8 Μαρτίου. Παγκόσμια ημέρα γυναίκας η σημερινή. Μια ημέρα σύμβολο για τους αγώνες ενάντια στον σεξισμό, τις διακρίσεις και τη γυναικεία καταπίεση.

Από τις απεργίες του 1912 στα κλωστοϋφαντουργία της Μασαχουσέτης προέκυψε το σύνθημα «Θέλουμε Ψωμί και Τριαντάφυλλα». Η ζωή να γίνει βιώσιμη, να γίνει και όμορφη.

Στο CultureNow πέρυσι είχε δημοσιευθεί ένα άρθρο με 8 non-fiction βιβλία (μη μυθοπλασίας) με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας. Την οποία λίστα μπορείτε να βρείτε εδώ.

Φέτος, επανερχόμαστε με αναγνωστικές προτάσεις, τόσο με λογοτεχνικές, όσο και με δοκιμιακές επιλογές.

ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!

Λογοτεχνικά βιβλία για την Παγκόσμια ημέρα γυναίκας

Από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο κυκλοφορεί το βιβλίο «Κορίτσι» της Camille Laurens (Καμίγ Λοράνς). Ένα συγκινητικό μυθιστόρημα από μια μεγάλη φωνή της γαλλικής λογοτεχνίας. Από το κορίτσι, στη γυναίκα και μετά στη μητέρα.

Κορίτσι, το:
1. θηλυκό παιδί μικρής ηλικίας
2. πολύ νεαρή γυναίκα εφηβικής ηλικίας
3. νεαρή ερωτική σύντροφος κάποιου

Η Λωράνς Μπαρακέ γεννήθηκε το 1959 σε μεσοαστική οικογένεια από τη Ρουέν της Νορμανδίας. Ο πατέρας της γιατρός, η μητέρα της νοικοκυρά. Από πολύ νωρίς κατάλαβε, μέσα από τη γλώσσα και τις νουθεσίες των γονιών της, ότι η θέση των κοριτσιών είναι κατώτερη της θέσης των αγοριών. Αυτή η εμπειρία της επιβεβαιώθηκε στο σχολείο, στη σχολή χορού, στην τοπική βιβλιοθήκη, και οπουδήποτε η γλώσσα επιβάλλει την κυριαρχία του αρσενικού γένους. Στην ερώτηση «Έχεις παιδιά;» ο πατέρας της απαντούσε «Όχι, έχω δυο κόρες». Τα πράγματα θα ήταν ευκολότερα γι’ αυτήν αν είχε γεννηθεί αγόρι. Σ’ αυτό το πολύ δυνατό μυθιστόρημα, η Camille Laurens ξεδιπλώνει το πεπρωμένο μιας γυναίκας αντιμέτωπης με τις αλλαγές στη γαλλική κοινωνία των τελευταίων σαράντα χρόνων. Μέσω της αφηγήτριας διατυπώνονται και μερικά μείζονα ζητήματα σε σχέση με την εκπαίδευση των γυναικών, τη διατήρηση της αντρικής κυριαρχίας, και τη μετάδοση των φεμινιστικών αξιών στις νεότερες γενιές. Η διαδρομή της Λωράνς Μπαρακέ θυμίζει τη διαδρομή κάθε κοριτσιού, κάθε γυναίκας που τη μεγάλωσαν με την πίστη στην ανωτερότητα των ανδρών.

«Η μοναχοκόρη» είναι ένα έντονα φορτισμένο μυθιστόρημα για το τι σημαίνει οικογένεια σήμερα, γραμμένο με συγκινητική τρυφερότητα και ανθρωπιά. Η Γκουαδαλούπε Νέτελ (Guadalupe Nettel), που έχει εξελιχθεί σε μια από τις σημαντικότερες εκπροσώπους της σύγχρονης λατινοαμερικανικής λογοτεχνίας, καταγράφει τις αμέτρητες μορφές της μητρότητας, τις μάχες, τα δράματα, καθώς και τους τρόπους που μαθαίνουμε τελικά να αγαπάμε. Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Ίκαρος.

Αλίνα, Λάουρα, Ντόρις. Τρεις σύγχρονες γυναίκες βιώνουν διαφορετικά τη μητρότητα. Το βιολογικό ένστικτο, οι οικογενειακές προσδοκίες, τα επαγγελματικά όνειρα και οι κοινωνικές επιταγές τις οδηγούν σε ετερόκλητες αποφάσεις. Σύλληψη, έκτρωση, στείρωση, αποβολή, γέννα: το γυναικείο σώμα γίνεται πεδίο αντικρουόμενων δυνάμεων ανάμεσα στην ελεύθερη επιλογή και την επιβεβλημένη απόφαση.

Από τις Εκδόσεις Κλειδάριθμος κυκλοφορεί το σπουδαίο αυτό μυθιστόρημα της Πιπ Γουίλιαμς (Pip Williams). Το «Λεξικό των χαμένων λέξεων» εκτυλίσσεται την εποχή που το κίνημα για το δικαίωμα ψήφου των γυναικών βρισκόταν στο απόγειό του, λίγα χρόνια πριν από τον A΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Αποκαλύπτει μια χαμένη αλήθεια, κρυμμένη ανάμεσα στις γραμμές της ιστορίας που γράφεται από τους άντρες.

Το 1901 οι συντάκτες του Λεξικού της Οξφόρδης ανακαλύπτουν ότι από τα λήμματά του λείπει η λέξη δούλα. Το Λεξικό των χαμένων λέξεων αφηγείται την ιστορία του κοριτσιού που την έκλεψε. Η Εσμέ, ορφανή από μητέρα, περνάει τα παιδικά της χρόνια στο σκριπτόριο ενός μικρού οικήματος στην Οξφόρδη, όπου ο πατέρας της και μια ομάδα λεξικογράφων συγκεντρώνουν λέξεις για το πρώτο Αγγλικό Λεξικό της Οξφόρδης που θα κυκλοφορούσε ποτέ. Η Εσμέ κάθεται κάτω από το τραπέζι διαλογής. Μια μέρα πέφτει στο πάτωμα ένα χαρτί με τη λέξη «δούλα». Κανείς δεν το αναζητά. Η Εσμέ κρύβει το χαρτί στο μπαούλο μιας νεαρής υπηρέτριας και αρχίζει να μαζεύει κι άλλες λέξεις που οι άντρες χάνουν, απορρίπτουν ή και αγνοούν. Αυτές οι λέξεις τη βοηθούν να καταλάβει τον κόσμο. Όσο περνούν τα χρόνια, η Εσμέ συνειδητοποιεί ότι κάποιες λέξεις θεωρούνται πιο σημαντικές από άλλες, κι ότι λέξεις και έννοιες που σχετίζονται με τα βιώματα των γυναικών συχνά δεν καταγράφονται. Έτσι αρχίζει να συγκεντρώνει λέξεις για ένα άλλο λεξικό: Το λεξικό των χαμένων λέξεων.

Στο βιβλίο αυτό, ο Ζοζέφ Αντράς (Joseph Andras) συνεχίζει την εργασία λογοτεχνικής έρευνας που δίνει χαρακτηριστική πνοή στα γραπτά του, με στόχο πάντα να φέρει στο φως τους αγώνες των καταπιεσμένων και τα κρίματα των καταπιεστών. Με αφήγηση ζωντανή, ευαίσθητη και τεκμηριωμένη, καρπό τεσσάρων χρόνων έρευνας, αναπλάθει, μέσα από τη ζωή και τα λόγια της Νουντέμ Ντουράκ, την ιστορία μιας αδικίας ατομικής όσο και συλλογικής, τόσο κοντινής σ’ εμάς αλλά και τόσο άγνωστης.

Το 2015, η τραγουδίστρια Νουντέμ Ντουράκ, είκοσι δύο ετών, καταδικάζεται σε δεκαεννιά χρόνια κάθειρξη από το τουρκικό καθεστώς. Το έγκλημά της; Υποστήριξε με τη μουσική της τον αγώνα και τον πολιτισμό του λαού της – των Κούρδων. Η Νουντέμ Ντουράκ βρίσκεται μέχρι σήμερα στη φυλακή, κατηγορούμενη ψευδώς ως μέλος μιας υποτιθέμενης “τρομοκρατικής οργάνωσης”, και προβλέπεται να παραμείνει έγκλειστη έως το 2034: στο πρόσωπό της εκφράζεται η πάλη ενός ολόκληρου λαού για την ελευθερία του.

Δοκίμια & Μελέτες με αφορμή την 8η Μαρτίου

Από τις Εκδόσεις Key books κυκλοφόρησε πρόσφατα ο συλλογικός τόμος «Μικρές επικίνδυνες».

Οι Μικρές Επικίνδυνες είναι 100 κορίτσια, 13-22 ετών, που μοιράστηκαν τις ιστορίες τους χωρίς φόβο, με ειλικρίνεια και γενναιότητα. Μετά το Είμαι Επικίνδυνη και τις αληθινές ιστορίες 100 γυναικών, το βιβλίο αυτό έρχεται σαν ένα ημερολόγιο γραμμένο από μια ολόκληρη γενιά – μια καλειδοσκοπική ματιά στην αλήθεια τού να μεγαλώνεις ως κορίτσι στη σύγχρονη Ελλάδα. 100 αληθινές ιστορίες από 100 γενναία κορίτσια. Ίσως σε κάποιες σελίδες αναγνωρίσεις τον εαυτό σου, όσων χρόνων κι αν είσαι. Ίσως νιώσεις ανακούφιση. Ίσως εμπνευστείς ώστε να ζεις και να μοιράζεσαι πάντα την αλήθεια σου. Και να μη φοβάσαι να γίνεις επικίνδυνη.

Από τις εκδόσεις Πλήθος κυκλοφορεί το βιβλίο «Άπιαστη μητρότητα – Σύγχρονες όψεις της μητρότητας σε συνθήκες κρίσης», που υπογράφει η Ελιάνα Καναβέλη και η Αλίκη Κοσυφολόγου. Η συγκεκριμένη μελέτη, προϊόν μιας ανεξάρτητης ερευνητικής διαδικασίας, επιχειρεί να καταδείξει πώς συναρθρώνονται οι πολλαπλές μορφές καταπίεσης στον τρόπο που βιώνεται η μητρότητα, να εντοπίσει τα σημάδια της κρίσης που ρευστοποιούν και οριοθετούν εκ νέου το πεδίο αλλά και να συνομιλήσει με τους εγχώριους και διεθνείς φεμινισμούς της εποχής μας.

Η μητρότητα αποτελεί σημείο συνάντησης και τριβής κοινωνικών δυναμικών, πολιτικών αντιλήψεων και πολιτισμικών μεταβολών. Οι πολυσήμαντοι τρόποι με τους οποίους αναπαρίσταται στην κυρίαρχη κουλτούρα, οι λόγοι που αρθρώνονται γύρω από αυτή και εγγράφονται σε ποικίλες ιδεολογικές αφετηρίες και κατευθύνσεις, το αναπαραγωγικό σώμα που άλλοτε γίνεται τόπος καταπίεσης και άλλοτε απελευθέρωσης, μαρτυρούν τη φορτισμένη πραγμάτευση του θέματος και τη δυσκολία απαγκίστρωσής του από στερεοτυπικές προκείμενες. Έτσι η μητρότητα γίνεται κάτι το άπιαστο, μολονότι είναι διαρκώς παρούσα.

Οι φεμινιστικοί αγώνες από τη δεκαετία του ‘70 έως και σήμερα, με άξονα την αναπαραγωγική εργασία των γυναικών, αποτελούν το επίκεντρο της συλλογής κειμένων της Σίλβια Φεντερίτσι (Silvia Federici) στο βιβλίο «Η πατριαρχία του μισθού». Κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις πότλατς.

Επαναπροσδιορίζοντας την οικιακή εργασία, όχι ως μια προσωπική υπηρεσία, αλλά ως εργασία που αναπαράγει την εργατική δύναμη, η Federici αποκαλύπτει ένα θεμελιώδες πεδίο εκμετάλλευσης το οποίο ο Μαρξ και η μαρξιστική θεωρία είχαν αγνοήσει. Μέσα από την αντιπαράθεσή της με το έργο του Μαρξ, η Federici θα δείξει πως το πλύσιμο, το μαγείρεμα, η ανατροφή των παιδιών, και το σεξ -ό,τι δηλαδή θεωρούσαν οι μαρξιστές ως μη παραγωγική εργασία- διαδραματίζουν ένα πρωταρχικό ρόλο στην καπιταλιστική απόσπαση υπεραξίας, στην κατασκευή μιας έμφυλης ιεραρχίας και εντέλει στον κατακερματισμό της εργατικής τάξης.

Από τις Εκδόσεις Παπαζήση κυκλοφορεί το νέο βιβλίο της Δόκτορος Βασιλικής Π. Μελέτη, με τίτλο «Έμφυλη βία: Από τη ρητορική στη βίαιη πράξη».

Το φαινόμενο της έμφυλης βίας δεν γνωρίζει σύνορα, συμβαίνει σε γυναίκες και κορίτσια ανεξαρτήτου ηλικίας, θρησκευτικών πεποιθήσεων, μορφωτικού ή κοινωνικοοικονομικού υποβάθρου. Οποιαδήποτε μορφή βίας αποτελεί λανθασμένη ενέργεια και νομικά θεωρείται σοβαρή παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων με ποικίλες επιπτώσεις στο θύμα. Μετά την έναρξη της πανδημίας και την επιβολή περιοριστικών μέτρων παρατηρήθηκε γεωμετρική αύξηση της έμφυλης βίας, με τις γυναικοκτονίες να αυξάνουν τη μακρά λίστα δολοφονιών παγκοσμίως.
Στο παρόν βιβλίο η συγγραφέας επιδιώκει να εξηγήσει το φαινόμενο και να προσδιορίσει τους λόγους ανάπτυξής του. Μέσα από επισταμένη έρευνα διαπιστώνει ότι η βία έχει βαθιές ρίζες, με χρονική αναφορά στα πατριαρχικά πρότυπα του παρελθόντος, όπου οι μισογυνικές διακρίσεις έβριθαν στην κοινωνική ζωή. Η σύγχρονη εξέλιξή της εκδηλώνεται στην πράξη μέσω της ενδοοικογενειακής βίας, της σωματεμπορίας, των βιασμών και της σεξουαλικής παρενόχλησης και λοιπών ειδεχθών πράξεων. Στο βιβλίο τέλος δίνεται έμφαση στην αναγνώριση τρόπων για να τερματιστεί ο κύκλος της έμφυλης βίας. Η παρότρυνση των γυναικών να καταγγέλλουν κάθε βίαιο γεγονός μέσω των αστυνομικών αρχών και τη βοήθεια ειδικών καταφυγίων και κέντρων κοινωνικής αλληλεγγύης θυμάτων είναι σημαντικό βήμα. Οι γυναίκες οφείλουν να διεκδικήσουν μέσα από τα συλλογικά όργανα καλύτερη ποιότητα ζωής απέναντι σε μια κοινωνία που δημιουργεί και συντηρεί το ρατσισμό και το σεξισμό. Στόχος να γίνει κατανοητό ότι χρειάζεται μακροχρόνιος αγώνας για την εξάλειψη της έμφυλης βίας, με θεσμικές παρεμβάσεις και ριζικές αλλαγές, αλλά κυρίως συστηματική ατομική και μαζική κινητοποίηση απέναντι σε στερεότυπα και νοοτροπίες.

Κεντρική φωτογραφία θέματος: Στιγμιότυπο από την ταινία “10 Things I Hate About You”