ΟΣΔΕΛ: «Όλοι μαζί για μια κοινωνία όπου όλα τα παιδιά θα έχουν ίση πρόσβαση στο βιβλίο»

Τη Δευτέρα 22 Απριλίου 2024, σε μια μεγάλη εκδήλωση στο Ολύμπια Δημοτικό Μουσικό Θέατρο «Μαρία Κάλλας», παρουσιάστηκαν τα αποτελέσματα της έρευνας του ΟΣΔΕΛ «Παιδί και ανάγνωση». Την επιστημονική διεύθυνση της έρευνας είχε ο Νίκος Παναγιωτόπουλος, καθηγητής κοινωνιολογίας στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Την εκδήλωση παρακολούθησαν συγγραφείς, μεταφραστές, εικονογράφοι, εκδότες, βιβλιοθηκονόμοι, εκπαιδευτικοί, αλλά και πλήθος αναγνωστών και αναγνωστριών

Την εκδήλωση άνοιξε ο Γιωργανδρέας Ζάννος, διευθυντής του ΟΣΔΕΛ, ο οποίος αναφέρθηκε στη δέσμευση του Οργανισμού να συνεχίσει να στηρίζει τη δημιουργία και τους δημιουργούς. Όπως επισήμανε ο κ. Ζάννος, οι έρευνες για την αναγνωστική συμπεριφορά, όπως και αυτή για τα σημεία πώλησης, εκπονήθηκαν υπό την επιστημονική διεύθυνση του καθηγητή του ΕΚΠΑ Νίκου Παναγιωτόπουλου. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό των ερευνών αυτών είναι ότι ο καθηγητής Παναγιωτόπουλος δεν περιορίστηκε στην καταγραφή των δεδομένων, αλλά προχώρησε και στον προσδιορισμό των παραγόντων που καθορίζουν την αναγνωστική συμπεριφορά, επεσήμανε την αιτιώδη συνάφεια της ανάγνωσης με την επαγγελματική, κοινωνική και οικονομική εξέλιξη των ατόμων και ανέδειξε εμφατικά το ζήτημα της ανισότητας που υφίσταται μεταξύ των παιδιών ως προς την εξοικείωσή τους με την ανάγνωση ανάλογα με την κοινωνική τους προέλευση και το περιβάλλον από το οποίο προέρχονται. Προχώρησε επίσης σε προτάσεις για την άρση των ανισοτήτων, η υλοποίηση των οποίων απαιτεί την κινητοποίηση της πολιτείας.

Στη συνέχεια, ο Νίκος Παναγιωτόπουλος παρουσίασε τα αποτελέσματα για να ακολουθήσει συζήτηση, στην οποία συμμετείχαν η Βασιλική Νίκα, πρόεδρος του Ελληνικού Τμήματος IBBY-Κύκλος του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου, Ε.ΔΙ.Π. στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του ΕΚΠΑ, η Μαρίζα Ντεκάστρο, παιδαγωγός, συγγραφέας, κριτικός παιδικής λογοτεχνίας, ο Νίκος Παναγιωτόπουλος, καθηγητής κοινωνιολογίας στο Τμήμα Επικοινωνίας και Μ.Μ.Ε. του ΕΚΠΑ, η Άβα Χαλκιαδάκη, πρόεδρος του «Διαβάζοντας μεγαλώνω» και ο Πάνος Χριστοδούλου, γενικός διευθυντής του Δικτύου για τα Δικαιώματα του Παιδιού, συγγραφέας. Τη συζήτηση συντόνισε ο αρχισυντάκτης της Lifo Γιάννης Πανταζόπουλος. Στην εκδήλωση παρουσιάστηκαν και τα βίντεο που σκηνοθέτησε η Όλγα Μαλέα και τα οποία υποστήριξαν την ενημερωτική καμπάνια του ΟΣΔΕΛ.

Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος, αναφέρθηκε στο βασικό αντικείμενο της έρευνας, στο να καταστεί δηλαδή σαφές πώς παράγεται πρακτικά η οικεία σχέση με την ανάγνωση, πώς μαθαίνει ουσιαστικά και πρακτικά κανείς να αγαπά την ανάγνωση, προκειμένου όλοι οι φορείς που έχουν αποστολή ή στόχο να επιχειρήσουν, στο πλαίσιο της λειτουργίας τους, να την παράγουν, να το πράξουν συστηματικά και αποτελεσματικά. Υπό την οπτική αυτήν, η εν λόγω έρευνα, κατά τον κ. Παναγιωτόπουλο, επιχειρεί να καταδείξει τις βασικές συνθήκες της παραγωγής της αναγνωστικής διάθεσης, η πλήρης κατανόηση της οποίας μας οδηγεί στο γενικότερο φαινόμενο της κοινωνικής δράσης πάνω στον νου και στο σώμα -δράση η οποία καθορίζεται από την επίδραση των συνθηκών ύπαρξης και των αντίστοιχων αποτελεσμάτων τους.

Η Βασιλική Νίκα στην τοποθέτησή της είπε: «είναι αδιαμφισβήτητα πολύ σημαντικό το ότι ο ΟΣΔΕΛ πήρε την πρωτοβουλία να χρηματοδοτήσει μια έρευνα για το παιδί και την ανάγνωση με σκοπό να συμβάλει στην κατανόηση του πεδίου. Θα ήθελα να σταθώ κυρίως στο σημείο της έρευνας που εστιάζει στον ρόλο της εκπαίδευσης για την άρση των ανισοτήτων στην ανάγνωση. Νομίζω κι εγώ ότι το σχολείο θα έχει επιτελέσει τον ρόλο του όταν κάνει την εκμάθηση της ανάγνωσης τόσο ελκυστική για ένα παιδί όσο είναι η εκμάθηση του ποδηλάτου. Με άλλα λόγια, το στοίχημα για μένα είναι καθώς το παιδί μαθαίνει να διαβάζει, να θέλει όλο και περισσότερο να διαβάζει, γιατί οι συγκινήσεις που σχετίζονται με αυτήν την πράξη είναι τόσες πολλές και άμεσες που δημιουργούν αυτήν την ανάγκη. Και αυτή είναι η συμβολή της λογοτεχνίας: να προσφέρει συγκινήσεις».

Όπως χαρακτηριστικά είπε Μαρίζα Ντεκάστρο «η έρευνα τεκμηριώνει πολλά από αυτά που έχουμε σκεφτεί και έχουμε συζητήσει εμπειρικά μεταξύ μας πολλοί εξ ημών. Έχουμε πλέον στα χέρια μας στατιστικά στοιχεία τα οποία εξειδικεύουν τις αναγνωστικές συμπεριφορές των παιδιών, την επιρροή του οικογενειακού περιβάλλοντος και του σχολείου. Χαρτογραφούν και ξεκαθαρίζουν το μέχρι σήμερα θολό τοπίο και ευελπιστώ να προκαλέσουν όχι μόνο συζητήσεις μεταξύ εκπαιδευτικών, γονιών, εκδοτών, συγγραφέων κ.ά. αλλά και προβληματισμούς στους κρατικούς φορείς που πρέπει επιτέλους να σκεφτούν σοβαρά τα θέματα του βιβλίου και να χαράξουν πολιτική και στρατηγική».

Η Άβα Χαλκιαδάκη ανέφερε ότι η έρευνα επιβεβαιώνει τον καθοριστικό ρόλο της οικογένειας στη στάση που θα αναπτύξει το παιδί απέναντι στην ανάγνωση. Επεσήμανε επίσης την ανάγκη δημόσιων πολιτικών που θα επιτρέψουν σε όλα τα παιδιά, ιδίως στα παιδιά που μεγαλώνουν με στερήσεις και σε περιβάλλον με  περιορισμένα μορφωτικά ερεθίσματα, να γνωρίσουν το βιβλίο και να  ανακαλύψουν φυσικά και αβίαστα τη χαρά της ανάγνωσης. Αναφέρθηκε ιδιαίτερα στη σημασία των βιβλιοθηκών, σχολικών και λαϊκών, καθώς και στην ανάγκη να έρθει το παιδί σε επαφή με ευρεία γκάμα αναγνωστικού υλικού και να έχει τη δυνατότητα ελεύθερης επιλογής αναγνώσματος.

Σύμφωνα με τον Πάνο Χριστοδούλου, «η πολύ ενδιαφέρουσα έρευνα του ΟΣΔΕΛ για την αναγνωστική συμπεριφορά των παιδιών επιβεβαιώνει επιστημονικά και τεκμηριωμένα ανησυχίες που έχουμε όλοι όσοι θεωρούμε αναγκαία την στενή επαφή των παιδιών με το βιβλίο. Πέρα από τα βασικά ευρήματα της έρευνας είναι σημαντικό να ασχοληθούμε και με το γεγονός ότι από την ηλικία των 8 ετών αρκετά παιδιά δεν αντιμετωπίζουν την ανάγνωση βιβλίων σαν απόλαυση αλλά ως υποχρέωση και στη συνέχεια, στην ηλικία των 11 ετών, ανεξαρτήτως οικογενειακού και βιωτικού επιπέδου, αρχίζουν να απομακρύνονται οριστικά από το βιβλίο».

Τόσο η έρευνα για την αναγνωστική συμπεριφορά των Ελλήνων και των Ελληνίδων όσο και η έρευνα για τη σχέση των παιδιών με την ανάγνωση αποτελούν μέρος του ερευνητικού προγράμματος του Οργανισμού για τον κλάδο του βιβλίου -το πρόγραμμα περιλαμβάνει επίσης έρευνες για τις εκδοτικές επιχειρήσεις, τη βιβλιοπαραγωγή και τα σημεία πώλησης. 

Αναλυτικά:

• Τη σύνοψη της έρευνας εδώ.
• Την παρουσίαση με τα συμπεράσματα και τις προτάσεις (αρχείο ppt) εδώ.
• Τις έντυπες και ψηφιακές εφαρμογές της καμπάνιας εδώ.
• Το οπτικοακουστικό υλικό εδώ. (σκηνοθεσία: Όλγα Μαλέα, παραγωγή: Prosenghisi-Πάνος Παπαδόπουλος)

Σχετικά με τον ΟΣΔΕΛ

Ο Οργανισμός Συλλογικής Διαχείρισης Έργων του Λόγου (ΟΣΔΕΛ) είναι μη κερδοσκοπικός αστικός συνεταιρισμός. Σκοπός του είναι η συλλογική διαχείριση και προστασία των πνευματικών και συγγενικών δικαιωμάτων των δημιουργών και των εκδοτών έργων του λόγου. Λειτουργεί από το 1997 με άδεια του Υπουργείου Πολιτισμού, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 4481/2017. Εκπροσωπεί περισσότερους από 8.100 συγγραφείς, δημοσιογράφους, μεταφραστές, περισσότερους από 1.100 εκδότες βιβλίων, περιοδικών, Τύπου και σχεδόν το σύνολο των αλλοδαπών έντυπων έργων, μέσω συμβάσεων αμοιβαιότητας με 40 χώρες. Αποστολή του είναι να διευκολύνει τη νόμιμη πρόσβαση ή/και αναπαραγωγή έντυπων έργων για την κάλυψη εκπαιδευτικών αναγκών ή για τη χρήση από επιχειρήσεις, να εισπράττει και να αποδίδει τα δικαιώματα στους δικαιούχους, καθώς και να προστατεύει τα έργα τους από τη λογοκλοπή και την πειρατεία. Επιδιώκει τη βελτίωση της ελληνικής και ευρωπαϊκής νομοθεσίας και τη συνειδητοποίηση της σημασίας των πνευματικών δικαιωμάτων από την ελληνική κοινωνία. Παράλληλα, υλοποιεί δράσεις πολιτιστικού και κοινωνικού περιεχομένου, μία εκ των οποίων είναι η καταγραφή της εκδοτικής παραγωγής στην Ελλάδα, στο πλαίσιο της οποίας διατηρεί τη βιβλιογραφική βάση osdelnet.gr. Επίσης εκπροσωπεί την Ελλάδα σε διεθνείς ενώσεις συλλογικής διαχείρισης (IFRRO, PDLN κλπ.).