχρονα την Αγία Τράπεζα των εκκλησιών ή τον επιτάφιο. Μέσα στο έργο σας όμως, ο θεατής ανακαλύπτει ιστορίες ανθρώπων που έχουν εκτοπιστεί από τη χώρα τους, τους οποίους γνωρίσατε στην Αθήνα και στο Κάσσελ. Συμφωνείτε με αυτή την ερμηνεία;
MAS: Πιθανώς είναι αναπόφευκτο να μη κάνουμε όλους αυτούς τους συνειρμούς, αλλά για μένα η κεντρική ιδέα, όπως λένε οι Γάλλοι, είναι «pure et dure» (καθαρή και σκληρή), είναι να ξαναδημιουργήσω το σπερβέρι. Δεδομένου ότι όλες οι ιστορίες που μου είπαν αυτοί οι άνθρωποι επηρέασαν τον ύπνο μου, είχε ως αποτέλεσμα να δημιουργήσω ένα έργο που έχει σχέση με τη κρεβατοκάμαρα. Αυτή την περίοδο όμως η αναφορά στη σκηνή είναι αναπόφευκτη, αν και δεν ήταν ο στοχός μου αυτός.
CN: Το έργο σας περιλαμβάνει κεντημένα λουλούδια, κείμενα και διάφορες σκηνές. Κεντήσατε μόνη σας τα μοτίβα ή με τη βοήθεια άλλων;
MAS: Εγώ ζωγράφισα τα σχέδια και για το κέντημα με βοήθησαν εξειδικευμένες νοικοκυρές, μερικές από τις οποίες είναι πρόσφυγες που αναγκάστηκαν να μετακομίσουν σε στρατόπεδα στο Λίβανο για να ξεφύγουν από τον πόλεμο των Συρίων, μερικές άλλες είναι πρόσφυφες από την Παλαιστίνη που εξακολουθούν να ζουν σε καταυλισμούς στο Λίβανο από τη δεκαετία του ’70, αν όχι και νωρίτερα, ενώ άλλες είναι Δρούζες του Λιβάνου που ζουν στα βουνά και οι οποίες κάθονται και κεντούν πολλές ώρες για να κερδίσουν τη ζωή τους ή και για χόμπι, και των οποίων συνήθως οι σύζυγοι είναι ηλικιωμένοι με αποτέλεσμα να έχουν ένα έντονο πάθος για την δημιουργία κεντημάτων.
CN: Κατά την άποψή μου, οι μορφές, ιδιαιτέρως τα ανθρώπινα πρόσωπα, φαίνονται ελαφρώς αφηρημένα και ασαφή. Ήταν αυτή η πρόθεσή σας ή οι μορφές σας αποτελούν πιστά αντίγραφα αυτών της συλλογής του Μουσείου Μπενάκη;
MAS: Συνήθως τα πρόσωπα στα κεντήματα δεν είναι ρεαλιστικά. Για να γίνουν όμως απαιτείται πολύ περισσότερος χρόνος (το οποίο δεν είναι και απαραίτητο).
CN: Είσαστε Λιβανέζα που ζει και εργάζεται στην Ολλανδία. Πως αυτό το γεγονός επηρεάζει τη δουλειά σας;
MAS: Αυτό το έργο το δημιούργησα στη Βηρυτό και στο στούντιο μου στην Ολλανδία, λατρεύω να ζωγραφίζω. Κάθε τόπος βοηθάει στην παραγωγή ενός διαφορετικού είδους δουλειάς, ανάλογα με το φως και τις ευκολίες που έχεις γύρω σου.
Τώρα ζω και στις δύο χώρες και αυτή η συνεχής αλλαγή είναι απαραίτητη για τη δουλειά μου και κυρίως για τον τρόπο σκέψης μου. Με κρατάει σε «αφύπνιση».
CN: Είναι δύσκολο να είσαι καλλιτέχνης στο Λίβανο και ταυτόχρονα μετανάστης στην Ευρώπη του σήμερα;
MAS: Είναι λίγο ή πολύ η ίδια «κλασσική ιστορία» για τους περισσότερους όπως εγώ που γεννήθηκαν και έζησαν στο Λίβανο κατά τη διάρκεια του πολέμου, και οι οποίοι δεν δέχονται να είναι κλέφτες, με αποτέλεσμα να πρέπει να αφήσουν πίσω τους τη χώρα. Στο Λίβανο, είτε θεωρείσαι κλέφτης στο περιθώριο, είτε είσαι ένας από τους αρχηγούς που κλέβουν το κράτος, ή πρέπει να αγωνίζεσαι για να επιβιώσεις. Μα πάρα πάρα πολλοί νέοι αναγκάζονται να φύγουν. Δεν υπήρξαν πραγματικές συμφιλιώσεις μετά το πόλεμο, και η ψυχολογία των ανθρώπων και των «ομάδων» είναι πολύ περίπλοκη.
Κάθε φορά όμως που φεύγω για λίγους μήνες, νιώθω την ανάγκη να επιστρέψω σε αυτόν τον «αρρωστημένο τόπο», γιατί τον αγαπώ!
CN: Τι ήταν αυτό που σε τράβηξε να έρθεις στην Ελλάδα να δουλέψεις; Βρίσκεις ενδιαφέρουσα την ελληνική εικαστική σκηνή;
MAS: Ως καλλιτέχνης και ως γείτονας σας από το Λίβανο, λατρεύω να έρχομαι στην Ελλάδα! Έχουμε τόσες ομοιότητες και τόσες διαφορές. Η Αθήνα είναι τόσο ζωντανή! Είναι απλά μία συναρπαστική πόλη. Η εικαστική σκηνή είναι επίσης πολύ ενδιαφέρουσα και γνωρίζω ότι παρόλο πολλές ομάδες ήταν κατά του ερχομού της Documenta στην Αθήνα, πολλοί άλλοι ήταν χαρούμενοι, ή βγήκαν κερδισμένοι από αυτήν. Για παράδειγμα τις ημέρες της έναρξής της, υπήρχαν πολλά εγκαίνια σε άλλους χώρους, στα οποία παρευρέθηκα εξαιτίας φίλων που συμμετείχαν με τις δουλειές τους. Όπως και στη Βυρητό, είναι πραγματικά δύσκολο να επιβιώσεις ως καλλιτέχνης. Αυτό όμως που θαυμάζω, όπως και στη Βηρυτό, είναι η δημιουργία αυτοδιαχειριζόμενων οργανισμών για την παρουσίαση διαφόρων δουλειών.
CN: Τι έχετε μάθει από τη Documenta 14 και από την Αθήνα, το οποίο πρέπει να διαδοθεί στον υπόλοιπο κόσμο;
MAS: Συνέχισε να παίρνεις ρίσκα! Και να είσαι ο εαυτός σου…
Info:
Σπερβέρι, εγκατάσταση της Mounira Al Solh • Μουσείο Μπενάκη-Ισλαμικής Τέχνης • Έως 16 Ιουλίου 2017
Ημέρες και ώρες λειτουργίας: Πέμπτη, Παρασκευή, Σάββατο, Κυριακή: 10:00 – 18:00 • Δευτέρα, Τρίτη, Τετάρτη: κλειστό
Περισσότερες πληροφορίες, μπορείτε να βρείτε στην ιστοσελίδα του Μουσείου Μπενάκη: http://www.benaki.gr/ και στην ιστοσελίδα της documenta 14: http://www.documenta14.de/gr/
Διαβάστε επίσης:
Ακολουθήστε το Culturenow.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλα τα τελευταία νέα για την Τέχνη και τον Πολιτισμό στο Culturenow.gr
Newsletter
Κάθε βδομάδα στο e-mail σας τα τελευταία νέα για την Τέχνη και τον Πολιτισμό!
