Ακόμα και το πιο αδιάφορο έργο ενός καλλιτέχνη είναι σημαντικότερο από την αξιολόγησή του.
Όμως πρόσφατα, στα Χανιά της Κρήτης, ένας παλαιός συμμαθητής μου, μπροστά σε ένα έργο της Ερμιόνης Συρογιαννοπούλου, αναφώνησε δημοσίως: «Είναι ωραίο! Χωρίς εξήγηση. Είναι απλά πολύ ωραίο!». Μπροστά σε αυτή τη διαπίστωση αντέδρασα παθητικά και σιώπησα. Λίγο αργότερα κατάλαβα ότι ο συμμαθητής μου έκανε λάθος, διότι η αδυναμία αιτιολόγησης της ωραιότητας -το «χωρίς εξήγηση»- προκαλείται από την ισχύ του υπέροχου. Το έργο της Συρογιαννοπούλου δεν «είναι απλά ωραίο», είναι «υπέροχο!».
Είναι υπέροχο, έτσι όπως υπερβαίνει τα σύνορα του χρόνου. Είναι υπέροχο, έτσι αδέσμευτο από κάποια χωρική αναπαράσταση. Είναι υπέροχο όπως η δύναμη του ανέμου πάνω στα χορτάρια, όπως το τρίχωμα της αρκούδας, όπως μια καταιγίδα του William Turner. Είναι υπέροχο όπως το όνειρο μιας απροσδόκητης συνθήκης, όπως ένα κβαντικό σύμπαν που κατακερματίζει με το απρόβλεπτο κάθε προγραμματισμό. Είναι υπέροχο όπως το χάος.
Το καλλιτεχνικό έργο της Συρογιαννοπούλου είναι φρέσκο, είναι απρόσμενο, είναι ατίθασο και δυναμικό. Είναι το δείγμα μια σκέψης που διασχίζει με διαδοχικά βήματα μια διηνεκή εξελικτική πορεία. Πρόκειται για «κάτι» που δεν κατατάσσεται σε μία καλλιτεχνική τυπολογία. Δεν μπορούμε να το χαρακτηρίσουμε ζωγραφική, γλυπτική ή εγκατάσταση.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Ένα πλήθος από διαφορετικές ακίδες δεμένες σε έναν κάνναβο δημιουργεί ένα συλλογικό σύνολο, το οποίο συγκροτείται με την υπερσυγκέντρωση κάθε μοναδικότητας κάθε υποκειμένου. Τρία βασικά στοιχεία χαρακτηρίζουν το έργο αυτό. Το πρώτο είναι η υπομονή. Σαν μια σύγχρονη Πηνελόπη, η Ερμιόνη πλέκει τα σύρματά της, προσμένοντας υπομονετικά την ολοκλήρωση του κύκλου, την άφιξη του Οδυσσέα, την έλευση του τέλους. Το δεύτερο στοιχείο είναι η επανάληψη. Μια ρυθμική μελωδία που καταγράφουν οι κόμποι. Μια αδιάκοπη διαδικασία προσευχής, εκεί που το πρόσωπο εισέρχεται στον εαυτό του για να εναρμονιστεί με την κοσμική τάξη. Το τρίτο στοιχείο είναι η κίνηση. Η Συρογιαννοπούλου προτείνει παλλόμενες μορφές, οι οποίες κατακτούν τη μεταβλητότητα, είτε μέσω της διαφορετικής θέσης του παραλήπτη είτε μέσω της δυνατότητας μετακίνησης των συνθετικών στοιχείων των έργων.
Δεν μπορούν να γίνουν όλοι μεγάλοι καλλιτέχνες, αλλά κάποιοι τα καταφέρνουν δίχως ο στόχος τους να είναι αυτός. Η γραφή της Συρογιαννοπούλου δεν αποδεικνύει τόσο την κατανόηση αυτής της θεμελιώδους πραγματικότητας, όσο την πίστη στην «έμπνευση» της τέχνης. Η καλλιτέχνιδα μάς προσκαλεί να υποδεχτούμε την τέχνη της με την προσωπική μας πεποίθηση. Το έργο της κινείται σε ένα υπερβατικό επίπεδο, ενώνοντας την ορατή πραγματικότητα με δυνάμεις μη ελεγχόμενες. Αυτό που βιώνουμε κοντά στα έργα της είναι εξαρτημένο από την κατάσταση προετοιμασίας μας απέναντι σε κάτι μη γνώριμο και ταυτόχρονα οικείο, αν και αυτό δεν είναι το μόνο στοιχείο στο οποίο πρέπει να βασιστούμε.
Για όσους γνωρίζουν τη δημιουργό, η πραότητα, η αξιοπιστία και η ευγένειά της αποτελούν καθοριστικούς εγγυητές για την τέχνη της. Για όσους δεν την γνωρίζουν, τους απαντώ ότι το καινούργιο χρειάζεται υπερασπιστές. Το πεδίο της τέχνης είναι σκληρό απέναντι στους νέους δημιουργούς και τις προτάσεις τους.
Γι’ αυτό υπάρχουν στιγμές που ένας εξερευνητής της τέχνης ρισκάρει στις επιλογές του προκειμένου να ανακαλύψει κάτι πραγματικά καινοτόμο.
Παναγιώτης Πάγκαλος, Καθηγητής Αρχιτεκτονικής και Τέχνης
