Χάρης Χαραλάμπους – Καζέπης: Όταν η ελεύθερη βούληση γίνεται παγίδα για να πιαστεί κανείς στα δίχτυα της μοίρας

Ποιος είμαι;
Πώς έφτασα μέχρι εδώ;
Τι έγινα;

Ερωτήματα ανάμεσα στα οποία ο καθένας από εμάς προσπαθεί να χωρέσει την καθημερινότητά του με όλες της τις χαρές, τις λύπες, τα εμπόδια, τα προνόμια, τα μη-προνόμια, τον αγώνα για επιβίωση, τον αγώνα για ορατότητα, τον αγώνα γενικά, τη θνητότητα, τα γνωστά και άγνωστα τραύματά του, κι άλλα κι άλλα κι άλλα …

Μπορεί, άραγε, να βρεθεί απάντηση σε αυτά τα ερωτήματα; Μπορεί να βρεθεί η λύση σε αυτά τα αινίγματα; Ο άνθρωπος, από τη φύση του, δεν μπορεί να βρει ησυχία αν δεν λύσει όλα τα αινίγματα. Όταν ο Τειρεσίας λέει στον Οιδίποδα «μα δεν γεννήθηκες αινίγματα να λύνεις;», ο Οιδίποδας του απαντά «να μην χλευάζεις το μεγαλείο μου». Το μεγαλείο του – η ικανότητά του να λύνει τα αινίγματα. Η απόφασή του να λύσει τα αινίγματα. Μια απόφαση – άσκηση της ελεύθερης βούλησης. Μια απόφαση του Ανθρώπου.

Τι γίνεται όμως όταν η ταυτότητα είναι η ίδια το αίνιγμα;
Τι γίνεται όταν η ελεύθερη βούληση γίνεται παγίδα για να πιαστεί κανείς στα δίχτυα της μοίρας;

Ο Σοφοκλής, στη δική του εκδοχή καταγραφής του μύθου του Οιδίποδα, στον Οιδίποδα Τύραννο, θέτει αυτά τα ερωτήματα, τα εξυψώνει σε ζωτικά, τα μεγεθύνει με τον τρόπο του και τα στρέφει προς τον καθένα από εμάς ώστε, τουλάχιστον, να στοχαστούμε γύρω από την ψευδαίσθηση της ανθρώπινης ευτυχίας.

Ζούμε σε έναν κόσμο όπου όλα γύρω μας καταρρέουν και δεν είναι σίγουρο αν αυτό συμβαίνει για να ξαναγεννηθούν. Κάθε γενιά απαξιώνει την προηγούμενη επιφορτισμένη με το τραύμα που της κληρονόμησε. Το βάρος έχει αρχίσει να γίνεται ασήκωτο. Πασχίζουμε να το πετάξουμε από πάνω μας, να θεραπεύουμε ό, τι θεραπεύεται ή έστω να κατανοήσουμε το τραύμα που μας έχει κληροδοτηθεί μπας και σπάσει κάπου αυτή η αλυσίδα μετάδοσης. Για να έρθουμε αντιμέτωποι με αυτό, βασική προϋπόθεση είναι να έρθουμε αντιμέτωποι με τον ίδιο μας τον εαυτό , με το ίδιο μας το είναι. Τίποτα, φυσικά, δεν γίνεται χωρίς κόστος και θα πρέπει να αποδειχτεί κανείς γενναιόδωρα γενναίος αν θέλει να φτάσει μέχρι το τέλος. Άλλωστε, όπως γράφει κι ο Γιόζεφ Ροτ στη «Φυγή χωρίς τέλος», «… από τα δάκρυα που καταπίνει κανείς, τα πιο ακριβά είναι αυτά που χύνει για τον ίδιον τον εαυτό του.».

Αυτό κάνει και ο Οιδίποδας, αυτό κάνει και ο περιπλανώμενος, μέσα στο χώρο και στο χρόνο, αφηγητής της ιστορίας του Οιδίποδα στην παράστασή μας. Προσπαθεί να ανακαλύψει τον ίδιο του τον εαυτό αφηγούμενος αυτή την ιστορία. Να ανακαλύψει τον εαυτό του μέσα από μια αφήγηση με συνοχή για να αποκτήσει συνοχή και η ταυτότητά του. Παρόμοιος είναι και ο αγώνας του Οιδίποδα. Μέσα από ένα βίο που παρουσιάζει ελλιπή συνοχή αγωνίζεται να οικοδομήσει ένα αφήγημα χωρίς κενά. Και αυτός, όπως και ο αφηγητής μας προσπαθεί να κάνει ορατή τη μοίρα του. Και επωμίζεται το κόστος.

Μαζευτήκαμε πριν από κάποιους μήνες, σε ένα σαλόνι κάποιου διαμερίσματος (όχι ακόμα airbnb, για δες!), κάποιοι άνθρωποι, η δημιουργική ομάδα της παράστασης, με τις ίδιες αγωνίες, τις ίδιες ανησυχίες, τα ίδια ερωτήματα. Ποιοι είμαστε; Πώς φτάσαμε μέχρι εδώ; Τι γίναμε; Τι θα γίνουμε αν δεν…; Ερωτήματα κοινά και για τον κάθε ένα ατομικά αλλά και ερωτήματα πολιτών μιας κοινωνίας, μιας χώρας, ενός κόσμου. Κοινή και η αγάπη μας για την ερευνητική, εργαστηριακή θεατρική διαδικασία, το αρχαίο δράμα και πώς και γιατί σήμερα, κοινή και η αναζήτηση μιας πνευματικότητας και ποιητικής διάστασης στην καθημερινότητα. Αποφασίστηκε να αρχίσουμε την αναζήτηση των απαντήσεων ή καλύτερα της διάδοσης και ανοιχτού μοιράσματος στο κοινό των ερωτημάτων αυτών, ξετυλίγοντας το κουβάρι του μύθου του Οιδίποδα με όχημα τον Οιδίποδα Τύραννο του Σοφοκλή.

Η αναζήτηση αυτή δεν ξέρω αν έχει τέλος. Κάναμε την αρχή και τώρα πια ευάλωτοι, περίοπτοι και διαφανείς.

Θα παραθέσω για κλείσιμο μια παράγραφο από το δελτίο τύπου της παράστασης. Δεν θα μπορούσα να την συνοψίσω με ακριβέστερα λόγια.

Η παράσταση είναι μια μυσταγωγική διαδικασία ανακάλυψης της αλήθειας. Η μουσική σύνθεση της Ecati διαπερνά το σκηνικό σύμπαν, δημιουργώντας ένα ηχητικό τοπίο που συνοδεύει και ενισχύει τη δραματική ένταση. Ο σκηνικός χώρος και τα κοστούμια της Μαριλένας Καλαϊτζαντωνάκη αποτυπώνουν τη σκληρότητα και τον υπαρξιακό λαβύρινθο του Οιδίποδα, τοποθετώντας τον ήρωα σε ένα μεταίχμιο μεταξύ του παρελθόντος και του μέλλοντος. Η σκηνοθετική ματιά της Σοφίας Αντωνίου αντλεί δύναμη από την υψηλή εσωτερική ένταση και τη μαγεία του αρχαίου λόγου, οδηγώντας το κοινό σε μια εμβυθιστική εμπειρία όπου το τραγικό συναντά το υπερβατικό.

Ευχαριστώ πολύ,
Χάρης Χαραλάμπους-Καζέπης

Πληροφορίες παράστασης

«Οιδίποδας Τύραννος» του Σοφοκλή 
Σκηνοθεσία: Σοφίας Αντωνίου
Ερμηνεύει ο Χάρης Χαραλάμπους – Καζέπης

Από 16 Μαΐου 2025 στον χώρο ΦΙΑΤ, Φαλήρου 97, Κουκάκι, Αθήνα
Παρασκευή – Σάββατο – Κυριακή, στις 21.00

Photo Credit: Σοφία Αντωνίου