Βιβλίο: Ο ξένος στο χώμα – William Faulkner

Ορκισμένο μίσος, αχόρταγη μανία για εκδίκηση, δίψα για αντίποινα και άκρατος ρεβανσισμός, αυτά είναι μερικά από τα συστατικά πάνω στα οποία έχτισε την υπόθεση του μυθιστορήματος αυτού ο Φώκνερ με έναν λόγο καταπέλτη που τσακίζει κόκκαλα και ξυπνάει συνειδήσεις.

Ένα χρόνο πριν την απονομή του βραβείου Νόμπελ το 1949 ο συγγραφέας με βουή και με μανία καταπιάνεται με ένα θέμα κόλαφο για την σύγχρονη ιστορία της Αμερικής, αυτό της φυλετικής διάκρισης που μάστιζε και συνεχίζει να μαστίζει τις κοινωνίες όλων των Πολιτειών σαν ένας ανεμοστρόβιλος που παίρνει στο διάβα του κάθε έννοια ανθρωπιάς και αξιοπρέπειας. Οι έγχρωμοι βρίσκονται στο στόχαστρο των λευκών, αντιμετωπίζονται ως πολίτες δεύτερης διαλογής και κάθε προσπάθεια υπεράσπισής τους πέφτει στο κενό της χρωματοφοβίας και του αστείρευτου πάθους για εξευτελισμό εκ μέρους των λευκών.

Ο Φώκνερ με κοινωνικές ευαισθησίες και με επικέντρωση σε προβλήματα οικουμενικά που απλώνονται ανά τον κόσμο περιγράφει με γλαφυρό τρόπο και με ωμότητα αυτά που τα επόμενα χρόνια θα γίνουν πρωτοσέλιδα και θα κατακλύσουν την πολιτική και κοινωνική καθημερινότητα. Ξυλοδαρμοί, διασυρμοί, βιαιότητα και σχόλια ρατσιστικής φύσης και απομόνωση από κάθε λευκή δραστηριότητα είναι μερικά από τα σημάδια μίας αμερικανικής, αλλά και όχι μόνο, κοινωνίας που δεν έχει χώρο για το διαφορετικό και το αλλότριο. Είναι αυτή που θα δολοφονήσει τα παιδιά της όπως τον Μάρτιν Λούθερ Κίνγκ και τον πρόεδρο Τζον Κένεντι, ανθρώπους και προσωπικότητες που προσπάθησαν να αλλάξουν τα κακώς κείμενα και να δαμάσουν τις βαιοπραγίες που λαμβάνουν χώρα από τον καιρό που ο Αβραάμ Λίνκολν αγωνιζόταν να εξασφαλίσει ψήφο στους έγχρωμους συμπατριώτες του βρίσκοντας πολλαπλές αντιδράσεις που τελικά του κόστισαν την ίδια του την ζωή. Γιατί πόσο ισχυρή μπορεί να είναι η εγγεγραμμένη και από χρόνια έμφυτη αντιπάθεια προς τον αλλόθρησκο ή αλλόφυλο σε μία ήπειρο που βρέθηκαν να κληθούν να συμβιώσουν λευκοί και μαύροι; Τόσες εγκληματικές ενέργειες και τόσο αίμα χυμένο σε μία πατρίδα που δεν είχε και δεν έχει χαρακτηριστικά ομοιογένειας δεν είναι αρκετά για να επιφέρουν άνεμο ειρήνης και κοινής συμπόρευσης;

Αυτά τα ερωτήματα απασχολούν τον Φώκνερ που με την πυκνή του γραφή και τα ιδιώματα της γλώσσας που χρησιμοποιεί δίνει έναν μόνιμο τόνο επανάστασης μέσα από την αφήγησή του. Η ροή της σκέψης του είναι χειμαρρώδης, μεστή και συμπαγής σαν βράχος. Στα νοήματά του «πυροβολεί» κατά ριπάς με ολόκληρες φράσεις που δεν σταματάνε πουθενά όπως πουθενά δεν παύει να αναζητά το πάθος του για εξακρίβωση της αλήθειας και κατάδειξη αυτής. Ενυπάρχει μία υπόνοια απελευθέρωσης και μία προσπάθεια απενοχοποίησης με την ομολογία των κατεστημένων αντιλήψεων. Μοιάζει αυτή η ακατάπαυστη διαρροή ιδεών και σκέψεων να τον ξελασπώνει και να τον επαναφέρει στην επιφάνεια των δικών του πιστεύω γιατί διακαής του πόθος από όσο καταλαβαίνει κανείς από την ανάγνωση είναι το πρόβλημα και η καταγραφή αυτού του ανίατου μικροβίου. Ο ίδιος γράφει χαρακτηριστικά: « {…} δεν υπήρχε ανάγκη για μεγάλη δόση ποικίλματος και πρωτοτυπίας  για να την εκφράσεις διότι η αλήθεια ήταν παγκόσμια, έπρεπε να ‘ναι παγκόσμια για να ‘ναι αλήθεια κι έτσι δεν ήταν ανάγκη να ‘ναι πάρα πολλή απλώς και μόνο  για να εξακολουθεί να υφίσταται κάτι όχι μεγαλύτερο απ’ τη γη κι έτσι οποιοσδήποτε μπορούσε να γνωρίσει την αλήθεια {…}». Πρόκειται για έναν λόγο πολλές φορές δυσνόητο και υπερβολικά φιλοσοφημένο αλλά βαθιά ανθρώπινο με λεκτικά παιχνίδια που χαρίζουν στην αφήγηση την ταχύτητα και την συνοχή μέσα στην ίδια την πολυπλοκότητα των πεποιθήσεων που ο ίδιος θέλει να μεταφέρει. Γιατί τελικά αυτό το αέναο ποτάμι λέξεων είναι απαραίτητο εργαλείο για την εκδήλωση των συναισθημάτων που ο ίδιος ο συγγραφέας θέλει να εξωτερικεύσει καθώς ψυχορραγεί.

Με το μυθιστόρημα αυτό ταρακουνάει τους ομοεθνείς του και πασχίζει να ξεριζώσει τα άνθη του κακού (συλλογή ποιημάτων του Μπωντλέρ) που έχουν φυτρώσει στις καρδιές και στις ψυχές χιλιάδων λευκών Αμερικανών που βρίσκουν λύτρωση στην βαναυσότητα εναντίον του έγχρωμου κίνδυνου. Εδώ ένας φερόμενος έγχρωμος δολοφόνος βρίσκεται έτοιμος να ριχτεί στην πυρά για ένα έγκλημα που δεν είναι βέβαιο αν έχει πράξει. Και βέβαια όταν το θύμα είναι λευκός τότε η κατάσταση ξεφεύγει από τα έννομα και ηθικώς καθιερωμένα από το Σύνταγμα. Ένα Σύνταγμα που εφαρμόζεται a la carte και χωρίς να αποδίδει τα του Καίσαρος τω Καίσαρι και ενώ το εξιλαστήριο θύμα που δεν είναι ο πραγματικός ένοχος βρίσκεται ενώπιον μίας άτυπης δικαιοσύνης που οι λευκές τίγρεις θέλουν να εξοντώσουν για να ικανοποιήσουν τις δικές τους αχόρταγες ορέξεις μίσους.

Ο Φώκνερ μέσα από τον καταπελτικό και φλογοβόλο λόγο του οραματίζεται ένα μέλλον δίχως αλληλοσπαραγμούς και αντιδικίες που κοστίζουν στις Ηνωμένες Πολιτείες την θέση τους στον παγκόσμιο χάρτη της ανοχής και της αρμονικής συμβίωσης. Και αν η φωτιά έκαιγε τόσους αιώνες ρίχνοντας αθώους ανθρώπους σε ένα αόρατο δίχτυ λυσσαλέου μίσους, τότε το πάθημα οφείλει να γίνει μάθημα. Η εκλογή ενός μαύρου προέδρου στην ιστορία της Αμερικής θα χαροποιούσε ιδιαίτερα τον Φώκνερ γιατί απλά θα επιβεβαίωνε την κατά μία έννοια εξέλιξη του ανθρώπου και την πρόοδο του νου του όπως την είχε διατυπώσει και ο Δαρβίνος έστω και υπό διαφορετικό πρίσμα. Το βασικό ερώτημα που θέτει ο κάθε άνθρωπος που είναι στα επίπεδα του Φώκνερ είναι απλό, μόνιμο και παγκόσμιο: πότε ο άνθρωπος θα πάψει να είναι πολίτης λευκό, μαύρος, Έλληνας ή Αιγύπτιος και θα συμπεριφέρεται σαν κάτοικος του πλανήτη και στο μέλλον σαν κάτοικος του σύμπαντος;

«Σε κάποιο σημείο του αβάσταχτου εκείνου πόνου των γυμνών μη-αναισθητοποιήσιμων νευρωνικών απολήξεων που ελλείψει καλύτερου όρου οι άνθρωποι αποκαλούνε ζην»

Το βιβλίο του Γουίλιαμ Φώκνερ, Ξένος στο χώμα κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη. Διαβάστε πληροφορίες για το βιβλίο, έδω.