Νίκος Διαμαντής: Μας αφορά ένα θέατρο ουσίας, ένα θέατρο όρθιων ανθρώπων

Το Θέατρο Σημείο, πιστό στις αρχές του για την ανάδειξη νέων έργων και νέων δημιουργών, επιλέγει να ανοίξει τη αυλαία του τη σεζόν 2014- 2015, με την Καιομένη του Γιον Φόσσε, που παρουσιάζεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα.

Ο ιδρυτής του Θεάτρου Σημείου, Νίκος Διαμαντής, που σκηνοθετεί και το έργο του σημαντικού Νορβηγού συγγραφέα, λίγες μέρες πριν την πρεμιέρα της παράστασης, μας μίλησε, μεταξύ άλλων, για τον Μπέκετ και τον Φόσσε, για την ακατανόητη και άπιαστη αγάπη, αλλά και για την θεατρική εκπαίδευση στη χώρα μας.

Παρά τα “κούφια λόγια” που αναπαράγονται καθημερινά, ο ίδιος παρακινεί τους νέους καλλιτέχνες “να ακούσουν την δική τους φωνή, να τολμήσουν”.

Culturenow.gr: Η νέα σεζόν που αρχίζει σας βρίσκει να καταπιάνεστε με τον πολυγραφότατο και πολυβραβευμένο Νορβηγό συγγραφέα Γιον Φόσσε. Γιατί διαλέξατε αυτόν τον συγγραφέα, ποια είναι τα στοιχεία που σας γοητεύουν στο έργο του γενικότερα;     

Νίλος Διαμαντής: Ο Φόσσε είναι ένας από τους μεγαλύτερους σύγχρονους συγγραφείς του θεάτρου στην Ευρώπη και ο στοχασμός του πάνω στην αγάπη με την Καιομένη αναδεικνύει ένα μοναδικό, μινιμαλιστικό, εκπληκτικής διαύγειας ψυχογράφημα. Η Καιομένη είναι ένα έργο που μιλάει με απόλυτο τρόπο για την αγάπη. Μιλάει για την συστατική ύλη της ζωής, γι’ αυτό που μένει μεταξύ των ανθρώπων σαν μια άυλη ύλη και τους στηρίζει όρθιους. Η ακατανόητη και άπιαστη αγάπη, είναι η δύναμη που σε σπρώχνει μπροστά, είναι το ελάχιστο της ζωής γιατί ζωή χωρίς αγάπη δεν υπάρχει. Ο τρόπος που το κείμενο  ελίσσεται, ένα κείμενο που με μικρές προσθαφαιρέσεις λέξεων μετατοπίζει το νόημα σαν ένα διαρκές close-up, δημιουργεί ένα μεγάλο τοπίο συναισθημάτων εκρήξεων και κυρίως σκέψεων που σε ταξιδεύουν στην ψυχή του ανθρώπου. Το μυστήριο της ανθρώπινης εμμονής ,ένα ταξίδι σε χρώματα, σε εξωτερικά και ταυτόχρονα εσωτερικά τοπία ,ένας πρωτότυπος στοχασμός ήρεμος και μεγαλειώδης.

Cul. N.: Ο Γιον Φόσσε έχει χαρακτηριστεί από τη  «Le Monde» ως ο «Μπέκετ του 21ου αιώνα». Ποια είναι τα σημεία σύγκλισης, αλλά και απόκλισης, που εντοπίζετε στους δύο συγγραφείς;

Ν. Δ.: Ο Μπέκετ είναι ο τραγικός του εικοστού αιώνα. Είναι ο Αισχύλος του εικοστού αιώνα. Αντίθετα ο Φόσσε είναι ο Ευριπίδης. Ο Φόσσε είναι λυρικός, μινιμαλιστής, ερωτικός ενώ ο Μπέκετ σε όλα τα έργα του είναι μνημειώδης.

Εάν προς στιγμήν δεχτούμε ότι ο Μπέκετ μιλάει για τις ανθρώπινες ρωγμές αγαπώντας την γελοιότητα του ανθρώπου και το     ατελέσφορο της ζωής, ο Φόσσε αγαπάει το ελάχιστο με θέρμη, του αρέσει η ζωή και βλέπει προοπτική και νόημα στο θάνατο.

Cul. N.: Επιλέγετε, λοιπόν, να δώσετε σκηνική «ζωή» σε ένα θεατρικό του έργο που δεν έχει ξαναπαρουσιαστεί στην Ελλάδα, την «Καιομένη». Μιλήστε μας λίγο για το κείμενο και τα θέματα που θίγει ο Φόσσε μέσα σ’ αυτό. Υπάρχουν αντιστοιχίες με την ψυχολογία και τους προβληματισμούς του σύγχρονου Νεοέλληνα;

Ν. Δ.: Παντού σε όλους τους πολιτισμούς σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της ανθρώπινης ύπαρξης παλεύει ο άνθρωπος να ζευγαρώσει με αγάπη. Παλεύει να ξεφύγει από την μοναξιά του. Το έργο στοχάζεται με διαυγή ευαισθησία πάνω στην ελάχιστη μεγαλειώδη αγάπη.

Μια γυναίκα στην άκρη του κόσμου, πυρπολείται, καίγεται μέσα από τις αναμνήσεις για τον απόντα σύντροφό της. Ξετυλίγοντας τον δρόμο  των αναμνήσεών της, δημιουργεί ατραπούς, παραβολές, συνηχήσεις, μια ατελείωτη σπείρα μνήμης. Μια γυναίκα πυρπολείται, φλέγεται από την μνήμη που την τυλίγει, σαν όνειρο μια οπτασία ζωής εισβάλλει και καθηλώνει σε παρόντα χρόνο τη ζωή της.

Η παράσταση λειτουργεί σαν μία μικρή θηλυκή ελεγεία, σαν ένα ποίημα που καθαρίζει τη σκέψη και την καρδιά μας.

Μια θηλυκή παράσταση που καθορίζεται από την αδάμαστη , θηριώδη ενέργεια ενός μινιμαλιστικού, λιτού και πολυσήμαντου ωκεανού.

Cul. N.: Που στηρίζεται η δική σας σκηνοθετική προσέγγιση; Μπορείτε να μας δώσετε μία πρώτη εικόνα για την παράσταση που ετοιμάζετε;

Ν. Δ.:  Η παράσταση της Καιομένης μοιάζει σαν ένα όνειρο. Λεπτή γεμάτη μυστήριο και γοητεία, προσπαθεί να δημιουργήσει το σύμπαν μιας απούσας καθημερινότητας.

Εκεί που υπήρχε ζωή απλή, βλέμματα ,επαφές ,πόθοι, εφήμερες σκέψεις, τώρα υπάρχει απουσία και μνήμη, στοχασμός και προσπάθεια ερμηνείας αυτού που δεν συνέβη.

Μια γυναίκα ξαναθυμάται την ζωή της και όχι τα μεγάλα και υψηλά της ζωής αλλά τα μικρά και σημαντικότερα και όλα αυτά προσπαθώντας να τα ερμηνεύσει της δίνουν κουράγιο. Αφήνεται σε μια θάλασσα σκέψεων και συναισθημάτων ξαναδημιουργώντας τον σύντροφό της.

Η Καιομένη είναι μια κρυστάλλινη παράσταση για την γυναικεία ευαισθησία, τόσο κρυστάλλινη που μοιάζει εύθραυστη, έτοιμη να σπάσει σε κομμάτια γυάλινα και εκεί ακριβώς πριν γίνει κομμάτια ,στο μεταίχμιο μιας στιγμής απογειωμένης, ορμάει στο ανθρώπινο σύμπαν σαν βέλος, με μια πρωτόγνωρη ορμή ζητώντας πίσω αυτό που δεν του δόθηκε.

Είναι μια παράσταση στην κόψη και στη στιγμή. Μια γυάλινη στιγμή, διαυγής.

Cul. N.: Μια θεατρική παράσταση τι πιστεύετε ότι μπορεί να προσφέρει στο κοινό; Τί ζητάνε, κατά τη γνώμη σας, από το θέατρο οι άνθρωποι σήμερα;

Ν. Δ.:  Οι άνθρωποι ζητάνε προοπτική, μέλλον και κάτι που να τους αφορά στην ψυχή τους. Οι άνθρωποι σήμερα, ζητάνε παρηγοριά, ανθρωπιά, κυρίως πνευματικότητα. Περισσότερο από ποτέ σήμερα χρειαζόμαστε ένα θέατρο ρίσκου πνευματικότητας και ουμανισμού και όχι μια αναπαραγωγή ψυχαγωγίας αρένας.

Το θέατρο  σήμερα που ο κόσμος φοβάται για το αύριο είναι μια υψηλή πολυτέλεια. Κι αν  κάτι έχει νόημα στην παρουσία του θεάτρου είναι η στοργή, η παρηγοριά και η αλληλεγγύη.

Δεν μας ενδιαφέρει μια στείρα αναπαραγωγή ενός κουρασμένου ρεπερτορίου των θεάτρων του Λονδίνου η μια στείρα ακατανόητη αναπαραγωγή της βίας που υπάρχει σε πολλές κοινωνικές εκδηλώσεις η τέλος μια εκζήτηση και πόζα που αφορά και ξιπάζει ελάχιστους.

Μας αφορά ένα θέατρο ουσίας, μας αφορά ένα θέατρο πνευματικότητας και ουμανισμού, ένα θέατρο όρθιων ανθρώπων.

Cul. N.: Το 1985 ιδρύσατε το Θέατρο Σημείο μαζί με την Ιωάννα Μακρή και έκτοτε το διευθύνετε. Ποιοι είναι οι στόχοι και οι προσδοκίες σας για την φετινή θεατρική σεζόν, αλλά και για το μέλλον του χώρου;

Ν. Δ.: Στόχος μας είναι να δημιουργήσουμε μια πλατφόρμα αλληλεγγύης, μια στέγη, ένα καταφύγιο ιδεών όπου νέοι στην ψυχή άνθρωποι να δοκιμάζουν με ρίσκο και να συνομιλούν με την σημερινή θεατρική πραγματικότητα.

Θέλουμε να δημιουργήσουμε μια εργατική κυψέλη αξιοπρέπειας, ένα θεατρικό κόσμο που να αφορά ,μια εξωστρεφή παρεμβατική θεατρική ομάδα υψηλού πνευματικού ρίσκου.

Cul. N.: Επίσης, έχοντας διδάξει σκηνοθεσία και υποκριτική στα τμήματα Θεατρικών Σπουδών των Πανεπιστήμιων Πατρών, Αθηνών, Ναυπλίου, στο Κρατικό θέατρο Βορείου Ελλάδος, αλλά και σε πολλές δραματικές σχολές, ποια είναι η άποψή σας για την θεατρική εκπαίδευση, δημόσια και ιδιωτική, στη χώρα μας;

Ν. Δ.: Το έχουμε πει όλοι μας οι άνθρωποι του θεάτρου πολλές φορές και σε όλες τις ευκαιρίες που μας δίνονται, ότι  χρειάζεται μια πλήρης επανεξέταση του πεδίου εκπαίδευσης της θεατρικής πράξης. Χρειάζεται κατά πρώτον τα δύο συναρμόδια Υπουργεία, το Παιδείας και του Πολιτισμού, να αποφασίσουν να συζητήσουν, να διαβαθμίσουν τις θεατρικές σπουδές, να δημιουργήσουν επιτροπές που θα προτείνουν τον τρόπο που θα δημιουργηθεί μια Ανωτάτη Σχολή παραστατικών Τεχνών στα πρότυπα της Καλών Τεχνών, πράγμα που είναι μονόδρομος.

Χρειάζεται να ιδρυθεί άμεσα μέσα σε αυτά τα πλαίσια ανωτάτη σχολή σκηνοθεσίας, θεατρικής γραφής και πολλών άλλων ειδικοτήτων της θεατρικής πράξης.

Χρειάζεται σύνδεση και μετεξέλιξη των θεατρολογικών τμημάτων και των δραματικών σχολών έτσι ώστε να μην χαθεί η πολυφωνία στο θέατρο.

Νομίζω ότι χρειάζεται κανόνας και μνήμη, γιατί η βάση της εκπαίδευσης είναι η μνήμη, ο άξονας και η ρήξη.

Και κυρίως χρειάζεται πολιτική βούληση και όραμα, επένδυση πραγματική στην παιδεία και τον πολιτισμό και όχι κούφια λόγια που αναπαράγουν μια μιζέρια, ένα εκπαιδευτικό αυτοσχεδιασμό και αφήνουν τους δασκάλους χωρίς πλαίσιο όπου βρίσκονται να προσπαθούν να διδάξουν μια νέα γενιά που διψάει για μάθηση.

Cul. N.: Κλείνοντας, ποιο είναι το δικό σας ελπιδοφόρο μήνυμα προς τους νέους καλλιτέχνες; 

Ν. Δ.: Να ακούσουν την δική τους φωνή, να τολμήσουν, τώρα, όχι αύριο. Και κυρίως να μην κολακεύονται, να αμφισβητούν και να δυσπιστούν σε αυτούς που τους χρησιμοποιούν με όποιο τρόπο.

Να έχουν πάθη, ιδιωτικότητα και να προστατεύουν την ψυχή και την καρδιά τους.

Να τολμούν να χύνουν αίμα.

*Φωτογραφίες παράστασης: Μικέλα Τσόντζου

Το Θέατρο Σημείο παρουσιάζει για πρώτη φορά στην Ελλάδα την Καιομένη του Γιον Φόσσε, σε σκηνοθεσία Νίκου Διαμαντή, από την Παρασκευή 10 Οκτωβρίου 2014.