Μουσείο Μπενάκη: Οι νέες εκθέσεις που ξεκινούν το φθινόπωρο

ΝΕΕΣ ΕΚΘΕΣΕΙΣ

ΠΡΩΤΟΛΕΙΑ. Από την πρώιμη γραφή στο ώριμο έργο
Μουσείο Μπενάκη / Πειραιώς 138

Εγκαίνια: Τετάρτη 01.10.2025
Διάρκεια: 02.10.2025 -11.01.2026

Η έκθεση που συνδιοργανώνεται από το Μουσείο Μπενάκη, το Κέντρο Πολιτισμού Έρευνας & Τεκμηρίωσης της Τράπεζας της Ελλάδας και το Ίδρυμα Ιωάννου Φ. Κωστοπούλου, αναζητά, μελετά και αναδεικνύει τις ιδέες, τα μοτίβα και τα χαρακτηριστικά που εμφανίστηκαν νωρίς στα πρώιμα έργα έντεκα Ελλήνων καλλιτεχνών, για να «ριζώσουν» σταδιακά στην ώριμη εικαστική γλώσσα τους.

Πρόκειται για τους Σπύρο Βασιλείου, Νίκο Χατζηκυριάκο-Γκίκα, Γιάννη Τσαρούχη, Γιάννη Μόραλη, Α. Τάσσο, Βάσω Κατράκη, Γιάννη Σπυρόπουλο, Αλέκο Κοντόπουλο, Δημήτρη Μυταρά, Γιάννη Γαΐτη και Χρύσα Ρωμανού.

Τα «Πρωτόλεια» είναι αποτέλεσμα συνεργασίας των τριών φορέων και των επιμελητών τους, οι οποίοι επέλεξαν αρχικά αυτές τις έντεκα καλλιτεχνικές προσωπικότητες του 20ού αιώνα, με γνώμονα τη σημαντική παρουσία τους στην ιστορία της νεοελληνικής τέχνης. Στην έκθεση επιδιώκεται η επιστροφή στην αρχή της πορείας αυτών των καλλιτεχνών και στις πρωτόλειες αναζητήσεις τους, για να διερευνηθεί το εξής: Ποια είναι τα πρώτα δημιουργικά και εκφραστικά στοιχεία που εμφανίστηκαν στο έργο τους και πώς αυτά εισχώρησαν στη μεταγενέστερη αναγνωρισμένη εικαστική γραφή τους;

Για την απάντηση στο ερώτημα αυτό, οι συνεπιμελητές της έκθεσης απεύθυναν πρόσκληση έρευνας και συγγραφής σε αξιόλογους/ες ιστορικούς και θεωρητικούς της τέχνης, επιζητώντας και τη δική τους οπτική επί του θέματος.

Κατά αυτόν τον τρόπο, για τη μελέτη των πρωτολείων, δημιουργήθηκαν τα ακόλουθα «ζεύγη»:

• Σπύρος Βασιλείου • Άννυ Μάλαμα
• Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας • Εβίτα Αράπογλου και Ιωάννα Μωραΐτη
• Γιάννης Τσαρούχης • Άννα Καφέτση
• Γιάννης Μόραλης • Ευγένιος Δ. Ματθιόπουλος
• Α. Τάσσος • Γιάννης Μπόλης
• Βάσω Κατράκη • Σπύρος Μοσχονάς
• Γιάννης Σπυρόπουλος • Όλγα Δανιηλοπούλου
• Αλέκος Κοντόπουλος • Μπία Παπαδοπούλου
• Δημήτρης Μυταράς • Αρετή Λεοπούλου
• Γιάννης Γαΐτης • Έλενα Χαμαλίδη
• Χρύσα Ρωμανού • Πολύνα Κοσμαδάκη

Τα πρώιμα εικαστικά έργα περιέχουν θησαυρούς, ίσως απρόσιτους την ώρα της δημιουργίας τους, όμως σίγουρα πολύτιμους και άξιους να επανεκτιμηθούν σε συνάρτηση με το ώριμο έργο. Τα πρωτόλεια προσφέρουν μια πρόταση μελέτης και αξιολόγησης του έργου συνολικά, η οποία δεν αφορά αποκλειστικά την επιστροφή στο νεαρό, «άγουρο», παρελθόν του εκάστοτε δημιουργού για την ανακάλυψή του και μόνο. Κυρίως επιδιώκει να μας προσφέρει έναν πρωτότυπο, ενδεχομένως εναλλακτικό, τρόπο αναστοχασμού γύρω από ένα, κατά τα άλλα, γνωστό καλλιτεχνικό έργο.

Ο πλήρως εικονογραφημένος κατάλογος της έκθεσης, έκδοσης της Τράπεζας της Ελλάδος, περιλαμβάνει το εισαγωγικό κείμενο των συνεπιμελητών της έκθεσης (Χάριτος Κανελλοπούλου, Ειρήνης Οράτη, Κωνσταντίνου Παπαχρίστου), και τις μελέτες των προσκεκλημένων ιστορικών και θεωρητικών της τέχνης για το έργο των καλλιτεχνών της έκθεσης.

Οι ιστορίες πίσω από την έκδοση ΕΛΛΗΝΙΚΑΙ ΕΘΝΙΚΑΙ ΕΝΔΥΜΑΣΙΑΙ
Μουσείο Μπενάκη Ελληνικού Πολιτισμού

Εγκαίνια: Τρίτη 14.10.2025
Διάρκεια: 15.10.2025 -11.01.2026

Η έκθεση, μια συνεργασία του Μουσείου Μπενάκη και του Ιστορικού Αρχείου της Εθνικής Τράπεζας, αφηγείται τη μακροχρόνια προετοιμασία της εμβληματικής έκδοσης του Μουσείου Μπενάκη: Ελληνικαί εθνικαί ενδυμασίαι, μιας έκδοσης που απετέλεσε σταθμό στη μελέτη των ελληνικών ενδυμασιών.

Πρόκειται για ένα προσωπικό εγχείρημα του Αντώνη Μπενάκη, ο οποίος υπογράφει την επιμέλεια των δύο τόμων (1948-1954) και επιλέγει τους συντελεστές: τον ζωγράφο Nicolas Sperling, Ρώσο εμιγκρέ τον οποίο ο Μπενάκης συναντά στην Αίγυπτο τη δεκαετία του 1920, την ήδη καταξιωμένη από την ίδια δεκαετία λαογράφο Αγγελική Χατζημιχάλη και την κερκυραϊκή βιομηχανία Γραφικών Τεχνών Ασπιώτη – ΕΛΚΑ, η οποία μετρά ήδη 30 χρόνια πετυχημένης λειτουργίας την εποχή κατά την οποία της ανατίθεται η έκδοση.

Οι εργασίες για την έκδοση ξεκινούν το 1930, έναν χρόνο πριν το Μουσείο Μπενάκη ανοίξει τις πόρτες του στο κοινό. Η προετοιμασία της διατρέχει μέρος του Μεσοπολέμου και αποτυπώνει το ιδεολογικό και αισθητικό κλίμα της κοινωνίας της εποχής, μιας κοινωνίας η οποία, μεταξύ άλλων, «ανακαλύπτει» την ελληνική λαϊκή τέχνη και επενδύει στην έννοια της ελληνικότητας.

Παρουσιάζοντας υλικό και από τους δύο φορείς, η έκθεση φιλοδοξεί να αναδείξει τις συνισταμένες που καθόρισαν την υλοποίηση του εκδοτικού αυτού εγχειρήματος:

• Το ενδιαφέρον της αστικής τάξης του μεσοπολέμου για τη λαϊκή τέχνη
• Τη συλλεκτική στρατηγική του Αντώνη Μπενάκη με έμφαση στη συλλογή ενδυμασιών
• Το καλλιτεχνικό προφίλ του μικρογράφου Nicolas Sperling
• Την πολυσχιδή προσφορά της Αγγελικής Χατζημιχάλη στη λαογραφική έρευνα
• Την πρωτοποριακή τεχνολογία που χρησιμοποιεί η Ασπιώτη – ΕΛΚΑ για την εκτύπωση των πινάκων

Δημήτρης Πικιώνης. Αισθητική τοπογραφία
Μουσείο Μπενάκη / Πειραιώς 138

Εγκαίνια: Τετάρτη 22.10.2025
Διάρκεια: 23.10.2025 – 25.01.2026

Ο Δημήτρης Πικιώνης (1887-1968) υπήρξε μια εξέχουσα προσωπικότητα του 20ου αιώνα για τον Ελληνικό πολιτισμό. Μετά την απόκτηση του διπλώματος Πολιτικού Μηχανικού από το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο και όντας μαθητής του Παρθένη, έφυγε για να σπουδάσει ζωγραφική στο Μόναχο και στη συνέχεια στο Παρίσι. Εκεί ήρθε σε επαφή με τα σύγχρονα ρεύματα και ιδιαίτερα με το έργο των Paul Cézanne, Paul Klee και Auguste Rodin. Παράλληλα παρακολούθησε μαθήματα αρχιτεκτονικής σύνθεσης και εργάστηκε σε αρχιτεκτονικά γραφεία.

Επιστρέφοντας στην Ελλάδα συνεχίζει την ενασχόλησή του με την αρχιτεκτονική και τη ζωγραφική και ταυτόχρονα σε συνεργασία με άλλους πρωτοπόρους διανοούμενους της εποχής εκδίδουν το περιοδικό Το 3ο Μάτι, έκδοση που εισήγαγε στην Ελλάδα την Ευρωπαϊκή Πρωτοπορία.

Παρότι υπήρξε σύγχρονος των Le Corbusier και Mies van der Rohe, προσπάθησε να ενσωματώσει στην αρχιτεκτονική του την λαϊκή παράδοση με την μοντέρνα αφαίρεση. Αντιμετώπισε την σύνθεση της κλασικής αρχιτεκτονικής με την ελληνική ταυτοτική κουλτούρα σαν στοίχημα.

Η έκθεση εστιάζει στη μορφολογική αντιμετώπιση της πρόσβασης στην Ακρόπολη, με φωτογραφικές αποτυπώσεις των μονοπατιών. Το υλικό αυτό συμπληρώνεται με στοιχεία των έργων του που εξηγούν τη δημιουργική μέθοδο που ακολουθεί. Χρησιμοποιώντας των τίτλο ενός από τα θεωρητικά του συγγράμματα, μπορούμε να το ονομάσουμε «Αισθητική Τοπογραφία».

Η έκθεση χωρίζεται σε τρία μέρη: Ζωγραφική και Σκέψη, Αρχιτεκτονική και Μακέτα.

Το πρώτο μέρος εστιάζει στη βιογραφία του αρχιτέκτονα. Παρουσιάζει τις επιρροές που δέχτηκε μέσω ζωγραφικών έργων. Εκτίθεται παράλληλα και ένα πρωτότυπο τεύχος του περιοδικού Το 3ο Μάτι πλαισιωμένο από αναπαραγωγές μέσα από τις σελίδες του.

Το δεύτερο μέρος εστιάζει στο αρχιτεκτονικό έργο του Πικιώνη, μέσα από αντίγραφα σχεδίων και φωτογραφιών. Μέσα από αυτό το υλικό παρουσιάζεται η αναλυτική και σχεδιαστική διαδικασία που ακολουθεί καθώς και η σταδιακή ένταξη στοιχείων της ελληνικής παραδοσιακής αρχιτεκτονικής στα έργα του μέχρι την τελική αντιμετώπισή τους ως τοπίου.

Στο κέντρο της τρίτης ενότητας δεσπόζει μια μακέτα, μια τρισδιάστατη απεικόνιση της περιοχής της Ακρόπολης και του Φιλοπάππου, όπου φαίνεται η μορφολογική επέμβαση του Πικιώνη στο σύνολό της.

Η έκθεση παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο Círculo de Bellas Artes στη Μαδρίτη (13/02/2025 – 27/04/2025).

ΣΥΝΕΧΙΖΟΥΝ ΟΙ ΕΚΘΕΣΕΙΣ

IN A BRIGHT GREEN FIELD
Μουσείο Μπενάκη / Πειραιώς 138

Διάρκεια: Μέχρι το Σάββατο 13 Σεπτεμβρίου 2025

Η έκθεση περιλαμβάνει έργα είκοσι επτά δημιουργών κάτω των 40 ετών που διερευνούν πιθανές εκδοχές του μέλλοντος στις οποίες θα μπορούσαν να αναδυθούν ανανεωμένες σχέσεις με τον φυσικό κόσμο και ανοιχτές προσεγγίσεις της κοινότητας.

Η έκθεση παρουσιάζει καλλιτέχνες που χρησιμοποιούν ποικίλα μέσα, και εξετάζει μερικές από τις πιο συναρπαστικές αναδυόμενες καλλιτεχνικές πρακτικές στην Αθήνα, τη Λευκωσία και την Ευρώπη. Φέρνει στο προσκήνιο μια γενιά καλλιτεχνών που δίνουν ιδιαίτερη προσοχή στις τοπικές ιστορίες της Ελλάδας και της Κύπρου και πώς αυτές είναι χρήσιμες για την ανάλυση ευρύτερων προκλήσεων του κόσμου. Οι καλλιτέχνες αυτοί καταγράφουν τις καταιγιστικές αλλαγές στην εργασία και το φυσικό τοπίο τις οποίες επιταχύνει η τεχνολογία, ενώ παράλληλα επισημαίνουν τις νέες μορφές συλλογικότητας που εμφανίζονται τόσο στην αστική όσο και στην αγροτική ζωή. Τα έργα τους διερευνούν την ποιητική των υποδομών, τις βουκολικές μορφές επιστημονικής φαντασίας, τον αστικό ανιμισμό και τις παραγωγικές συνεργασίες που έχουν αντίκτυπο πολύ πέρα από τον χώρο του μουσείου.

Καλύπτοντας ένα ευρύ φάσμα από τη λυρική ζωγραφική και γλυπτική ως το πειραματικό ντοκιμαντέρ και την κοινοτική performance, η έκθεση αφορά μια τέχνη που μπορεί να αποτελέσει πρότυπο για μυριάδες πιθανές εκδοχές του μέλλοντος.

Η έκθεση θα συνοδεύεται από πλήρως εικονογραφημένο κατάλογο που θα εκδοθεί από το Ίδρυμα ΔΕΣΤΕ με νέα κείμενα από τον Gary Carrion-Murayari, την επιμελήτρια και συγγραφέα Δανάη Γιαννόγλου που εργάζεται στη Αθήνα και την επιμελήτρια και συγγραφέα Ιουλίτα Τουμαζή με έδρα τη Λευκωσία.

Συμμετέχουν οι καλλιτέχνες:

• Ραΐσσα Αγγελή (γ. 1986, Λευκωσία) – Ζει και εργάζεται στη Λευκωσία
• Νίκη Αναλυτή (γ. 1994, Κέρκυρα) – Ζει και εργάζεται στην Αθήνα
• Ιλεάνα Αρναούτου (γ. 1994, Αθήνα) και Ισμήνη Κινγκ (γ. 1993, Αθήνα) – Ζουν και εργάζονται στην Αθήνα
• Δαμιανός Ζησίμου (γ. 1994, Λευκωσία) – Ζει και εργάζεται στο Ρότερνταμ
• Δανάη Ηώ (γ. 1993, Αθήνα) – Ζει και εργάζεται μεταξύ Αθήνας και Άμστερνταμ
• Μπάυρον Καλομαμάς (γ. 1993, Αθήνα) – Ζει και εργάζεται στο Λονδίνο
• Κωνστάντζα Καψάλη (γ. 1989, Θεσσαλονίκη) – Ζει και εργάζεται στην Αθήνα
• Κυριάκος Κυριακίδης (γ. 1996, Λευκωσία) – Ζει και εργάζεται στη Λευκωσία
• Ιωάννα Λημνιού (γ. 1987, Αλεξανδρούπολη) – Ζει και εργάζεται στην Αθήνα
• Μαρία Λουίζου (γ. 1988, Αθήνα) – Ζει και εργάζεται στην Αθήνα
• Μαριέττα Μαυροκορδάτου (γ. 1996, Λευκωσία) – Ζει και εργάζεται στην Λονδίνο
• Πολίνα Μίλιου (γ. 1990, Αθήνα) – Ζει και εργάζεται στην Αθήνα
• Μαρίνα Ξενοφώντος (γ. 1988, Λεμεσός) – Ζει και εργάζεται στην Αθήνα
• Ελένη Οδυσσέως (γ. 1991, Αμμόχωστος) – Ζει και εργάζεται στη Λευκωσία
• Νεφέλη Παπαδημούλη (γ. 1988, Αθήνα) – Ζει και εργάζεται στο Παρίσι
• Θεόδουλος Πολυβίου (γ. 1989, Λευκωσία) – Ζει και εργάζεται στο Βερολίνο
• Σοφία Ροζάκη (γ. 1990, Αθήνα) – Ζει και εργάζεται στην Αθήνα
• Δαυίδ Σαμπεθάι (γ. 1989, Αθήνα) – Ζει και εργάζεται στην Αθήνα
• Δέσποινα Σανιδά-Κρεζία (γ. 1998, Αθήνα) – Ζει και εργάζεται στην Αθήνα
• Μάριος Σταμάτης (γ. 1986, Λάρισα) – Ζει και εργάζεται στην Αθήνα
• Τεό Τριανταφυλλίδης (γ. 1988, Αθήνα) – Ζει και εργάζεται στην Αθήνα
• Μαρία Τουμάζου (γ. 1989, Λευκωσία) – Ζει και εργάζεται στην Λευκωσία
• Bέρα Χοτζόγλου (γ. 1992, Αθήνα) – Ζει και εργάζεται στην Αθήνα
• Άννα Χουσιάδα (γ. 1990, Αθήνα) – Ζει και εργάζεται στην Αθήνα
• Latent Community (καλλιτεχνικό δίδυμο από το 2017 με έδρα την Αθήνα):
  • • Ιώνιαν Μπισάι (γ. 1992, Άγιοι Σαράντα) – Ζει και εργάζεται στην Αθήνα
    • Σωτήρης Τσίγκανος (γ. 1992, Αθήνα) – Ζει και εργάζεται στην Αθήνα
• The Post Collective (est. 2018 Βρυξέλες, Βέλγιο):
  • • Mirra Markhaëva (γεν. 1992, Ivolginsk, Buryatia) – Ζει και εργάζεται στις Βρυξέλες, Βέλγιο
    • Έλλη Βασσάλου (γεν. 1983,Αθήνα) – Ζει και εργάζεται στις Βρυξέλες, Βέλγιο

Η έκθεση “In a Bright Green Field” ακολουθεί τις “The Same River Twice” του 2019 και “The Equilibrists” του 2016 και απηχεί προγενέστερα εγχειρήματα τόσο του New Museum όσο και του Ιδρύματος ΔΕΣΤΕ τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες, τα οποία στρέφονταν στη σύγχρονη τέχνη για απαντήσεις στα πιο πιεστικά ζητήματα της εποχής, και αντικατοπτρίζει την αποστολή του Μουσείου Μπενάκη ως ενός ιστορικού μουσείου που επενδύει στη γεφύρωση του παρελθόντος με το παρόν.

Επιμέλεια: Gary Carrion-Murayari, Kraus Family Senior Curator του New Museum
Διοργάνωση: Μουσείο Μπενάκη, New Museum, ΔΕΣΤΕ.

ERIETA ATTALI. ΔΗΛΟΣ. ΝΗΣΟΣ ΕΝ ΠΛΩ
Μουσείο Μπενάκη Ελληνικού Πολιτισμού

Διάρκεια: Έως την Κυριακή 21 Σεπτεμβρίου 2025

Η έκθεση προσφέρει μια ξεχωριστή οπτική εξερεύνηση της Δήλου ως τόπου γεωγραφικά ορισμένου, και ως τόπου μεταφυσικά ασύλληπτου. Συνοδεύεται από κείμενα των Barry Bergdoll, Γεώργιου-Στυλιανού Πρεβελάκη και Δημήτρη Φιλιππίδη.

Η έκθεση Δήλος: Γη Εν Πλω προσκαλεί τους επισκέπτες να αντικρίσουν με τη Δήλο όχι μόνον ως ένα προορισμό, αλλά ως ένα πέρασμα: ένα νησί εν πλω ανάμεσα στο φως και τη σκιά, τη Γη και τον ουρανό, το αρχαίο και το αιώνιο. Μέσα από το φακό της, η Attali αναβιώνει την ιερή αύρα του νησιού, προσφέροντας μια εικονική αφήγηση που είναι ταυτόχρονα αρχαιολογική, λυρική, και βαθιά αχρονική.

Σε επιμέλεια της Erieta Attali και του Λάμπρου Παπανικολάτου, η έκθεση περιλαμβάνει 25 εκτυπώσεις μεγάλης κλίμακας της Erieta Attali, μια ταινία μικρού μήκους (7 λεπτών) της Ελισάβετ Τσουχτίδη, και μια χαρτογράφηση σχεδιασμένη από τον αρχιτέκτονα Άρη Καφαντάρη. O αρχιτεκτονικός σχεδιασμός της έκθεσης έγινε από τον Τάσο Ροΐδη.

Επιμέλεια: Erieta Attali, Λάμπρος Παπανικολάτος
Αρχιτεκτονικός & Γραφιστικός σχεδιασμός: Τάσος Ροΐδης
Διοργάνωση: Μουσείο Μπενάκη

GRAND TOUR
Μουσείο Μπενάκη Ελληνικού Πολιτισμού & Πινακοθήκη Γκίκα

Παράταση: Έως 25 Ιανουαρίου 2026

Με την ευκαιρία μιας νέας συνεργασίας ανάμεσα στη Βρετανική Πρεσβεία στην Αθήνα και το Μουσείο Μπενάκη, η Κυβερνητική Συλλογή Τέχνης του Ηνωμένου Βασιλείου με μεγάλη χαρά παραχωρεί σε καθεστώς μακροχρόνιου δανεισμού δεκαεπτά έργα τέχνης από τη βρετανική πρεσβευτική κατοικία προς έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη Ελληνικού Πολιτισμού και στην Πινακοθήκη Γκίκα. Τα σημαντικά αυτά έργα από τον 19ο και 20ό αιώνα εντάσσονται στους χώρους των μόνιμων συλλογών και ακολουθούν τη θεματική της μουσειακής αφήγησης. Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνουν νέα και απρόσμενα συναπαντήματα και αναδεικνύουν τόσο τις κοινές ιστορίες όσο και τους ισχυρούς πολιτισμικούς και διπλωματικούς δεσμούς μεταξύ του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ελλάδας.

Ένα από τα πιο εξέχοντα έργα αυτής της αναδυόμενης έκθεσης είναι μια προσωπογραφία του λόρδου Βύρωνα από τον Thomas Philips. Το έτος 2024 συμπληρώνονται διακόσια χρόνια από τον θάνατο του φιλέλληνα ποιητή και η έκθεση της προσωπογραφίας τιμά αυτή την επέτειο. Έργα των Joseph και Anton Schranz προσφέρουν μια εικόνα των ελληνικών νησιών κατά τον 19ο αιώνα, ενώ οι ελαιογραφίες και υδατογραφίες του Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα και του John Craxton που εκτίθενται στην μοντερνιστική αθηναϊκή κατοικία του πρώτου, όπου σήμερα στεγάζεται η Πινακοθήκη Γκίκα, ζωντανεύουν τη μακρόχρονη φιλία και τις καλλιτεχνικές αλληλοεπιδράσεις των δύο εξεχόντων καλλιτεχνών του 20ού αιώνα.

Η Κυβερνητική Συλλογή Τέχνης του Ηνωμένου Βασιλείου αποτελεί έναν μοναδικό πολιτιστικό θεσμό, που προάγει τη βρετανική τέχνη μέσω της τοποθέτησης έργων σε βρετανικά κυβερνητικά κτήρια σε όλον τον κόσμο. Τα δύο τρίτα της Συλλογής εκτίθενται σε γραφεία υπουργείων και διπλωματικές κατοικίες σχεδόν σε κάθε πρωτεύουσα του κόσμου. Για πάνω από 120 χρόνια και με σχεδόν 15.000 έργα τέχνης που χρονολογούνται σε διάστημα έξι αιώνων, η Κυβερνητική Συλλογή Τέχνης του Ηνωμένου Βασιλείου εμπλουτίζεται διαρκώς με την απόκτηση νέων έργων, τα οποία αντανακλούν την ποικιλομορφία της βρετανικής κοινωνίας. Η Συλλογή στοχεύει στη διεύρυνση της πρόσβασης και συμμετοχής του κοινού στο απόθεμά της μέσα από ψηφιακές πλατφόρμες και συνέργειες σε όλο τον κόσμο.

ΕΚΘΕΣΕΙΣ ΠΟΥ ΤΑΞΙΔΕΥΟΥΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΙΚΙΩΝΗΣ. ΣΧΗΜΑ ΚΑΙ ΜΟΡΦΗ
Σκιάθος, Ιερά Μονή του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου

Διάρκεια: Έως την Τετάρτη 15 Οκτωβρίου 2025

Η έκθεση παρουσιάζει την προσωπικότητας του αρχιτέκτονα και δημιουργού Δημήτρη Πικιώνη, ενός ξεχωριστού και ιδιαίτερου ανθρώπου της ελληνικής αρχιτεκτονικής ιστορίας, ο οποίος έχει επηρεάσει —και εξακολουθεί να επηρεάζει— όσο ελάχιστοι, την ελληνική αρχιτεκτονική συνείδηση.

Επίσης, είναι μια συνοπτική και σφαιρική παρουσίαση του έργου του, μέσα από αναπαραγωγές του αρχειακού υλικού και περιλαμβάνει: την οικία Μωραΐτη (1923), την οικία Καραμάνου (1925), το Δημοτικό Σχολείο Λυκαβηττού (1932), το Θερινό Θέατρο Κοτοπούλη (1933), τα σχέδια για το Δελφικό Κέντρο (1934), το Πειραματικό Σχολείο Θεσσαλονίκης (1935), την Πολυκατοικία της οδού Χέυδεν (1936), την Οικία-Εργαστήριο της γλύπτριας Φ. Ευθυμιάδου-Μενεγάκη (1949), την Οικία Ποταμιάνου στη Φιλοθέη (1953-1955), το Ξενία των Δελφών (1951-1956), το Δασικό χωριό στο Περτούλι (1953), την οικία Πουρή (1953-1955), τα σχέδια για τον οικισμό της Αιξωνής (1950-1957), τη διαμόρφωση του χώρου γύρω από την Ακρόπολη και τον λόφο του Φιλοπάππου (1954-1958) και τον Παιδικό Κήπο Φιλοθέης (1961-1964).

Το αρχείο του αρχιτέκτονα έχει περιέλθει στην κατοχή του Μουσείου Μπενάκη, μετά τη σημαντική δωρεά της οικογένειας Πικιώνη, το 2001.

Την έκθεση συνοδεύει ομότιτλος κατάλογος, ο οποίος περιλαμβάνει ένα αυτοβιογραφικό κείμενο του Δημήτρη Πικιώνη, καθώς και μια επιλογή του υλικού το οποίο περιλαμβάνεται στην έκθεση.

NELLY’S. Η ΣΑΝΤΟΡΙΝΗ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ
Κέντρο φωτογραφίας Καστελάνα, Πύργος, Σαντορίνη

Διάρκεια: Έως 20 Οκτωβρίου 2025

Το καλοκαίρι του 1956, ένας μεγάλος σεισμός στην περιοχή της Αμοργού έπληξε το νησί της Σαντορίνης προκαλώντας την απώλεια δεκάδων κατοίκων και σημειώνοντας σημαντικές καταστροφές στο δομημένο περιβάλλον. Η προσεισμική μορφή της οφείλει πολλά στην εκτενή αποτύπωση της Ελληνίδας φωτογράφου του μεσοπολέμου, Έλλης (Νέλλης) Σουγιουλτζόγλου-Σεραϊδάρη (1899-1998). Γνωστή ως Nelly’s, επισκέφθηκε τη Θήρα για πρώτη φορά το καλοκαίρι του 1928, μετά από προτροπή της αδερφής της Μάρως Σουγιουλτζόγλου και του σαντορινιού συζύγου της Σπυρίδωνα Αλ. Μαλασπίνα. Με αφετηρία τον μεσαιωνικό οικισμό του Πύργου όπου διέμενε τότε η οικογένεια, η Νέλλη περιηγήθηκε το νησί με τη φωτογραφική της μηχανή ανά χείρας.

Το απόκρημνο ηφαιστειακό τοπίο και η ιδιαίτερη αρχιτεκτονική του νησιού κέντρισαν το ενδιαφέρον της. Σε τόνους άσπρου και μαύρου ισορροπούν αρμονικά οι σκούρες αποχρώσεις της λάβας και το βαθύ μπλε της θάλασσας με το εκτυφλωτικό αιγαιοπελαγίτικο φως που αντανακλά στην επιφάνεια των σπιτιών. Οι καμπύλες που διαγράφουν οι σκιές των κτηρίων, οι καμάρες στα γραφικά δρομάκια, οι τρούλοι των εκκλησιών αλλά και η ίδια η μορφολογία του εδάφους, πρωταγωνιστούν στις συνθέσεις της. Η ανθρώπινη παρουσία είναι διακριτική, τόσο που οι οικισμοί φαντάζουν έρημοι. Οι λιγοστές ηλικιωμένες γυναίκες και τα παιδιά που εμφανίζονται στις φωτογραφίες της έχουν τοποθετηθεί σκηνογραφικά εξυπηρετώντας την εικονογραφική της γραφή.

Από τα περίπου διακόσια γυάλινα αρνητικά που αποτύπωσε η Νέλλη κατά τη διάρκεια των τακτικών της επισκέψεων στο νησί τους καλοκαιρινούς μήνες επιλέχθηκαν 40 θέματα, τα οποία παρουσιάζονται σε σύγχρονες εκτυπώσεις στο Κέντρο Φωτογραφίας Καστελάνα.

Σχεδόν εκατό χρόνια αργότερα, οι εικόνες επιστρέφουν στον τόπο δημιουργίας τους και συνδιαλέγονται με ένα διαφορετικό πια νησιωτικό χώρο.

Επιμέλεια: Αλίκη Τσίργιαλου, Υπεύθυνη Φωτογραφικών Αρχείων Μουσείου Μπενάκη και Τόνια Νούσια, Αρχιτέκτων – Μουσειολόγος, Ιδρύτρια του Κέντρυ Φωτογραφίας Καστελάνα.

ΧΙΛΙΕΣ ΚΑΙ ΜΙΑ ΜΟΡΦΕΣ, ΖΩΓΡΑΦΙΕΣ ΚΑΙ ΣΧΗΜΑΤΑ
Δράμα, Σαντιρβάν

Διάρκεια: Έως την Κυριακή 23 Νοεμβρίου 2025

Η ισλαμική τέχνη αναφέρεται στην καλλιτεχνική δημιουργία των κοινωνιών όπου το Ισλάμ αποτελεί την επικρατούσα θρησκεία. Η πλούσια και πολυδιάστατη αυτή παράδοση υπερβαίνει ωστόσο τα όρια της θρησκείας και περιλαμβάνει πολυτελή κοσμικά έργα που αντικατοπτρίζουν τεχνική δεξιοτεχνία και υψηλό επίπεδο καλλιτεχνικής δημιουργίας. Σε γενικές γραμμές, χαρακτηρίζει την πολιτισμική ταυτότητα ενός κόσμου που επεκτάθηκε σε μια ευρεία γεωγραφική περιοχή, από τις χώρες της Μέσης Ανατολής και τη Βόρεια Αφρική μέχρι την Κεντρική Ασία και την Άπω Ανατολή. Παρά τις διαφορές ανάμεσα σε περιοχές και περιόδους, η ισλαμική τέχνη διατηρεί κοινά στοιχεία που προσδίδουν μια αίσθηση ενότητας. Η παρούσα έκθεση θα αναδείξει ορισμένα από αυτά τα βασικά χαρακτηριστικά, όπως αποτυπώνονται μέσα από επιλογή έργων του Μουσείου Μπενάκη.

Η ιστορία του ισλαμικού κόσμου αποτελείται από έναν ιστό δυναστειών και αυτοκρατοριών, με διαφοροποιημένες πολιτισμικές και γεωγραφικές καταβολές, οι οποίες διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο και καθεμία άφησε την παρακαταθήκη της μέσα από την τέχνη και την αρχιτεκτονική. Η ισλαμική αισθητική επηρεάστηκε από τις τοπικές παραδόσεις, εμπλουτίζοντας τη διαφορετική έκφραση της τέχνης σε περιοχές από τη Βόρεια Αφρική έως τη Νοτιοανατολική Ασία. Αυτή η κληρονομιά υπογραμμίζει την επίδραση του Ισλάμ στην παγκόσμια ιστορία, καθώς συνεχίζει να διαμορφώνει τις θρησκευτικές, κοινωνικές και πολιτιστικές ταυτότητες εκατομμυρίων ανθρώπων σε όλο τον κόσμο.

Επιμέλεια: Μίνα Μωραΐτου
Διοργάνωση: Μουσείο Μπενάκη

Κεντρική φωτογραφία θέματος: Πρωτόλεια. Σύνθεση Εξωφύλλου καταλόγου