«Το δώρο της ωριμότητας του Κικέρωνα» είναι μια προσφορά ζωής για τον σημερινό άνθρωπο

Ο φιλόσοφος Κικέρων αφιέρωσε τα τελευταία χρόνια της ζωής του στη συγγραφή πονημάτων όπως αυτό για να μεταλαμπαδεύσει τις γνώσεις του στους νέους και να εξηγήσει τα όσα πολλές φορές άδικα λέγονται για τους γηραιότερους ανθρώπους. Η Γερουσία που μέχρι και σήμερα παίρνει πολύ σοβαρές αποφάσεις σε πολλές χώρες του κόσμου απαρτίζεται από πιο μεγάλους σε ηλικία ανθρώπους, σε ανθρώπους με εμπειρία ζωής, με σοφία που έχει αποκτηθεί μέσα στα χρόνια. Αυτό που ουσιαστικά προτείνει ο Κικέρων είναι ένα μείγμα νιότης και γήρατος, καθώς οι πρώτοι έχουν την ορμή της ζωής ενώ οι δεύτεροι την ωριμότητα και την εμπειρία, στοιχεία που είναι πολύ σημαντικά και πολύτιμα. Οι νέοι οφείλουν να έχουν τα αυτιά τους ανοιχτά σε συμβουλές και να ανατρέχουν σε αυτές ενώ οι ηλικιωμένοι και οι γέροντες θα πρέπει να συνομιλούν με τους νέους γιατί οι τελευταίοι τους έχουν ανάγκη.

Πολλές φορές θεωρούμε τη φιλοσοφία ως ένα στοιχείο πολυτέλειας, κάτι όχι και τόσο άμεσα αναγκαίο στην καθημερινότητά μας, χανόμαστε στα πιο απλά πράγματα και αναζητούμε λύσεις υλικές που θα μας βγάλουν από το αδιέξοδο ενός συναισθηματικού κενού ή μιας αποτυχίας. Έχουμε κατά νου τη φιλοσοφία ως κάτι παντελώς θεωρητικό που το προσπερνάμε γιατί η ουσία βρίσκεται αλλού, στα πιο άμεσα και απτά. “Η φιλοσοφία μου χάρισε την ετοιμότητα να αντιμετωπίσω οποιαδήποτε στροφή της μοίρας” θα μας πει ο Διογένης ο Κυνικός και πόσο δίκιο έχει. Διαβάζοντας κλασικούς φιλοσόφους δεν κερδίζουμε απλά την επαφή με ένα βιβλίο, ερχόμαστε σε επαφή με μια ολόκληρη κοσμοθεωρία για το πώς κινούμαστε, τι σκεφτόμαστε, πώς αντιδρούμε σε δυσκολίες και προβλήματα που εμφανίζονται.

Ένας κορυφαίος στοχαστής που με το έργο του σηματοδότησε μια ολόκληρη εποχή

Έχουμε την τάση ως κοινωνία να αντιμετωπίζουμε τους μεγαλύτερους σε ηλικία ως κάτι το απαρχαιωμένο, το μη χρήσιμο, το μη ενεργό και τελικά τους περιθωριοποιούμε ενώ μέσα από τον ρόλο τους και την θέση τους στην κοινωνία, με την σπουδαία εμπειρία που κουβαλούν μπορούν να προσφέρουν πολλά. Αυτό που αναφέρει ο συγγραφέας είναι πως οι μεγαλύτεροι σε ηλικία άνθρωποι έχουν τη δυνατότητα να πράξουν πολλά για την κοινωνία επιμορφώνοντας και διδάσκοντας τους νέους που θα γίνουν άλλωστε οι συνεχιστές του έργου τους. Είναι κρίσιμο λοιπόν οι νέοι να αποκτήσουν όλα εκείνα τα εφόδια της δικής του ωριμότητας για να τα συνδυάσουν με τη νιότη τους και την όρεξη που έχουν για ζωή. Αυτό θα είναι προς όφελος και των δύο, ένα πάντρεμα που θα εκπληρώσει σε αμφότερους τις επιθυμίες τους.

Ο Φίλιπ Φρίμαν γράφει στην εισαγωγή του βιβλίου σχετικά με τον Κικέρωνα τα εξής ενδιαφέροντα: “Υπήρξε ενθουσιώδης σπουδαστής της αρχαιοελληνικής φιλοσοφίας στα νιάτα του και ποθούσε να αφήσει την προσωπική του σφραγίδα στον λογοτεχνικό κόσμο αναλύοντας στους Ρωμαίους συμπολίτες του τις αξίες που είχε ανακαλύψει στον Πλάτωνα, τον Αριστοτέλη και σε άλλους σπουδαίους στοχαστές”. Η σπουδή πάνω στην αρχαία ελληνική παιδεία υπήρξε για τους Ρωμαίους βασική διαδρομή καθώς η κληρονομιά και η σοφία των Ελλήνων φιλοσόφων όπως ο Σωκράτης, ο Πλάτωνας, ο Αριστοτέλης υπήρξε μέρος της εκπαιδευτικής διαδικασίας όπως εμείς σήμερα μαθαίνουμε αγγλικά για να συνομιλήσουμε με τους ξένους. Ο Κικέρων είχε μελετήσει τα αρχαία κείμενα και είχε βασιστεί σε αυτά ώστε να αναπτύξει τις δικές του ιδέες. 

Η φιλοσοφία γίνεται αδιαμφισβήτητα το απαραίτητο εργαλείο για να αντιληφθούμε αλλιώς τη ζωή στο σύνολό της, τις χαρές και τις λύπες της. Μελετώντας φιλοσοφία δεν σημαίνει πως κινητοποιείται κάποιος αυτόματος μηχανισμός που μεταβάλλει με το πάτημα ενός κουμπιού τη διάθεση μας προς το καλύτερο, οδηγώντας μας στην ευδαιμονία από τη μια στιγμή στην άλλη. Είναι μια διαρκής διαδικασία προσπάθειας αλλαγής θέασης των πραγμάτων, ένας άλλος εναλλακτικός τρόπος που μόνο θετικά μπορεί να μας προσφέρει γιατί έτσι θα κατανοήσουμε το πραγματικό νόημα της ύπαρξής μας και της παρουσίας μας στον κόσμο. Ο ίδιος ο Κικέρων μέσω του Κάτωνα αναφέρει χαρακτηριστικά σε κάποιο σημείο του διαλόγου απευθυνόμενος στον Σκιπίωνα πως οι κραιπάλες της νιότης είναι η αιτία της απώλειας της σωματικής πυγμής, περισσότερο απ’ ό,τι το γήρας. Η ακόλαστη και σπάταλη νιότη οδηγεί σε ένα φθαρμένο σώμα στη μεγάλη ηλικία και αυτή είναι μια σκέψη πολύ επίκαιρη για το σήμερα.

Ο Κικέρων σε αυτό το διάλογο που εκτυλίσσεται μεταξύ του Κάτωνα με τον Σκιπίωνα ξεδιπλώνει τις σκέψεις του και μας μεταφέρει σοφίες ζωής καθώς ο ίδιος προσέφερε ως στρατιώτης της Ρώμης, συμμετείχε στην πολιτική ζωή, ωστόσο εξορίστηκε καθώς κρίθηκε επικίνδυνος και επικριτικός για την νέα ηγεσία. Ο συγγραφέας Φίλιπ Φρίμαν μας μεταφέρει την φιλοσοφία του Κικέρωνα μέσα από ένα βιβλίο που μας βοηθά να έρθουμε σε επαφή με το έργο του. Ο Φρίμαν έχει καταφέρει τόσο σε αυτό όσο και σε άλλα βιβλία που έχει επιμεληθεί – και χάρη στις εκδόσεις Διόπτρα τα έχουμε στα ελληνικά – να φέρει πιο κοντά την κλασσική σοφία στους σημερινούς ανθρώπους, οι οποίοι οφείλουν να μελετήσουν αυτά τα σπουδαία κείμενα προς δικό τους όφελος. Μην ξεχνάμε άλλωστε πως η συζήτηση περί φιλοσοφίας όπως άλλωστε και στην τέχνη θα συγκεντρώνεται όλο και περισσότερο στα ανθρώπινα πάθη και τα προβλήματα του καθημερινού ανθρώπου που καλείται να συμβαδίσει με εποχές που αλλάζουν τάχιστα προκαλώντας στον ίδιο δυσκολίες κατανόησης και επιβίωσης σε έναν κόσμο που γίνεται όλο και πιο υλικός.

Αποσπάσματα από το βιβλίο

«Ώρες και μέρες, μήνες και χρόνια κυλούν και φεύγουν, αλλά το παρελθόν πίσω δεν γυρνά και το μέλλον είναι άγνωστο. Πρέπει να ικανοποιούμαστε με όσο χρόνο μας έχει δοθεί για να ζήσουμε»
«Ίσως επίσης να υποθέσεις πως ένας ηλικιωμένος δεν έχει τίποτα απολύτως να ελπίζει πια. Σίγουρα όμως, στην πραγματικότητα, έχει στην κατοχή του ήδη κάτι πολύ καλύτερο από έναν νέο»

Διαβάστε επίσης:

Μάρκος Τύλλιος Κικέρων – Το δώρο της ωριμότητας: Αρχαία σοφία για το δεύτερο μισό της ζωής