Αργυρώ Ταμβάκου: Ο ρόλος του Χορού στα αρχαίες τραγωδίες μας εμπεριέχει ως πολίτες

Η τραγωδία «Αντιγόνη» του Σοφοκλή αποκτά νέα δυναμική στην παράσταση «Αντιγόνη | The Handbrake Project», σε σκηνοθεσία της Αργυρώς Ταμβάκου, η οποία προσεγγίζει τον διαχρονικό μύθο της οικογένειας των Λαβδακιδών με μια σύγχρονη, τολμηρή ματιά, αξιοποιώντας ως σκηνικό ένα αυτοκίνητο — μια απρόσμενη, αλλά απόλυτα λειτουργική πλατφόρμα αφήγησης.

Από 20 Οκτωβρίου στο BLUEBOX Creative Studio, στο Γκάζι κάθε Δευτέρα και Τρίτη στις 21:00.

***

Εδώ και αρκετά χρόνια σκεφτόμουν μία παράσταση που χρησιμοποιεί, ως πλατφόρμα, ένα αμάξι. Έτσι, θα μπορούσε να μετακινείται και να παρουσιάζεται, όπου μπορούσε να σταματήσει ένα αυτοκίνητο. Σε αυτή την ιδέα, ήρθε και κούμπωσε το κείμενο της Αντιγόνης του Σοφοκλή. Ένα κείμενο που, κατά τη γνώμη μου, μας λέει: Δες τι μπορεί να συμβεί αν δεν ακούμε ο ένας τον άλλον, αν δεν αφουγκραζόμαστε τις ανάγκες και τις ανησυχίες των υπολοίπων και τέλος, εσύ, ο θεατής, πού ανήκεις μέσα σε αυτό το έργο και πώς θα μπορούσες να δράσεις. Ο ρόλος του Χορού στα αρχαίες τραγωδίες μας εμπεριέχει ως πολίτες και θα έπρεπε να μας προβληματίζει περισσότερο από τα τραγικά πρόσωπα.

Η «Αντιγόνη» θίγει ως κεντρικό θέμα τη διαμάχη μεταξύ νόμιμου και ηθικού, άκρως διαχρονικό ζήτημα. Θα αναφερθώ σε έναν στίχο του Σοφοκλή, ειπωμένο από τον Χορό των γερόντων: «Μα όποιος τους νόμους των θνητών και το δίκαιο των θεών τιμά, δοξάζει την πόλη του. Όμως, είναι χαμός της εκείνος που ξεστρατίζει εξαιτίας του θράσους του». Το «δίκαιο των θεών» περιλαμβάνει τους άγραφους νόμους. Τα ιερά τους καθενός. Τα ανθρώπινα, θα μπορούσαμε να πούμε. Έχουμε βρει, ακόμα και σήμερα, την ισορροπία ανάμεσα σε αυτά τα δύο; Και τι κάνουμε εμείς, οι πολίτες ενός κράτους, για να βρεθεί η χρυσή τομή; Ποιος είναι ο ρόλος μας;

Με απασχόλησαν ιδιαίτερα οι σχέσεις μεταξύ των χαρακτήρων. Για παράδειγμα, η Αντιγόνη δεν είναι για τον Κρέοντα ένα άγνωστο άτομο. Είναι αφενός η ανηψιά του αφετέρου η μέλλουσα σύζυγος του γιού του. Σίγουρα εμπλέκεται συναισθηματικά. Από την άλλη, εάν ο Κρέοντας υποχωρούσε στον νόμο που είχε διακηρύξει, περί μη ταφής του Πολυνίκη, νόμο που αντιτάχθηκε η Αντιγόνη, τι θα σκεφτόταν ο λαός του για τη θέση του στην εξουσία; Πόσο σίγουρος και ασφαλής θα ένιωθε ένας λαός για τον ηγεμόνα του, εάν ο ίδιος αθετούσε τον πρώτο και μόνο νόμο που εξέδωσε;

Κύριο μέλημα μου ήταν να ακουστεί η ιστορία, όπως την είπε ο Σοφοκλής περίπου 2500 χρόνια πριν, διατηρώντας όσο γίνεται το κείμενο, χωρίς παρεμβάσεις και, κυρίως, χωρίς να πάρω θέση στα όσα συμβαίνουν. Αυτό έχουν τα «μεγάλα» κείμενα, όταν τα εμπιστεύεσαι, σου ανοίγονται, σου ξεδιπλώνονται και η εμβάθυνση σε αυτά, δεν έχει τέλος. Ζουν μέσα σου και σε «κινούν», ακόμα και αν έχει περάσει καιρός από την ενασχόληση μαζί τους.

Έτυχε να ακούσω ένα πολύ ενδιαφέρον σχόλιο για την «Αντιγόνη» μας πριν λίγες μέρες. «Η παράσταση είναι μία σύνθετη σύλληψη με απλά αντικείμενα».

Είναι περίεργο ένα αμάξι στη σκηνή, αλλά δεν είναι περίεργο που μπορεί να βρεις αμάξι μέχρι και στο πιο απομονωμένο νησί! Στις πόλεις δε, η κατάσταση έχει γίνει αφόρητη. Έχουμε εξαρτηθεί από τα αυτοκίνητα και έχουμε καταλήξει να τα υπηρετούμε και όχι να μας εξυπηρετούν. Εκτός της μετακίνησης, μπορεί να ήταν και η ανάγκη μου να δω αυτό το αντικείμενο σε έναν άλλον ρόλο. Να εξυπηρετήσει κάτι που εγώ αγαπώ. Το θέατρο.

Προσπαθώντας να κατανοήσω και να ξεκλειδώσω τον Χορό των γερόντων, έκανα μια ανασκόπηση στους γέροντες της δικής μου ζωής. Στις προ-γιαγιάδες, τις γιαγιάδες και τους παππούδες μου. Ήταν αυτοί που είχαν ζήσει και δράσει, πολιτικά, πριν από εμένα. Άκουγα τις συζητήσεις τους σε αυτά τα σχεδόν εβδομαδιαία, ατελείωτα, οικογενειακά τραπέζια. Δεν ξέρω τι έλεγαν, έβλεπα όμως τη σιγουριά τους, το ύφος τους, πώς στεκόταν το σώμα τους όταν μιλούσαν ή όταν καθόντουσαν. Αυτά τα βιώματα ήταν το κλειδί για να αποσαφηνίσω τη σημασία του Χορού στο κείμενο. Τους ήθελα μαζί μου. Την αυλή της προγιαγιάς μου, το τραπεζάκι και η τηλεόραση της γιαγιάς μου, το αυτοκίνητο της άλλης μου γιαγιάς. Πράγματα απλά, με τόσο σύνθετους συναισθηματικούς δεσμούς. Κάπως σαν να ανασαίνουν πολλές γενιές, μέσα σε μία παράσταση.

Η «Αντιγόνη» μας δημιουργήθηκε για να μπορούν να την παρακολουθήσουν και έφηβοι. Επειδή τα τελευταία οκτώ χρόνια δημιουργούμε με την ομάδα ΤΙΚ ΤΑΚ ΝΤΟ παραστάσεις για μικρές ηλικίες, δεν θέλαμε να αποκοπούμε τελείως από το κοινό μας. Άλλωστε, κάποιοι πρώτοι μας θεατές είναι πλέον φοιτητές! Η αντιμετώπιση του κειμένου, σκηνοθετικά και δραματουργικά, δεν έχει κάποια διαφορά από το θέατρο για ενήλικους θεατές. Η «Αντιγόνη» παραμένει Αντιγόνη. Ένα κορίτσι, που διανύει την ηλικία, την οποία πλέον έχουμε ορίσει σαν εφηβεία. Το ορμονικό σύστημα του ανθρώπου δεν έχει αλλάξει από όταν γράφτηκε το έργο. Το κοινωνικό έχει οριοθετηθεί. Η αναζήτηση του εαυτού και της ταυτότητας του ανθρώπου ξεκινούν σε αυτά τα πρώτα χρόνια. Η απόρριψη των ενηλίκων, η προσπάθεια να φτιάξεις έναν δίκαιο κόσμο και η πεποίθηση ακόμα και να αλλάξεις αυτόν τον σάπιο κόσμο των ενηλίκων, είναι η κινητήριος δύναμη αυτού του κόσμου, μαζί με τον έρωτα. Και εφηβεία χωρίς έρωτα, δεν υπάρχει!

Photo Credit: Φώτης Πλέγας

Διαβάστε επίσης:

Αντιγόνη | The Handbrake Project, σε σκηνοθεσία της Αργυρώς Ταμβάκου στο BLUEBOX Creative Studio