Μία πρωτοβουλία που φιλοδοξεί να ενισχύσει τη θέση της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας στον διεθνή χάρτη, αλλά και να προασπίσει την ελευθερία έκφρασης, αποτελεί η ίδρυση του PEN Greece, παραρτήματος του PEN International στην Ελλάδα.
Ο συγγραφέας και πρόεδρος της προσωρινής διοίκησης του PEN Greece Χρήστος Οικονόμου μιλά για τους σπουδαίους ανθρώπους του βιβλίου που συναπαρτίζουν το PEN τόσο διεθνώς όσο και στην Ελλάδα, και παρουσιάζει τους στόχους και τις φιλοδοξίες αυτού του εγχειρήματος το οποίο απευθύνεται σε όλους όσοι αγαπούν τη λογοτεχνία και συνυπογράφουν τα ιδανικά του PEN.
– Θέλετε να μας πείτε κάποια πράγματα για τον οργανισμό PEN International;
Το PEN International ιδρύθηκε πριν από 100 χρόνια και είναι ένας από τους μεγαλύτερους διεθνείς οργανισμούς στον χώρο της προώθησης της λογοτεχνίας και της προστασίας της ελευθερίας της έκφρασης. Δραστηριοποιείται σε 100 χώρες με περισσότερα από 140 εθνικά κέντρα. Μεταξύ των μελών του βρίσκονται (ή έχουν βρεθεί κατά καιρούς) μεγάλα ονόματα της λογοτεχνίας και της διανόησης – από τον Τζέιμς Μπόλντουιν, τη Μάργκαρετ Άτγουντ, την Τόνι Μόρισον, τον Φίλιπ Ροθ, τον Τζον Στάινμπεκ, τον Τόμας Μαν και τον Χάινριχ Μπελ, μέχρι τον Τζόζεφ Κόνραντ, τον Άρθουρ Μίλερ, τον Νόρμαν Μέιλερ, τη Σούζαν Σόνταγκ και τον Ντον Ντελίλο. Ο νομπελίστας συγγραφέας Μάριο Βάργκας Λιόσα, ο οποίος έχει διατελέσει πρόεδρος του PEN International, έχει πει ότι, σε εποχές όπως η σημερινή, όπου κυριαρχούν οι διαχωριστικές γραμμές ανάμεσα σε κράτη και έθνη, το PEN είναι ένας από τους ελάχιστους οργανισμούς που μπορούν να κρατήσουν ανοιχτές τις γέφυρες επικοινωνίας ανάμεσα σε διαφορετικούς λαούς και πολιτισμούς.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
– Πώς προέκυψε η σκέψη για την ίδρυση παραρτήματος του PEN International στην Ελλάδα;
Οι πρώτες συζητήσεις άρχισαν πριν από δύο χρόνια, με αφορμή μια σημαντική ημερίδα με θέμα «Το παρόν και το μέλλον της ελληνικής λογοτεχνίας στο εξωτερικό», που διοργανώθηκε από το λογοτεχνικό περιοδικό Literature.gr σε συνεργασία με την Παγκόσμια Πρωτεύουσα Βιβλίου του δήμου Αθηναίων. Τα συμπεράσματα της ημερίδας, στην οποία συμμετείχαν 25 μεταφραστές και ελληνιστές από 22 χώρες, παρουσιάστηκαν σε ειδική εκδήλωση που φιλοξενήθηκε από τη 16η Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης. Η Ελλάδα ήταν μία από τις ελάχιστες χώρες όπου δεν λειτουργούσε επίσημο παράρτημα του PEN International. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με τα υπόλοιπα προβλήματα που εντοπίζονται ως προς την αποτελεσματική προβολή της ελληνικής λογοτεχνίας ‒και γενικότερα του ελληνικού βιβλίου‒ στο εξωτερικό, οδήγησε στη δημιουργία μιας ομάδας που ανέλαβε την πρωτοβουλία για τη σύσταση του PEN Greece και αποτελείται από τους: Χρήστο Οικονόμου, Εριφύλη Μαρωνίτη, Ντίνα Σαρακηνού, Δημήτρη Σωτάκη, Τέσυ Μπάιλα, Πανίνα Καρύδη και Λίνα Πανταλέων, μέλη σήμερα της προσωρινής διοίκησης. Το επόμενο βήμα ήταν η συγκρότηση της ιδρυτικής ομάδας του PEN Greece, στην οποία συμμετέχουν πεζογράφοι, ποιητές, εκδότες και άνθρωποι του βιβλίου.
Ύστερα από συντονισμένες προσπάθειες που διήρκεσαν ενάμιση χρόνο, διάστημα κατά το οποίο ήμασταν σε συνεχή επικοινωνία με το PEN International, εγκρίθηκε η δημιουργία του PEN Greece στο διεθνές συνέδριο του PEN International, και πλέον το PEN Greece είναι γεγονός. Η ίδρυσή του ανακοινώθηκε επίσημα στο πλαίσιο της 17ης Διεθνούς Έκθεσης βιβλίου Θεσσαλονίκης.
– Ποιοι είναι οι στόχοι και οι επιδιώξεις του PEN Greece;
Οι στόχοι του PEN Greece συμβαδίζουν γενικότερα με αυτούς του PEN International: Προώθηση της λογοτεχνίας, προάσπιση της ελευθερίας της έκφρασης και της ελεύθερης πρόσβασης στη γραφή και την ανάγνωση (Freedom to write/Freedom to read).
Ειδικότερα, το PEN Greece αποσκοπεί στην ενίσχυση της εξωστρέφειας της ελληνικής λογοτεχνίας και στην προώθηση της ελληνικής λογοτεχνίας (και του ελληνικού βιβλίου γενικότερα) σε περιφερειακό, ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο, στη διάδοση της φιλαναγνωσίας σε εθνικό επίπεδο και στην ανάληψη και στήριξη πρωτοβουλιών που προωθούν το δικαίωμα στην ελευθερία της έκφρασης και της ελεύθερης διακίνησης των ιδεών τόσο στην Ελλάδα όσο και διεθνώς.
Επιπλέον, με τη νομική του μορφή ως μη κερδοσκοπικό σωματείο, θα είναι ένας ευέλικτος και δραστήριος οργανισμός, ο οποίος θα μπορεί να δραστηριοποιηθεί στη διοργάνωση εκδηλώσεων, στη θέσπιση λογοτεχνικών βραβείων, να αναλάβει δράσεις σε τοπικό επίπεδο, να παρέχει συμβουλές σε κρατικούς φορείς και κυβερνητικά όργανα σχετικά με τη διάδοση της λογοτεχνίας, αλλά και να δημιουργεί περιφερειακά δίκτυα συνεργασίας με άλλα εθνικά κέντρα.
– Ποια είναι τα οφέλη της συμμετοχής σε μια διεθνή λογοτεχνική κοινότητα για τους ανθρώπους του βιβλίου;
Φιλοδοξία μας είναι η ίδρυση του PEN Greece να βοηθήσει την ελληνική λογοτεχνία να αποκτήσει περισσότερους διαύλους επικοινωνίας με τον υπόλοιπο κόσμο και να συμβάλει στην περαιτέρω ευαισθητοποίηση και κινητοποίηση της βιβλιοφιλικής κοινότητας στην Ελλάδα ‒και, συνολικά, της ελληνικής κοινής γνώμης‒ για όλα τα ζητήματα που αφορούν την ελευθερία της έκφρασης και του λόγου, την ελευθερία της επικοινωνίας και της πληροφόρησης, καθώς και την ελεύθερη διακίνηση απόψεων και ιδεών χωρίς τον φόβο των «έξωθεν» παρεμβάσεων και της λογοκρισίας.
Τα μέλη του PEΝ Greece θα έχουν τη δυνατότητα να ενημερώνονται, με συγκροτημένο τρόπο, για δράσεις (προγράμματα μεταφράσεων, συμμετοχή σε συλλογικά έργα, λογοτεχνικά φεστιβάλ, residencies, βραβεία κ.ο.κ.), που θα τους βοηθήσουν να προωθήσουν τη δουλειά τους. Επίσης θα μπορούν να έρθουν σε επαφή με ανθρώπους και φορείς, από όλο τον κόσμο, που δραστηριοποιούνται για την προώθηση της λογοτεχνίας, της γραπτής επικοινωνίας, της φιλαναγνωσίας, της ελευθερίας στη διακίνηση κειμένων και ιδεών και να συμμετάσχουν ή να στηρίξουν ποικιλοτρόπως τις δραστηριότητες αυτές.
Επιπροσθέτως, θα αποκομίσουν πολλαπλά οφέλη ως μέλη μιας πολυπληθούς διεθνούς κοινότητας δημιουργών, επαγγελματιών και, γενικότερα, ανθρώπων που δραστηριοποιούνται με τον έναν ή τον άλλον τρόπο στον χώρο της λογοτεχνίας, της διανόησης, των επιστημών και, συνολικά, στον χώρο των τεχνών και του πολιτισμού.
– Η ελευθερία της έκφρασης πώς κινδυνεύει στην Ελλάδα και πώς μπορεί το PEN Greece να συμβάλει στην προστασία και ενίσχυσή της;
Η ελευθερία της έκφρασης κινδυνεύει από παρεμβάσεις που εξυπηρετούν πολιτικές ή άλλες σκοπιμότητες. Κινδυνεύει από την ψευδεπίγραφη επίκλησή της, όταν αυτή γίνεται με στόχο να διαδοθούν απόψεις που υποδαυλίζουν τη βία και τη μισαλλοδοξία. Και κινδυνεύει, φυσικά, από τον εφησυχασμό. Το PEN Greece, ανταποκρινόμενο σε όσα ορίζει και το καταστατικό του PEN International, έχει στόχο να αναλάβει πρωτοβουλίες που θα διευρύνουν και θα εμβαθύνουν τον δημόσιο διάλογο για όλα τα ζητήματα που σχετίζονται με την ελευθερία της έκφρασης και του λόγου, ενώ, παράλληλα, θα επιχειρήσει να ευαισθητοποιήσει την κοινή γνώμη για τους συγγραφείς που διώκονται για τις απόψεις τους σε όλο τον κόσμο.
– Ποια είναι τα πρόσωπα που αποτελούν το PEN Greece σήμερα; Πώς μπορεί να αποκτήσει κάποιος την ιδιότητα του μέλους και ποιες οι προϋποθέσεις;
Στην ιδρυτική ομάδα του PEN Greece συμμετέχουν οι: Κώστας Ακρίβος, Φιόνα Ανδρικοπούλου, Ευγενία Βασιλακάκη, Θεόδωρος Γρηγοριάδης, Στέφανος Δάνδολος, Σάρα Θηλυκού, Μιχάλης Καλαμαράς, Πανίνα Καρύδη, Αργύρης Καστανιώτης, Ζέφη Κόλια, Παναγιώτης Κολέλης, Ηλίας Μαγκλίνης, Κατερίνα Μαλακατέ, Δημήτρης Μανούκας, Παυλίνα Μάρβιν, Εριφύλη Μαρωνίτη, Ανδρέας Μήτσου, Αμάντα Μιχαλοπούλου, Τέσυ Μπάιλα, Χρήστος Οικονόμου, Λίνα Πανταλέων, Ελένη Παπαγεωργίου, Κάλλια Παπαδάκη, Ελισάβετ Παπαδοπούλου, Βασίλης Παπαθεοδώρου, Τατιάνα Παπαματθαίου, Μανώλης Πιμπλής, Νέστορας Πουλάκος, Άννα Ρούτση, Ντίνα Σαρακηνού, Δανάη Σιώζιου, Αλέξης Σταμάτης, Κώστας Στοφόρος, Δημήτρης Σωτάκης, Κλαίτη Σωτηριάδου, Έρση Σωτηροπούλου, Φωτεινή Τσαλίκογλου, Μάκης Τσίτας, Κατερίνα Φράγκου, Θανάσης Χειμωνάς, Γιώργος Χουλιάρας και Χρήστος Χρυσόπουλος.
Το PEN Greece απευθύνεται σε όλους και είναι ανοιχτό σε όλους: Αναγνώστες, πεζογράφους, ποιητές, θεατρικούς συγγραφείς, συγγραφείς βιβλίων παιδικής και εφηβικής λογοτεχνίας, θεωρητικούς και κριτικούς λογοτεχνίας, σεναριογράφους, δοκιμιογράφους, ιστοριογράφους, δημοσιογράφους, μεταφραστές, επιμελητές κειμένων, εκδότες, μπλόγκερ, εικονογράφους, δημιουργούς κόμικς και graphic novels, εκδότες και άλλους συντελεστές έντυπων ή ηλεκτρονικών περιοδικών ‒ και, γενικότερα, σε οποιονδήποτε έχει επαγγελματική ή οργανική σχέση με τον χώρο του βιβλίου και της γραπτής επικοινωνίας.
Μοναδική προϋπόθεση είναι να συμφωνούν τα υποψήφια μέλη με τις θεμελιώδεις αρχές του PEN International για την προώθηση της λογοτεχνίας και την ελευθερία της έκφρασης και του λόγου
