Με αφορμή την επιτυχημένη αρχαιολογική έκθεση «Κρήτη. Αναδυόμενες πόλεις: Άπτερα –Ελεύθερνα–Κνωσός», που διοργανώθηκε στο Μουσείο το 2018, ο νέος κύκλος διαλέξεων αφορά στις πολυσχιδείς ανασκαφικές και ερευνητικές δραστηριότητες στο νησί των Εφορειών Αρχαιοτήτων του ΥΠΠΟΑ, καθώς και των Ξένων Αρχαιολογικών Σχολών και του Πανεπιστημίου Κρήτης που δραστηριοποιούνται στη μεγαλόνησο.
Οι νέες διαλέξεις εντάσσονται στους Κύκλους Αρχαιολογικών Διαλέξεων με θέμα την έρευνα που πραγματοποιούν οι Εφορείες Αρχαιοτήτων της χώρας και τα ελληνικά και ξένα Ιδρύματα, τους οποίους διοργανώνει το Μουσείο τα τελευταία χρόνια, με ελεύθερη είσοδο για το επιστημονικό αλλά και το ευρύ κοινό. Από το 2013 έχουν φιλοξενηθεί αρχαιολόγοι των Εφορειών Αρχαιοτήτων της Αττικής, της Βοιωτίας, της Εύβοιας και της Φωκίδος.
Όλες οι επιστημονικές ανακοινώσεις που πραγματοποιούνται στο πλαίσιο των διαλέξεων δημοσιεύονται κατόπιν στη σειρά «Αρχαιολογικές Συμβολές», που εκδίδεται από το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης. Οι ανακοινώσεις του Κύκλου Διαλέξεων 2019-2020 θα δημοσιευθούν στη συγκεκριμένη σειρά υπό τον γενικό τίτλο «ΚΡΗΤΗ».
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2020
Δευτέρα 3 Φεβρουαρίου 2020, Ώρα έναρξης 19:00
Δρ. Μεταξία Τσιποπούλου | «ΠΕΤΡΑΣ, ΣΗΤΕΙΑ: Το ασύλητο ελίτ νεκροταφείο μιας ανακτορικής Μινωικής θέσης. Ένα διαχρονικός τόπος μνήμης (2900-1750) π.Χ.»
Ο Πετράς ερευνάται ανασκαφικά με επιφανειακές έρευνες υπό τη διεύθυνση της Μεταξίας Τσιποπούλου από το 1985. Η κατοίκηση στην περιοχή διήρκησε από το 3400 π.Χ. αδιάκοπα μέχρι το 1200 π.Χ.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Οι δύο χαμηλοί λόφοι του μνημειακού συνόλου ήταν χερσόνησοι στην αρχαιότητα, εκατέρωθεν στενού κόλπου. Στον δυτικό λόφο ανασκάφθηκαν ένα μινωικό ανάκτορο και τμήμα εκτεταμένου αστικού οικισμού. Στον ανατολικό αποκαλύφθηκαν δύο οικισμοί που χρονολογούνται ο ένας το 3400 – 2900 π.Χ. και ο άλλος τον 14ο – 12ο αι. π.Χ.Στον ίδιο λόφο από το 2004 ανασκάπτεται εκτεταμένο ασύλητο νεκροταφείο, από τα σημαντικότερα της Κρήτης, και πιθανότατα το μεγαλύτερο της Προανακτορικής και Παλαιοανακτορικής περιόδου. Ιδρύθηκε περίπου το 2800 και χρησιμοποιήθηκε έως το 1800 π.Χ., μόνον από εξέχουσες κοινωνικές ομάδες του ανακτορικού οικισμού. Ο Πετράς υπήρξε η πύλη εισόδου πρώτων υλών, αλλά και ιδεών από την Ανατολική Μεσόγειοκαι από το Αιγαίο για περισσότερες από δύο χιλιετίες, σύμφωνα με τις μαρτυρίες των πολύτιμων κτερισμάτων, αλλά και τους εμφανείς στο νεκροταφείο κοινωνικούς ανταγωνισμούς.
Η διάλεξη θα πραγματοποιηθεί στην ελληνική γλώσσα.
Δρ. Μεταξία Τσιποπούλου, Επίτιμη Διευθύντρια ΥΠΠΟΑ
Η Δρ. Μεταξία Τσιποπούλου γεννήθηκε στην Αθήνα. Πήρε το πτυχίο της και το διδακτορικό της δίπλωμα από το Πανεπιστήμιο Αθηνών με θέμα διατριβής την Πρώιμη Εποχή του Σιδήρου στην Ανατολική Κρήτη. Συνέχισε μεταδιδακτορικές σπουδές και έρευναστο Πανεπιστήμιο του Bristol, στην Αγγλία, για δύο χρόνια, στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών της Ιταλίας, ως υπότροφος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στο Κρατικό Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης στο Buffalo, ως υπότροφος του Ιδρύματος Fulbright.Πρόσφατα ήταν επισκέπτρια καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Bristol στην έδρα Peter Warren.
Εργάσθηκε στην Αρχαιολογική Υπηρεσία του Υπουργείου Πολιτισμού από το 1975 μέχρι το 2011, κυρίως στην Κρήτη, Δυτική και Ανατολική. Από το 2007 ως το τέλος του 2011 διηύθυνε τη Διεύθυνση Εθνικού Αρχείου Μνημείων της Κεντρικής Υπηρεσίας του Υπουργείου Πολιτισμού και ήταν υπεύθυνη για τη διαχείριση της ψηφιακής κληρονομιάς, καθώς και για το Ιστορικό Αρχείο της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας. Στο πλαίσιο αυτό συντόνισε πολλά προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης που στόχευαν στην προώθηση του ελληνικού πολιτισμού μέσω ηλεκτρονικών εφαρμογών, ιδιαίτερα την Ευρωπαϊκή Ψηφιακή ΒιβλιοθήκηEuropeana.
H Δρ. Τσιποπούλου είναι ειδική στην Εποχή του Χαλκού και την Πρώιμη Εποχή του Σιδήρου του Αιγαίου και ειδικότερα της Κρήτης και τα επιστημονικά της ενδιαφέροντα επικεντρώνονται στη μελέτη της κατανομής των οικισμών και την κεραμική. Διευθύνει σημαντικές συστηματικές ανασκαφές στην Κρήτη,περιλαμβανομένου του Μινωικού αστικού οικισμού, του ανακτόρου και του νεκροταφείου του Πετρά Σητείας και του οικισμού του τέλους της Εποχής του Χαλκού στο Χαλασμένο Ιεράπετρας. Έχει διευθύνει την ανασκαφή του Προανακτορικού τειχισμένου κτιρίου στην Αγία Φωτιά Σητείας, καθώς και τα Υστερομινωικά ΙΙΙ νεκροταφεία στην Κριτσά Μιραμπέλου και τα Αχλάδια Σητείας. Έχει επίσης πραγματοποιήσει επιφανειακές έρευνες, έχει οργανώσει μουσειακές εκθέσεις καθώς και διεθνή συνέδρια και έχει δώσει πολλές διαλέξεις και σεμινάρια στην Ελλάδα, την Ευρώπη, τις Ηνωμένες Πολιτείες και τον Καναδά. Έχει επίσης επιμεληθεί ιστοτόπους για την Ελληνική και τη Μινωική Αρχαιολογία.
Οι έρευνές της αποτελούν συστηματικά προγράμματα του Υπουργείου Πολιτισμού με διεπιστημονικό και διεθνή χαρακτήρα και σε αυτά συμμετέχουν επιστήμονες διαφόρων ειδικοτήτων από την Ελλάδα, την Ευρώπη τις ΗΠΑ και τον Καναδά. Οι δημοσιεύσεις της περιλαμβάνουν περισσότερα από 110 άρθρα και αρκετές μονογραφίες καθώς και επιμέλεια τόμων συνεδρίων. Οι έρευνες και οι δημοσιεύσεις της χρηματοδοτούνται σε ετήσια βάση, ήδη από το 1987, από το Ινστιτούτο Αιγαιακής Προϊστορίας των ΗΠΑ.Η Μεταξία Τσιποπούλου είναι επίσης εκλεγμένη Πρόεδρος του Συλλόγου Φίλων του Ιστορικού Αρχείου της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας και Αντεπιστέλλον Μέλος του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Αμερικής.
Δευτέρα 10 Φεβρουαρίου 2020, Ώρα έναρξης 19:00
Καθηγητές Alexandre Farnoux & Βασιλική Ζωγραφάκη | «…Δρήρος, πόλις κρητική». Νέες έρευνες στη Δρήρο (2009-2019)
Οι ανασκαφές που διενεργήθηκαν στις αρχές του προηγούμενου αιώνα στη θέση Χώρες, κοντά στη Νεάπολη Λασιθίου, έφεραν στο φως σημαντικά κατάλοιπα της αρχαίας Δρήρου. Η δεύτερη φάση των ερευνών, που πραγματοποιείται τα τελευταία χρόνια από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Λασιθίου σε συνεργασία με τη Γαλλική Σχολή Αθηνών, έχει οδηγήσει στην αποκάλυψη νέων δημόσιων αλλά και ιδιωτικών χώρων της αρχαίας πόλης, επιβεβαιώνοντας παλιότερα συμπεράσματα, ανατρέποντας, ίσως, κάποια άλλα και εμπλουτίζοντας τις γνώσεις μας για τη ανθρώπινη παρουσία και δραστηριότητα στη Δρήρο.
Η διάλεξη θα πραγματοποιηθεί στην ελληνική γλώσσα.
Καθηγητής Alexandre Farnoux
Ο Alexandre Farnoux έχει υπηρετήσει ωςΚαθηγητής Ελληνικής Αρχαιολογίας και Ιστορίας της Τέχνης στη Σορβόννη (Paris IV), UFR d’ Histoire de l’ Art et d’ Archéologie, Διευθυντής του Τμήματος Ιστορίας της Τέχνης και Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης (Paris IV) και Διευθυντής του Ινστιτούτου της Τέχνης και της Αρχαιολογίας (site Michelet). Έχει επίσης διατελέσει Μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Πανεπιστημίου της Σορβόννης (Paris IV) και Διευθυντής της Γαλλικής Σχολής Αθηνών (Ελλάδα). Από το 2019 είναι Καθηγητής Ελληνικής Αρχαιολογίας και Ιστορίας της Τέχνης στη Σορβόννη. Τα κύρια ερευνητικά του ενδιαφέροντα είναι ενδεικτικά: Η Εποχή του Χαλκού στην Κρήτη, Η γέννηση των πόλεων και η εξέλιξη των πόλεων της Κρήτης, Ιστορία και θεωρία της Αρχαιολογίας, Ανακάλυψη της Αρχαίας Τέχνης μέσω των Ευρωπαϊκών Τεχνών (XIXe-XXe), Ομηρική αρχαιολογία.
Βασιλική Ζωγραφάκη, Αρχαιολόγος της Εφορείας Αρχαιοτήτων Λασιθίου.
Η Βασιλική Ζωγραφάκη είναι Προϊσταμένη του Τμήματος Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων και Μουσείων της Εφορείας Αρχαιοτήτων Λασιθίου. Έχει λάβει μέρος σε συνέδρια με εισηγήσεις αρχαιολογικού περιεχομένου, έχει δώσει ανάλογες διαλέξεις σε ελληνικά και ξένα πανεπιστήμια και έχει δημοσιεύσει άρθρα αρχαιολογικού και ιστορικού περιεχομένου. Έχει συμμετάσχει σε πολλές αρχαιολογικές έρευνες και διενήργησε η ίδια αρκετές σωστικές ανασκαφές κυρίως στην ανατολική Κρήτη, ενώ από το 2009 διευθύνει μαζί με τον καθηγητή Alexandre Farnoux τη συστηματική ανασκαφική έρευνα της Δρήρου.
Δευτέρα 17 Φεβρουαρίου 2020, Ώρα έναρξης 19:00
Δρ. Maud Devolder | «Ξεδιπλώνοντας την ιστορία του Ανακτόρου των Μαλίων»
Μετά την ανακάλυψή του από τον Ιωσήφ Χατζηδάκη το 1915, το Μινωικό Ανάκτορο των Μαλίων ανασκάφθηκε από τη Γαλλική Σχολή Αθηνών έως το 1935. Μετά από δύο δεκαετίες εκτεταμένων ανασκαφών, η θέση εξακολουθούσε να αποτελεί το επίκεντρο της αρχαιολογικής έρευνας και, ως εκ τούτου, μεταξύ του 1936 και του 1992, πραγματοποιήθηκαν τομές για να εξερευνηθούν τα πρωιμότερα επίπεδα κάτω από το οικοδόμημα. Αρκετές γενιές αρχαιολόγων με επικεφαλής, διαδοχικά, τον Fernand Chapouthier, τον Pierre Demargne και τον Olivier Pelon, εξερεύνησαν ένα μνημειακό ανακτορικό οικοδόμημα, η κλίμακα του οποίου ταιριάζει με εκείνη των Ανακτόρων της Κνωσού και της Φαιστού. Οι διεξοδικές ανασκαφές εντός και κάτω από το κτήριο και τα περίχωρά του στην πόλη των Μαλίων υπέδειξαν μια μακρά και σύνθετη ιστορία χρήσης. Ωστόσο, πολλά ερωτήματα παρέμειναν αναπάντητα και το Ανάκτορο των Μαλίων αποτελεί σήμερα το επίκεντρο ενός νέου ερευνητικού προγράμματος.
Η διάλεξη αυτή έχει ως αντικείμενο μια σειρά νέων υποθέσεων σχετικά με την εξέλιξη του κτηρίου κατά τη διάρκεια της Παλαιοανακτορικής και της Νεοανακτορικής περιόδου (περ. 1900-1700 και 1700-1450 π.Χ.). Η ενδελεχής παρατήρηση των αρχιτεκτονικών λειψάνων επέτρεψε την αναγνώριση περίτεχνων χαρακτηριστικών, τα οποία το Παλαιό Ανάκτορο των Μαλίων μοιράζεται με εκείνα της Κνωσού και της Φαιστού, γεγονός που υποδηλώνει ότι στην Κρήτη αναδύθηκε μία αρχιτεκτονική κοινή κατά τη διάρκεια της 2ης χιλιετίας π.Χ. Μετά την καταστροφή του περί το 1700 π.Χ., το Ανάκτορο των Μαλίων ανακατασκευάστηκε πλήρως στο πλαίσιο ενός εκτεταμένου Νεοανακτορικού οικοδομικού προγράμματος, το οποίο περιέλαβε τόσο εγχώριους όσον και μη εγχώριους τεχνίτες, που ασκούσαν διάφορες τέχνες με ποικίλες δεξιότητες ο καθένας. Αυτό το Νέο Ανάκτορο αντικατοπτρίζει τη θέληση των οικοδόμων να συμμορφωθούν με τις παν-μινωικές αρχιτεκτονικές πρακτικές, ιδιαίτερα υπό την κυριαρχική επιρροή της Κνωσού, ενώπαράλληλααποκαλύπτει τον τρόπο με τον οποίο το οικοδομικό έργο προσαρμόστηκε στις τοπικές πηγές υλικών απηχώντας την ιδιαίτερη ιστορία της θέσης. Εστιάζοντας στα δομικά υλικά και τις τεχνικές, αυτή η διάλεξη στοχεύει στην επαναξιολόγηση των παρατηρήσεων των πρώτων ανασκαφέων, ώστε να φωτίσει τις υλικές και ανθρώπινες διαδικασίες, οι οποίες συνέβαλαν στη δημιουργία ενός μείζονος οικοδομήματος της μινωικής ιστορίας.
Η διάλεξη θα πραγματοποιηθεί στην αγγλική γλώσσα.
Δρ. Maud Devolder
Η Δρ. Maud Devolder είναι ειδικός στην αρχιτεκτονική της Εποχής του Χαλκού, εστιάζοντας στη διαμόρφωση του δομημένου περιβάλλοντος. Ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για τη διερεύνηση των επιλογών των οικοδόμων κατά τη διάρκεια των διαδικασιών κατασκευής, όπως αυτές αντανακλώνται από τη χρήση συγκεκριμένων οικοδομικών υλικών και τεχνικών. Ο κύριος ερευνητικός της στόχος είναι να διερευνήσει τις δυνατότητες των αρχιτεκτονικών προσεγγίσεων ούτως ώστε να σταχυολογηθεί η «βιογραφία» των κτηρίων της Εποχής του Χαλκού και να αναγνωριστούν οι κατασκευαστές που τα δημιούργησαν.
Έχει συμμετάσχει και συμμετέχει σε πολλά αρχαιολογικά προγράμματα στην Κρήτη και την ηπειρωτική Ελλάδα (Μάλια, Σίσι, Ανάβλοχος, Παλαίκαστρο, Μύρτος-Πύργος και Θορικός). Η εμπειρία της στο πεδίο της έχει δώσει την ευκαιρία να εξερευνήσει περαιτέρω την αρχιτεκτονική της Εποχής του Χαλκού, μέσω της μελέτης αρχιτεκτονικού υλικού και στοιχείων/χαρακτηριστικών (πλινθοτεχνία, σύμβολα λιθοξόων, ασβεστοκονίαμα) καθώς και της μελέτης και δημοσίευσης της αρχιτεκτονικής των ελλιπώς δημοσιευμένων κτηρίων.
Υπό την αιγίδα της Γαλλικής Σχολής Αθηνών, από το 2012 έως το 2016 διηύθυνε τη μελέτη και τη δημοσίευση του Κτηρίου Dessenne στα Μάλια, η οποία έχει ολοκληρωθεί, ενώ από το 2014 είναι Διευθύντρια του Ερευνητικού Προγράμματος του Ανακτόρου των Μαλίων (Malia Palace Project). Από το 2007, συμμετέχει στην ανασκαφή και δημοσίευση του Κτηρίου Ε και του Συμπλέγματος που διαμορφώνεται γύρω από μία κεντρική αυλή στο Σίσι, ενώ συγχρόνως έχει εργαστεί και σε άλλες περιοχές της Κρήτης (Παλαίκαστρο, Μύρτος-Πύργος, Δρήρος και Ανάβλοχος) και στην Αττική (Θορικός).
Σπούδασε στα Πανεπιστήμια UCLouvain and KULeuven του Βελγίου και απέκτησε το διδακτορικό της δίπλωμα με τον Καθηγητή Jan Driessen το 2009, μετά από το οποίο έγινε διαδοχικά μέλος (εκ Βελγίου) της Γαλλικής Σχολής Αθηνών, μεταδιδακτορικός ερευνητής του Βελγικού Εθνικού Ταμείου Επιστημονικής Έρευνας (Belgian National Fund for Scientific Research), υπότροφος Humboldt, κάτοχος του Βραβείου Michael Ventris, υπότροφος Gerda Henkel (UCLouvain), υπότροφος Ωνάση (Πανεπιστήμιο Κρήτης) και υπότροφος Peter Warren (Πανεπιστήμιο του Μπρίστολ). Σήμερα είναι Αναπληρώτρια Ερευνήτρια της Ερευνητικής Ομάδας AEGIS του Καθολικού Πανεπιστημίου της Louvain (Βέλγιο).
Συνοπτικό Πρόγραμμα
Δευτέρα 3 Φεβρουαρίου 2020
«ΠΕΤΡΑΣ, ΣΗΤΕΙΑ: Το ασύλητο ελίτ νεκροταφείο μιας ανακτορικής Μινωικής θέσης. Ένα διαχρονικός τόπος μνήμης (2900-1750) π.Χ.»
Δευτέρα 10 Φεβρουαρίου 2020
«…Δρήρος, πόλις κρητική». Νέες έρευνες στη Δρήρο (2009-2019)
Δευτέρα 17 Φεβρουαρίου 2020
«Ξεδιπλώνοντας την ιστορία του Ανακτόρου των Μαλίων»
Κεντρική φωτογραφία θέματος: Άποψη της εισόδου στην Αγορά της Δρήρου ©ΥΠΠΟΑ, Εφορεία Αρχαιοτήτων Λασιθίου & Γαλλική Σχολή Αθηνών
