Ο Μαύρος Θάνατος: Μία διάλεξη για την πανώλη από την πλατφόρμα Rembrandt and the Cat

Πράγματι μερικοί συμπολίτες μας είχαν χάσει τα μυαλά τους από τη ζέστη και την πανούκλα, και καταφεύγοντας στη βία, προσπαθούσαν να σπάσουν τον κλοιό των φρουρών και να βγουν από την πόλη […]. Από κάποια σπίτια ακούγονταν βογκητά. Παλιά, όταν συνέβαινε κάτι τέτοιο, οι περίεργοι μαζεύονταν στο δρόμο ν’ ακούσουν. Τώρα όμως οι καρδιές είχαν σκληρύνει, όλοι προσπερνούσαν ή απλώς ζούσαν δίπλα στους θρήνους, λες κι οι κραυγές ανήκαν στο καθημερινό λεξιλόγιο των ανθρώπων… –Αλμπέρ Καμύ, Η πανούκλα, 1947

Από τον Εύξεινο Πόντο στην Κωνσταντινούπολη, έπειτα στην Ιταλία και ύστερα σε όλη την Ευρώπη, η πανώλη του 14ου αιώνα εξαπλώθηκε με αστραπιαία ταχύτητα σε ολόκληρη την ήπειρο, σαρώνοντας στο πέρασμα της όχι μόνο τους ανθρώπους αλλά και ένα ολόκληρο φαντασιακό εποικοδόμημα.

Όταν ο Θάνατος είχε καθίσει για τα καλά στο θρόνο του σπέρνοντας την πνευμονική και –κυρίως- τη βουβωνική πανούκλα, είχε σημάνει η ώρα του «δυσεύρετου ανθρώπου», καθώς η Ευρώπη έχασε περίπου τον μισό πληθυσμό της. Σε έναν κόσμο ευάλωτο και ροκανισμένο από τις ασθένειες, τον πόλεμο και την κακή διατροφή, η πανώλη ήρθε σαν το τελικό επιστέγασμα της ανθρώπινης ματαιότητας. Η μεταδοτικότητα της ασθένειας, ο άμεσος θάνατος, ο πόνος των ασθενών και η φρίκη των ζωντανών, οι άταφοι νεκροί που στοιβάζονταν κατά εκατοντάδες, το αδιάκριτο χτύπημα του θανάτου πάνω σε πλούσιους και φτωχούς, δημιούργησαν στους επιζώντες την αίσθηση ότι βιώνουν την Αποκάλυψη.

Πομπές αυτομαστιγούμενων, διώξεις και θεωρίες συνωμοσίας, κινήματα πανικού, ερωτικές παραφορές, μακάβριοι χοροί, ψυχωτικές και σχιζοφρενικές συμπεριφορές, δημιούργησαν αδιανόητες καταστάσεις φρενίτιδας που σημάδεψαν για πολλά χρόνια το συλλογικό θυμικό των Ευρωπαίων. Η ήδη σύντομη ζωή του μεσαιωνικού ανθρώπου, έγινε ακόμα συντομότερη, όλα κατέρρεαν και όλα αναθεωρούνταν. Ο κόσμος δεν θα ήταν ποτέ ξανά ο ίδιος…

Το φοβερό αποτύπωμα της πανώλης του 14ου αιώνα στην ευρωπαϊκή ήπειρο, θα προσπαθήσουμε να προσεγγίσουμε με την συναρπαστική αφήγηση του Τάσου Παπαδόπουλου την Τετάρτη 21 Απριλίου στην πολιτιστική πλατφόρμα Rembrandt and the Cat.