Μια πρόταση στοχασμού πάνω στην επιφάνεια και το βάθος της εικόνας, την απεικόνιση και την υπόμνηση, σχηματοποιεί ο εικαστικός Μίλτος Σκούρας στη νέα του έκθεση «Τοπίο – η μικρή και η μεγάλη εικόνα», που εγκαινιάστηκε την Πέμπτη 8 Μαίου στην αίθουσα τέχνης έκφραση – Γιάννα Γραμματοπούλου. Ο καλλιτέχνης, με συνεπή και στοχαστική πορεία στη σχέση μνήμης και εικόνας, εγκαταλείπει προσωρινά την ανθρώπινη φιγούρα και «σκηνοθετεί» μια αντιπαράθεση ανάμεσα στο μεγαλειώδες και το παραμελημένο.
Αχανείς χιονοσκεπείς εκτάσεις, ήρεμες θάλασσες και καλοκαιρινές πεδιάδες εκτείνονται πάνω σε μεγάλες έγχρωμες επιφάνειες. Σε αντιστοιχία, τα γειτονικά ασπρόμαυρα έργα μεταφέρουν λεπτομέρειες από κατάλοιπα, τεκμήρια, θραύσματα που συνθέτουν εγκαταλελειμμένες μνήμες: κοντινά πλάνα από συρματοπλέγματα, φθαρμένοι ναυτικοί κάβοι, ξεχασμένα στρατιωτικά άρβυλα.
Στη συνέντευξη που ακολουθεί, ο Μίλτος Σκούρας μας μίλησε για τη φθορά, τη μνήμη όπως και για την πορεία του και τα καλλιτεχνικά του σχέδια.
***
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
-Στις προηγούμενες δουλειές σας το βλέμμα είχε συχνά κινηματογραφική κατεύθυνση, σαν να ακολουθούσε τους χαρακτήρες στο πλαίσιο μιας αφήγησης. Τώρα όμως, με τα τοπία, αναλαμβάνει τα ηνία ο τόπος, το φως, η φύση. Τι σας οδήγησε σ’ αυτή τη στροφή; Είναι μια εσωτερική μετατόπιση; Αναζητάτε κάτι στη σιγή του τοπίου;
Η προσέγγιση του τοπίου δεν ήταν και τόσο απρόβλεπτη. Το τοπίο μού έδωσε τη δυνατότητα να διερευνήσω το βίωμα και τη μνήμη μέσω της απουσίας της ανθρώπινης μορφής και όχι μέσω της παρουσίας της. Όχι να αποδώσω το ορατό, αλλά να καταστήσω κάτι ορατό. Έχει πολλά από τα στοιχεία που με απασχόλησαν σε προηγούμενες ενότητες έργων μου, όπως στα BLACK & WHITE STORIES και στα BORDER LINE.
-Έχετε αναφέρει ότι τα έργα σας λειτουργούν ως «ζωγραφικά καρέ» με κινηματογραφική διάθεση. Ενσωματώνετε την κινηματογραφική αφήγηση στη ζωγραφική σας πρακτική; Υπάρχει κάποιος αόρατος ήρωας μέσα στο κάδρο;
Αυτό που αναφέρατε ως κινηματογραφική διάθεση μπορεί μεν να είναι η αφήγηση, αλλά εδώ κυρίως είναι ο τρόπος που μπορεί να περνά το βλέμμα από το γενικό στο κοντινό, ο κατακερματισμός της εικόνας και η μετέπειτα επανασύνδεσή της. Όσο για τον «Αόρατο Ηρωα», ναι, υπάρχει.
-Ο τίτλος της έκθεσης προτείνει δύο διαφορετικές αποστάσεις θέασης: στα μεγάλης κλίμακας πολύχρωμα έργα σας απεικονίζετε φυσικά τοπία, ενώ στα μικρότερα ασπρόμαυρα καταγράφετε φθαρμένα υλικά κατάλοιπα. Πώς μεταφράζεται αυτή η διπλή οπτική στην πράξη της ζωγραφικής σας και πώς αλληλοσυμπληρώνονται οι δύο προσεγγίσεις;
Η απόσταση και η εγγύτητα, το γενικό και η λεπτομέρεια, απασχολούν με πολλούς τρόπους τα έργα μου και αυτό αποτελεί, θα μπορούσε να πει κανείς, έναν ενοποιητικό κρίκο στο σύνολο της δουλειάς μου. Έχει ενδιαφέρον πως σε μια γενική σύνθεση θα μπορούσαν να συνυπάρχουν επιμέρους θέματα τα οποία δεν είναι ορατά και που η ανάδειξη της θεματικής τους αυτοτέλειας σε ένα ξεχωριστό έργο, με απόλυτα διαφοροποιημένη μονοχρωματική απόδοση και το οποίο σε προτρέπει να το πλησιάσεις για να το δεις, αναδεικνύει ένα πολύ πιο σύνθετο αφήγημα.
-Αν θεωρούσαμε τα τοπία σας ως «πορτρέτα» – όχι ανθρώπων, αλλά καταστάσεων, καιρών, διαθέσεων – τι θα θέλατε να δουν μέσα τους οι θεατές;
Όντως, τα τοπία στα έργα μου θα μπορούσαν να ιδωθούν σαν πορτρέτα με πολλαπλές αναγνώσεις. Εγώ απλώς θέτω αφορμές, στις οποίες ο θεατής μπορεί να ακολουθήσει τις δικές του διαδρομές. Αυτό μου δίνει τη δυνατότητα να αναπτύξω μια πολυεπίπεδη εικαστική ιστορία, στην οποία ο θεατής μπορεί δυνητικά να ανακαλύψει τη δική του εκδοχή.
-Πώς συνδέονται οι έννοιες της μνήμης και της φθοράς με το φυσικό τοπίο στα έργα σας;
Το τοπίο θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι ένα είδος μνήμης, συλλογικής και ατομικής, που δεν εμπεριέχει όμως το πέρασμα του χρόνου. Ίσα ίσα, το αγνοεί, προβάλλοντας την ύπαρξή του στην αιωνιότητα. Από την άλλη, η εγγύτητα που επικαλούνται οι εικόνες κοντινής θέασης (που μπορεί να είναι μέρος του ίδιου τοπίου) καταγράφει τον χρόνο που περνά και ανασύρει τις παρατημένες μας μνήμες. Είναι σπαράγματα σχέσεων σε λήθη. Είναι η ιστορία μας.
-Η χρήση του ασπρόμαυρου στα έργα σας φαίνεται να έχει ιδιαίτερη σημασία. Είναι για εσάς αισθητική πρόταση ή εργαλείο ερμηνείας;
Θα σας απαντήσω με την ατάκα του Σάμιουελ Φούλερ στην ταινία του Βιμ Βέντερς, Κατάσταση Πραγμάτων: «Η ζωή είναι έγχρωμη, αλλά το ασπρόμαυρο είναι πιο ρεαλιστικό».
-Έχετε σπουδάσει Αρχιτεκτονική στο Μιλάνο και Σημειολογία στο Παρίσι. Έχετε ασχοληθεί με το graphicnovel και τα comics, με παρουσία σε σημαντικά πρωτοποριακά περιοδικά, αλλά και με τη διαφήμιση, μέσα από συνεργασίες με μεγάλους οίκους όπως οι Armani, Versace και Fiat. Τώρα, ο δημιουργικός σας πυρήνας βρίσκεται στη ζωγραφική. Πώς επηρέασαν, αλλά και διαμόρφωσαν, οι ακαδημαϊκές σας βάσεις και οι εμπειρίες σας τη μετέπειτα εικαστική σας γλώσσα;
Όταν προσπαθείς να δώσεις συνολική λύση (λειτουργική, αισθητική, κοινωνική) σε ένα θέμα κατασκευής (κτηρίου ή αντικειμένου), τότε λειτουργείς ως αρχιτέκτονας.
Όταν προσπαθείς να πεις μια ιστορία με εικόνες, τότε λειτουργείς ως graphicnovelist.
Όταν προσπαθείς να αποδώσεις ένα εξώφυλλο, τότε λειτουργείς ως σχολιαστής.
Όταν προσπαθείς να μετατρέψεις ένα μήνυμα σε εικόνα, τότε λειτουργείς ως διαφημιστής, κ.ο.κ.
Η ζωγραφική μου, όμως, που γεννήθηκε από τη συνειδητοποίηση του «αυτό δεν μου φτάνει», εμπεριέχει και εμπεριέχεται με έναν τρόπο μυστικό και υπόγειο σε όλες αυτές τις λειτουργίες-εμπειρίες που διαμορφώνουν τη δημιουργική μου ταυτότητα και ανάγκη.
-Ποια είναι τα επόμενα σχέδιά σας και πώς σκοπεύετε να εξελίξετε περαιτέρω τη θεματική και την αισθητική του έργου σας;
Κατά τη διάρκεια των πέντε χρόνων που εργαζόμουν στα θέματα των τοπίων, ταυτόχρονα δούλευα και άλλες ενότητες έργων με διαφορετικά ζητούμενα και αφετηρίες. Αυτό μου επιτρέπει να μη λειτουργώ ερμητικά ως προς τη θεματολογία μου. Μια τέτοια σειρά έργων σε τρεις ενότητες (ΕΜΕΙΣ, ΠΡΙΝ ΤΙΣ ΟΚΤΩ, ΕΣΕΙΣ), με θέμα τους εργαζόμενους σε σούπερ μάρκετ, την αναπτύσσω από το 2018. Το πότε μια ενότητα έργων θεωρώ ότι είναι ολοκληρωμένη και μπορεί να βγει προς τα έξω, το αντιλαμβάνομαι μόνο όταν συμβεί.
Το Σάββατο 17 Μαΐου στις 12:30 μ.μ., ο καλλιτέχνης θα μιλήσει για τη νέα ενότητα της δουλειάς του και θα ξεναγήσει το κοινό στην έκθεση. Η έκθεση θα διαρκέσει μέχρι τις 7 Ιουνίου.
Διαβάστε επίσης:
Μίλτος Σκούρας – Τοπίο, η μικρή και η μεγάλη εικόνα: Έκθεση στην εκφραση – γιαννα γραμματοπουλου
