Επάγγελμα: Αναγνώστης παιδικής λογοτεχνίας

Τα παραμύθια που μας θέλγουν πιο πολύ, είναι αυτά που αποκαλύπτουν τον πιο δυναμικό μας εαυτό. Αυτά, των οποίων οι σελίδες φωνάζουν πως όσοι έχουν θάρρος και πίστη δεν πηγαίνουν ποτέ χαμένοι, πως η χαρά δεν βρίσκεται στα πράγματα αλλά μέσα μας, και πως ανώτερος είναι ο άνθρωπος που κουβαλάει πάντα πάνω του την παιδική του καρδιά. Στα ίδια παραμύθια υπογραμμίζεται πως κανείς δεν έγινε φτωχός δίνοντας, πως οι αληθινοί φίλοι είναι σαν τα αστέρια, μια και είναι ορατοί μόνο σε σκοτάδι παχύ, και πως τελικά η πιο εκθαμβωτική έκπληξη στη ζωή είναι η ανακάλυψη της ίδιας μας της αξίας.

Ποιός είπε ότι είναι εύκολη υπόθεση η συγγραφή τους; Όσοι θα αναφερθούν παρακάτω, δεν έγιναν διαχρονικοί εν μία νυκτί. Έγραφαν ολόκληρα μερόνυχτα λαμβάνοντας υπόψη πως ο ιερότερος τόπος είναι εκείνος, όπου όλοι γινόμαστε παιδιά, και πως μέσα από καλογραμμένες κι ευαίσθητες ιστορίες, κάθε μικρός μας φίλος αναπτύσσει ρίζες υπευθυνότητας και φτερά ανεξαρτησίας.

Χανς Κρίστιαν Άντερσεν

Ο διασημότερος παραμυθάς όλων των εποχών, Χανς Κρίστιαν Άντερσεν, όσο κι αν προσπάθησε να διαφύγει της συγγραφικής του μοίρας, δεν έκανε παρά μια τρύπα στο νερό. Στην ηλικία των δεκατεσσάρων, ο Δανός, στράφηκε στην υποκριτική. Μάταια όμως. Ενώ έδωσε εξετάσεις στην Βασιλική Σχολή Θεάτρου της Κοπεγχάγης, δεν έγινε δεκτός λόγω της άχαρης και δύσμορφης κορμοστασιάς του. Έπειτα, άρχισε να σπουδάζει μουσική. Η τύχη, παρόλα αυτά, δεν ήταν ούτε αυτή τη φορά με το μέρος του. Το αγόρι με τη ζωηρή φαντασία και τη λατρεία στην ποίηση, που ουδέποτε θα αποκτούσε σεξουαλική εμπειρία στη ζωή του και θα πλάγιαζε παρέα με το στοιχειό της μοναξιάς, έμελλε να αρρωστήσει και έτσι να χάσει τη φωνή του. Μόνο η Λογοτεχνία τον δέχτηκε στην αγκαλιά της. Και εκείνος τής εμπιστεύτηκε ήρωες βασανισμένους. Θύματα της ίδιας της ύπαρξής τους. Όλους όμως τους εξόλπιζε με χαρίσματα και ευγένεια ψυχής. Με κομμάτια της δικής του καρδιάς.

Πολυταξιδεμένος, μελαγχολικός, ο γιος ενός παπουτσή και μιας πλύστρας, γεννήθηκε στην πόλη Οντένσε στις 2 Απριλίου 1805, κι έγραψε με γνώμονα το ότι από ένα μικρό κακό, μπορεί να έρθει ένα μεγάλο καλό, το ότι πρέπει να είσαι δίκαιος πριν να είσαι γενναιόδωρος και το ότι η αγάπη είναι ζωή. Αν δεν έχεις τη μία, δεν έχεις ούτε την άλλη. Ο άνδρας που αγαπούσε το κουκλοθέατρο, και φοίτησε στα καλύτερα σχολεία χάρη στην αδυναμία που τού είχε ο βασιλιάς της Δανίας Φρειδερίκος ΣΤ’, κι αποφοίτησε κακήν κακώς στα 23 του επειδή δεν έπαιρνε τα γράμματα, θα άφηνε την τελευταία του πνοή το ζεστό πρωί της 4ης Αυγούστου 1875, και πίσω του έργα όπως: «Η μικρή γοργόνα», «Το ασχημόπαπο», «Το κοριτσάκι με τα σπίρτα», «Η βασίλισσα του χιονιού», «Το μολυβένιο στρατιωτάκι», «Η δύναμη της αγάπης», «Η βασιλοπούλα και το ρεβίθι», κλπ. Ο Δανός που ποτέ δεν βρήκε ταίρι, έγινε αγαπημένος των παιδιών. Και αυτό γιατί τα προτρέπει να βουτήξουν βαθιά αν ψάχνουν για μαργαριτάρια. Ταυτόχρονα τούς μαθαίνει την ορθή σειρά των πραγμάτων: να σκέφτονται, να πιστεύουν, να ονειρεύονται και να τολμούν. Είχε κάτι κοινό με τα παιδιά. Έβλεπε τη ζωή όπως είναι πραγματικά.

Πηνελόπη Δέλτα

Με τη ζωή και την ευτυχία καταπιάστηκε λίγα χρόνια αργότερα και η πικραμένη από τον ανεκπλήρωτο έρωτα, Πηνελόπη Δέλτα. Γεννημένη το 1874 στην Αλεξάνδρεια, η κόρη του δημάρχου Εμμανουήλ Μπενάκη και της Βιργινίας Χωρέμη, η γυναίκα που θα αγαπούσε περισσότερο κι από τη ζωή της τον Ίωνα Δραγούμη, αλλά ποτέ δεν θα μπορούσε να ξεφύγει από τον σύζυγό της για να ζήσει κοντά του, θα γινόταν σύμβολο στις κρίσιμες για την Ελλάδα, πρώτες δεκαετίες του 20αι. και θα κέρδιζε με το ταλέντο και την λογοτεχνική της συνέπεια τις παιδικές καρδιές.

Το πρώτο της μυθιστόρημα «Για την Πατρίδα» έμελλε να εκδοθεί το 1906 όσο ζούσε στη Φρανκφούρτη ενώ ακολούθησαν: «Τον καιρό του Βουλγαροκτόνου» και «Το παραμύθι χωρίς όνομα». Η ευαίσθητη καρδιά που αγαπούσε την πατρίδα της και θα υπέφερε μέχρι το τέλος της ζωής της από τη σκλήρυνση κατά πλάκας, έγραφε αρκετά. Ίσως και να έγραφε για να λησμονήσει όλες τις προσωπικές της αστοχίες και ατυχίες. Με μυθιστόρηματα όπως «Ο Τρελαντώνης», «Ο Μάγκας», αλλά και «Τα μυστικά του βάλτου», η Πηνελόπη Δέλτα, όπως και να ‘χει, έγραφε επειδή η αισιοδοξία πολλαπλασιάζει τη δύναμη, επειδή ο θρίαμβος της ζωής εκφράζεται μέσα από τη δημιουργία, επειδή η ελπίδα μένει όταν πια όλα έχουν χαθεί, και επειδή τα παιδιά χρειάζονται περισσότερα πρότυπα παρά κριτικές. Η Πηνελόπη Δέλτα, η γυναίκα που έθεσε τέλος στη ζωή της στις 2 Μαΐου 1941, εξακολουθεί να παραμένει αγαπημένη για μικρούς και μεγάλους μέχρι σήμερα και για πολλά χρόνια ακόμα, καθώς στα έργα της η θέληση είναι μια συνδετική δύναμη ανάμεσα στους ανθρώπους και τον κόσμο, και η ευτυχία δεν είναι σταθμός που μας περιμένει, αλλά ο ασφαλέστερος τρόπος για να ταξιδεύουμε.

Ευγένιος Τριβιζάς

Κι αφού γίνεται λόγος για ταξίδια, συμφωνούμε όλοι πως για να πας κάπου με τη φαντασία σου, χρειάζεσαι τα καύσιμα της πρωτοτυπίας, του ενθουσιασμού και της πίστης. Ο Ευγένιος Τριβιζάς, γεννημένος στην Αθήνα στις 8 Σεπτεμβρίου 1946, διακεκριμένος καθηγητής Εγκληματολογίας, αλλά και Συγκριτικού Ποινικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο του Ρέντινγκ, διαθέτει στο συγγραφικό του ενεργητικό περίπου 150 βιβλία μεταξύ των οποίων μυθιστορήματα, παραμύθια, θεατρικά έργα, διηγήματα, λιμπρέτα και όπερες. Κι είναι όλα τους εισιτήρια σε κόσμους μαγικούς. Σε κόσμους όπου δεν υπάρχουν κανόνες και όλα τα παιδιά είναι εξαιρέσεις σε έναν κανόνα που δεν υπάρχει. Σε κόσμους όπου η πηγή του καλού βρίσκεται μέσα μας και θα αναβλύζει όσο συνεχίζουμε να την αναζητούμε. Σε κόσμους όπου οι πιο πολλοί από έμας έχουμε περισσότερο θάρρος από ό,τι έχουμε ονειρευτεί.

Με δημοφιλέστερα έργα την «Φρουτοπία» και το «Νησί των Πυροτεχνημάτων», ο «εθνικός μας παραμυθάς» που συνεργάζεται με τη Σκότλαντ Γιαρντ, και έχει βραβευθεί από την Ακαδημία Αθηνών, την Ένωση Ελλήνων Λογοτεχνών, τον Κύκλο του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου και τη Γυναικεία Λογοτεχνική Συντροφιά, παραδίδει εδώ και πολλά χρόνια στα παιδιά ιστορίες που προάγουν το γέλιο, την χαρά και την εφευρετικότητα. Γράφει για τους αλχημιστές που γυρεύοντας θησαυρούς, κατέληξαν να έχουν ανακαλύψει πολλά άλλα πράγματα μεγαλύτερης αξίας. Γράφει επειδή έχει πλάκα να καταφέρνουμε  ό,τι μοιάζει ακατόρθωτο να συμβεί, ενώ διαβάζοντάς τον καταλαβαίνει κανείς πως το να είσαι χρήσιμος στον κόσμο, είναι ο μόνος τρόπος για να είσαι ευτυχισμένος, και πως ένα παραμύθι είναι πάνω από όλα μια ζωηρή περιπέτεια του μυαλού. Ο Τριβιζάς που κατέχει το Ελληνικό Κρατικό Βραβείο Παιδικής Λογοτεχνίας, κι επίσης έχει τιμηθεί από αμερικανικούς και βρετανικούς οργανισμούς, είναι ο δημιουργός έργων όπως: «Το σεντούκι με τις πέντε κλειδαριές», «Ο χιονάνθρωπος και το κορίτσι», «Τα μαγικά μαξιλάρια», «Το όνειρο του σκιάχτρου» και «Τα τρία μικρά λυκάκια», κλπ, και αποδεικνύει πως δεν είναι μόνο πιστός υπηρέτης της Θέμιδος, αλλά και πιστός φίλος των παιδιών. Άλλωστε στις ιστορίες του κανείς δεν είναι άχρηστος όσο έχει έναν φίλο κι είμαστε αναντικατάστατοι όσο μας αγαπούν. Όπως ακριβώς και στη ζωή. Η φιλία μπορεί να μην είναι απαραίτητη, μα την κάνει να αξίζει.

Με αυτά και με τα άλλα, είναι συναρπαστικό τελικά το σύμπαν της παιδικής λογοτεχνίας. Μέσα από αυτό μάς δίνεται ο χρόνος, η ευκαιρία και τα μέσα για να συνειδητοποιήσουμε ότι στα μάτια ενός παιδιού δεν υπάρχουν τα 7 θαύματα του κόσμου, μα επτά εκατομμύρια θαύματα, ότι τα καλύτερα βιβλία είναι πιο αληθινά από ό,τι αν είχαν συμβεί πραγματικά, όπως θα έλεγε κι ο Χέμινγουεϊ, και ότι οι λέξεις «ενθουσιασμός», «κίνητρο» και «τόλμη» είναι οι ωραιότερες στον κόσμο.  Τα παραμύθια που σημαδεύουν την παιδική ηλικία του ανθρώπου είναι με άλλα λόγια, ακριβώς αυτό: το κόκαλο όπου ακονίζει τα νεογιλά δόντια του, μια ανιδιοτελής τέχνη που αιφνιδιάζει την πραγματικότητα, και ένας λόγος για τον οποίο ονειρευόμαστε για τον εαυτό μας το ανύπαρκτο επάγγελμα του αναγνώστη.