Οι εικαστικοί της έκθεσης «Οι πέτρες καίνε τον Ιούλιο και μαζί καίνε και τα μάτια μου» γράφουν για τα έργα τους

Στο πλαίσιο του φεστιβάλ Διαδρομές στη Μάρπησσα 2023 θα πραγματοποιηθεί η ομαδική έκθεση με τίτλο«Οι πέτρες καίνε τον Ιούλιο και μαζί καίνε και τα μάτια μου» – Με ασβέστη, χλωρίνη και κουτσομπολιά. Ο τίτλος προκύπτει από στίχο ποιήματος της Δανάης Ηώ «Τι γεννιέται από το έδαφος;».

Καθώς ο ασβέστης λειαίνει τις διαφορές ανάμεσα στους κυκλαδίτικους όγκους σε ένα ομογενοποιημένο λευκό σκηνικό – συνώνυμο του ελληνικού καλοκαιριού, η χλωρίνη, που καθαρίζει τους χώρους που θα υποδεχτούν τους επισκέπτες, ποτίζει τις αόρατες μετανάστριες, στη συντριπτική πλειοψηφία τους, εργάτριες που υπηρετούν το τουριστικό όνειρο, η έκθεση «Οι πέτρες καίνε τον Ιούλιο και μαζί καίνε και τα μάτια μου» επιχειρεί να πει μια ιστορία πιο συμπεριληπτική, πιο ρευστή, πιο λοξή. Kουτσομπολιά και προσωπικές αφηγήσεις κατοίκων της Μάρπησσας, ηχογραφήσεις από καφενεία του νησιού που οι θαμώνες τους μιλούν Αλβανικά, αλλά και ηχοτοπία, ποιήματα, νέα ή παλιότερα, γραμμένα ως μέρος της εικαστικής διαδικασίας. Αυτή η ιστορία είναι πιο αφτιασίδωτη, πιο προσωπική, πιο συν-αισθηματική, δεν έχει ασβεστωθεί προσεκτικά, δεν είναι γραμμένη σε μάρμαρο, ούτε ακίνητη σαν τα tableaux vivant που φτιάχνουν με τα σώματά τους επιμελώς οι κάτοικοι της Μάρπησσας στις «Παραστάσεις» του Πάσχα, ένα από τα έθιμα που ενέπνευσε ορισμένα από τα συμμετέχοντα στη φετινή έκθεση.

Οι εικαστικοί που συμμετέχουν στην έκθεση έγραψαν στο CultureNow για το έργο τους.

***

Μαρία Κ. και Μαρλένο, «Ασβέστωμα», εγκατάσταση

Όλο τον χρόνο άνθρωποι ασπρίζουν τα σπίτια και μαζί ασπρίζουν και τα ρούχα τους, ο ασβέστης πέφτει πάνω στο δέρμα τους και το καλοκαίρι δεν μπορούμε να ξεχωρίσουμε τους ανθρώπους αυτούς όταν κάθονται μπροστά από τα σπίτια. Το λευκό πάνω στους ίδιους, στα σπίτια και την πόλη είναι μία διαρκή υπενθύμιση ότι το λευκό πρέπει να διατηρηθεί, να παραμείνει καθαρό, να ασπρίσει πάλι. Η λευκότητα και η ορατότητα δημιουργούν έτσι κάθε φορά τις προϋποθέσεις για την αορατότητά και τη συνεχή λευκότητά τους. Τους ψάχνουμε στο χωριό και τους εντοπίζουμε χαμηλόφωνα. Τους ψάχνουμε στο χωριό και τους καλούμε στα σημεία που σπάει το λευκό. Δεν μας αρέσει να κρατάμε το λευκό λευκό. Η εγκατάστασή μας στήνει έναν χώρο με φωτογραφίες, ήχους, ρούχα, προφορές πειραγμένα από τον ασβέστη.

Η Μαρία Κ. εργάζεται στον τουριστικό κλάδο τα τελευταία χρόνια και παράλληλα παρατηρεί και συλλέγει εικόνες, προφορικές ιστορίες, συνταγές και κεντήματα από γυναίκες του στενού και ευρύτερου της κύκλου. Προσπαθεί, έτσι, να επανοικειοποιηθεί και να καταλύσει το τραύμα και τις μορφές θεραπείας που δόθηκαν στην ίδια ατομικά και συλλογικά ως παρακαταθήκη

Του Μαρλένο, του αρέσει να ερευνά και να παίζει με φωτογραφίες, ήχους και λέξεις, μετακινήσεις, χρώματα και αφηγήσεις. Ενδιαφέρεται να εντοπίσει τους τρόπους που ξεχνάμε και θυμόμαστε και κρατά με φροντίδα και συνέπεια το σώμα του ως αρχείο.

Ορέστης Μαυρουδής, «Σήμερον ἡμῶν, αὔριον ἑτέρων και οὐδέποτε τινῶν», εγκατάσταση

«Σήμερον ἡμῶν, αὔριον ἑτέρων και οὐδέποτε τινῶν» είναι η μεταφορά από τον ενικό στον πληθυντικό αριθμό της πρότασης «Σήμερον ἐμοῦ, αὔριον ἑτέρου και οὐδέποτε τινὸς» η οποία, σκαλισμένη σε πέτρινη επιγραφή του 1880, κοσμεί την πρόσοψη της οικίας του ιερομόναχου Γρηγορίου Λουρίδη στη Μάρπησσα της Πάρου. Η μετάφραση του νοήματός της επιγραφής στα νέα ελληνικά είναι «Σήμερα δικό μου, αύριο κάποιου άλλου και ποτέ κανενός» και αναφέρεται αφενός στη ματαιότητα της προσκόλλησης στα υλικά αγαθά και αφετέρου στον προσωρινό χαρακτήρα της ιδιοκτησίας. Η χρήση πληθυντικού αριθμού και η τοποθέτηση της νέας επιγραφής στην πρόσοψη του κτηρίου της κοινότητας, δίπλα στην κεντρική πλατεία της Μάρπησσας, στοχεύουν στη μετατόπιση της σημασίας της φράσης από την προσωπική στη συλλογική ιδιοκτησία. Για τη δημιουργία της νέας επιγραφής χρησιμοποιήθηκε ο ίδιος τύπος μαρμάρου, η ίδια διάσταση, τεχνική χάραξης και γραμματοσειρά με τις υπόλοιπες επιγραφές στους τοίχους του χωριού, με στόχο τη μέγιστη ενσωμάτωση του έργου στον τόπο που το φιλοξενεί.

Η εικαστική πρακτική του Ορέστη Μαυρουδή εστιάζει στην αφαίρεση, την αλλοίωση και τη μετατόπιση ως καλλιτεχνικές αξίες, καθώς και στις δυνατότητες δημιουργίας με όσο το δυνατόν λιγότερα στοιχεία. Δουλεύει κυρίως με μικρές διαστάσεις και κοινά υλικά και έχει ως στόχο τη μέγιστη οικονομία μέσων. Αντλεί έμπνευση από την ανάλυση της πολιτικής, ιδεολογικής και κοινωνικής βάσης κάθε επιλογής που αφορά τη μορφή, το περιεχόμενο και την παρουσίαση του έργου τέχνης.

Σοφία Ντώνα, «Παραστάσεις / Parastasis», βίντεο (2023)

Οι Παραστάσεις ή Αναπαραστάσεις του Πάσχα και οι ιστορίες που άκουσαν οι καλλιτέχνες-ίδες από τις Μαρπησσαίες γι αυτές υπήρξαν αφορμή για δύο από τα έργα της έκθεσης.

Το βίντεο Παραστάσεις / Parastasis (2023) μια σειρά σταθερών πλάνων γυρισμένα το καλοκαίρι αποτυπώνουν τις τοποθεσίες εκείνες στη Μάρπησσα όπου λαμβάνει χώρα το έθιμο των Αναπαραστάσεων το Πάσχα. Το πάρκινγκ απέναντι από τον ΑΒ Βασιλόπουλο, το οικόπεδο δίπλα στο νηπιαγωγείο, οι ελιές στον κήπο ενός σπιτιού, το μπαλκόνι ενός ξενοδοχείου, παρουσιάζονται χωρίς τις δράσεις της Υπαπαντής, του Μυστικού Δείπνου ή της Σταύρωσης. Μέσα στην καλοκαιρινή σεζόν και κατά τη διάρκεια της μέρας, οι τοποθεσίες των Παθών εμφανίζονται άδειες ή γεμάτες από κόσμο χωρίς να γίνεται άμεσα αντιληπτό ότι έχουν επιλεχθεί από την κοινότητα ως τόποι μιας συγκεκριμένης δράσης άλλης εποχής. Μια σειρά ηχητικών συνεντεύξεων με τις Μαρπησσαίες και τους Μαρπησσαίους που προετοιμάζουν και συμμετέχουν στις Αναπαραστάσεις αποκαλύπτουν το ‘back stage’ του εθίμου. Οι τοποθεσίες βρίσκονται όλες στον περιφερειακό δρόμο του χωριού ακολουθώντας την ορισμένη περιφορά του επιταφίου. Το βίντεο Παραστάσεις / Parastasis θα προβληθεί στο παλιό θερινό σινεμά, φέρνοντας έτσι στο εσωτερικό της Μάρπησσας όλες εκείνες τις τοποθεσίες που την οριοθετούν.

Η Σοφία Ντώνα είναι αρχιτέκτονας και εικαστικός και μέσω της εικαστικής δουλειάς της φωτίζει τις ιστορικές και κοινωνικές επιρροές των τόπων μέσω της αλλοτρίωσης. Είναι µέλος της οµάδας Αφροδίτη* η οποία επιµελήθηκε το κουηρ-φεµινιστικό φεστιβάλ ‘Αφροδίτη*’ σε συνεργασία µε το φεστιβάλ Αθηνών, το Ινστιτούτο Γκαίτε και το ίδρυµα Ροζα Λούξενµπουργκ (2018, 2019, 2020), όπως επίσης και µέλος της οµάδας ΝΙΟΝΙΑ ΦΙΛΜΣ η οποία από το 2022 ξεκίνησε ένα κουήρ-φεµινιστικό αρχείο κινηµατογράφου.

VASKOS , «Δεν ήτανε τυχαίο που η Μάρπησσα προτίμησε τον Ίδα απ’ τον Απόλλωνα… Μάρπησσα και άλλες ιστορίες *», συμμετοχική performance (Κυριακή 27/08)

Μια συμμετοχική performance που θα προκύψει από ένα τριήμερο εργαστήριο στη Μάρπησσα. Στο εργαστήριο θα διερευνήσουμε συλλογικά τον ενδιάμεσο αφηγηματικό χώρο ανάμεσα σε μυθοπλασία και προσωπικό βίωμα. Το υβριδικό υλικό που θα προκύψει θα οργανωθεί με όρους αναπαράστασης που εμπνέονται και από την πλούσια παράδοση των “παραστάσεων” των Παθών, προκειμένου να επιχειρήσουμε μια δημόσια παρουσίαση-αφήγηση.

Ξαναβλέπουμε και ξανα-αφηγούμαστε το μύθο (τους μύθους) της Μάρπησσας εμπλουτίζοντας το υλικό με προσωπικές ιστορίες και αφηγήσεις, καθώς και με φήμες και κουτσομπολιά από τον κοινωνικό περίγυρο, από διηγήσεις που έχουμε ακούσει και θέλουμε να μοιραστούμε. Πλάθουμε υβριδικές ιστορίες, κάπου στον ενδιάμεσο χώρο μεταξύ προσωπικού και δημόσιου, χρησιμοποιώντας ίσως το μυθικό υλικό της Μάρπησσας ως μάσκα. Εμπνεόμαστε με σεβασμό κι αγάπη από την πλούσια παράδοση των “παραστάσεων”, και προχωράμε σε οργάνωση των ιστοριών μας προκειμένου να δοθεί μια γρήγορη κι αποτελεσματική δημόσια παρουσίαση-αφήγηση.

Δίνουμε αξία στην προφορική αφήγηση και στο κουτσομπολιό ως εναλλακτικούς τρόπους επικοινωνίας και ανταλλαγής γνώσης που συχνά ξεφεύγουν από την επίσημη πατριαρχική καταγραφή της ιστορίας. Ζωντανά κοινωνικά πλέγματα υφαίνονται μέσα σε κοινότητες εμπιστοσύνης. Οι πρακτικές αυτές συχνά απαντώνται σε ευάλωτες ομάδες θηλυκοτήτων, queer ατόμων, μεταναστών, κ.ά., συνιστώντας ένα είδος αντίστασης στον κυρίαρχο λόγο.

*Ο στίχος “Δεν ήτανε τυχαίο που η Μάρπησσα προτίμησε τον Ίδα απ’ τον Απόλλωνα” είναι από το ποίημα του Γιάννη Ρίτσου “Η εκλογή της Μάρπησσας” (1968).

Οι VASKOS είναι η καλλιτεχνική συνεργασία μεταξύ του Βασίλη Νούλα και του Κώστα Τζημούλη. Η διεπιστημονική τους πρακτική, η οποία περιλαμβάνει περφόρμανς, φωτογραφία, ζωγραφικά έργα, κεραμικά, εκδόσεις, καθώς και την επιμέλεια εκθέσεων, διερευνά με παιγνιώδη τρόπο την έννοια της καλλιτεχνικής, σεξουαλικής και εθνικής ταυτότητας.

Δανάη Ηώ, “Sprouts of a dragon’s teeth”, βίντεο (2023)

Ανάμεσα σε αγροτικά τοπία, βιομηχανικά ερείπια και ενός αρχαίου θεάτρου, ζωύφια και ζώα περιφέρονται στον κάμπο της αποβιομηχανοποιημένής Θήβας. Μια ομάδα αγροτικών εργατών ετοιμάζεται για το μεσημεριανό τους διάλυμα. Η σχέση μεταξύ ανθρώπων και τόπου αποτελεί το θεματικό άξονα του φιλμ, ενώ μέσω ενός ποιήματος πραγματεύεται την έννοια της αυτοχθονίας, την ετερότητα και το μύθο σαν φόρμα.

Το έργο είναι απόρροια της συνεργασίας μου με τον ποιητή και θεωρητικό Στάθη Γουργουρή και αποτελεί το πρώτο από μια τριλογία μικρού μήκους ταινιών που λαμβάνουν χώρο στη Θήβα. Ο τίτλος του φιλμ καθώς και η τριλογία έχουν ως βάση το μύθο του Κάδμου. Εν συντομία, ο Κάδμος έφυγε από την Φοινίκη ψάχνοντας την αδερφή του την Ευρώπη. Ακολουθώντας τις συμβουλές του μαντείου των Δελφών, σταμάτησε να την ψάχνει και ίδρυσε την πόλη της Θήβας. Κατά τη διαδικασία της ίδρυσης σκότωσε ένα δράκοντα και έθαψε τα δόντια του στο έδαφος απ’ όπου ξεφύτρωσαν πολεμιστές που πάλευαν μεταξύ τους. Ο μύθος μπορεί να αποδοθεί ως μια αλληγορία που συνδέει την πράξη της ίδρυσης μιας πόλης, ή ενός κράτους, με μια πρωταρχική βία που προορίζεται να επαναληφθεί. Στην σειρά ταινιών η Θήβα προσεγγίζεται ως μια σκηνή για τον στοχασμό της οικοδόμησης μιας του έθνους, την έννοια της ετερότητας, τον μύθο ως φόρμα, τον τρόπο που οι ιστορίες ενός τόπου αφηγούνται και των διαδικασιών εξόρυξης.

Η Δανάη Ηώ, μέσω βίντεο, ήχων και κειμένων, πραγματεύεται τη γλώσσα ως ενεργό παράγοντα στη συστηματοποίηση και κωδικοποίηση κοινωνικοπολιτικών δομών. Έχει συνιδρύσει την ερευνητική ομάδα «System of Systems», η οποία, μέσα από τη διοργάνωση εκθέσεων, βιβλίων και εκδηλώσεων, εστιάζει στη διαδικασίες διαχείρισης της μετανάστευσης στην Ευρώπη. Παράλληλα, συνδιοργανώνει το ερευνητικό πρότζεκτ «Schemas of Uncertainty», το οποίο πραγματεύεται τις έννοιες της πρόβλεψης και της προφητείας στον σύγχρονο καπιταλισμό.

Διαβάστε επίσης: 

Οι πέτρες καίνε τον Ιούλιο και μαζί καίνε και τα μάτια μου: Ομαδική έκθεση στο φεστιβάλ Διαδρομές στη Μάρπησσα 2023
Διαδρομές στη Μάρπησσα 2023: Το αναλυτικό πρόγραμμα