Η Τέχνη και ο Θάνατος. Ένα παράξενο ζευγάρι δημιουργίας και κατaστροφής. Από το Νησί των Νεκρών του Böcklin μέχρι το διαμαντένιο κρανίο του Hirst, η ιστορία του Ρομαντικού Υψηλού κατατρύχει τα καλλιτεχνικά μυαλά καθώς η τέχνη είναι η δημιουργική δραστηριότητα που επιχειρεί συχνά και με διαφορετικούς τρόπους να ανοίξει ένα παράθυρο στον άγνωστο χώρο του επέκεινα.
Η ίδια η φυσιολογία του ανθρώπινου κρανίου, ένας τόπος γεμάτος από κενά, διακοπές, διαδρόμους και δραματουργικές εισχωρήσεις αποτελεί από μόνο του ένα ενδιαφέρον οπτικό μοτίβο που απελευθερώνει τη δική του ενέργεια ως αλλοτινή κατοικία του πνεύματος, της μνήμης, των συναισθημάτων. Μέσα από το ανατριχιαστικό αδειανό βλέμμα του νεκρού που καθηλώνει τους ζώντες στη θωριά του οστέινου αποτυπώματος μιας πνοής που πέρασε και χάθηκε, η συντάραξη έρχεται πάντα με την ταύτιση και με το προαιώνιο ζεύγος των υπαρξιακών ερωτημάτων, πόσο άξιζε τελικά η ύπαρξη, και μετά από αυτήν το μεγάλο Τι.
Η έκθεση Still Alive στην Project Gallery δημιουργεί μία ιδιότυπη αφήγηση όπου ενυπάρχουν και ξεδιπλώνονται οι υποκατηγορίες των παραπάνω ερωτημάτων. Οι διάλογοι αναπτύσσονται αβίαστα από μόνοι τους και ξεδιπλώνουν τα πολλαπλά αφηγήματα της ύπαρξης. Τι πιο χαρακτηριστικό καλωσόρισμα στον κόσμο των αβάν γκαρντ Νεκρών, από τη φασματική νεκροκεφαλή, από την Αννίτα Αργυροηλιοπούλου, που μας υποδέχεται στην είσοδο, ελλοχεύοντας πίσω από μια απαλή αχλή, μειδιώντας παγερά στο πέρασμά μας, ενώ ανεπαίσθητα τέρατα που ξυπνούν από τον Ύπνο της Λογικής του Goya φτερουγίζουν γύρω του.
Αυτές οι ιπτάμενες σκιές μεταμορφώνονται σε πολεμικά καταδρομικά stealth στο έργο Destruction της Αντιγόνης Καββαθά, μια ποιητική ανάγνωση της ικανότητας του ανθρώπινου είδους να μοιράζει απλόχερα θάνατο.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Το Φιλί του Δημήτρη Μεράτζα έρχεται να συμπληρώσει το αποκαλυπτικό τοπίο, με δύο ψευδο-οστέινα όπλα κολλημένα σε έναν αιώνιο εναγκαλισμό που θυμίζει τις παράπλευρες απώλειες διακρατικών συρράξεων, ενώ αιχμηρά θραύσματα σκληρότητας κυριαρχούν στο Άτιτλο του Μάριου Φούρναρη.
Τα εμβλήματα της κοσμοθεωρίας των Ναζί, το καπέλο με τα SS Totenkopf insignia, τις ρουνικές γραφές στα στυλιάρια αλλά και ένα μικρό λουλουδάκι, χαρτογραφούν την ιδεολογική προπαγάνδα τους και δημιουργούν μια εικόνα νεκρής φύσης που ταυτίζει το θάνατο με το απόλυτο Κακό στη Vanitas του Χρήστου Κουντουρά. Ο αθλητισμός θα μπορούσε μα αποτελέσει μία εκδοχή ‘πολεμικού κλίματος’ όπως στην εγκατάσταση Baseball War Set του Νίκου Παπαδόπουλου, σε ένα αδυσώπητο παιχνίδι τελικής επικράτησης.
Ο Δημήτρης Τάταρης με την αναγεννησιακή εικονογραφία της σκηνής του Διαμερισμού των Ιματίων, όπου ενσωματώνονται ιππότες με ασφυξιογόνες μάσκες, ανθρωπόμορφα ζώα, παγανιστικά σύμβολα και πρόσωπα της απολυταρχίας, δημιουργεί μία ελεγεία επάνω στη θυσία του ενός για το καλό (;) του συνόλου. Μέσα από τον ενσωματωμένο στο έργο μεγεθυντικό φακό, η έμφαση δίνεται στη θνητότητα που σαρκάζει τη ματαιότητα μίας ‘ηρωικής’ πράξης.
Οι προσωπικές ανεξάρτητες επιλογές, και ο πνευματικός θάνατος που προκύπτει από την καταστρατήγηση της ελευθερίας. είναι το ζητούμενο του Step Into My Office του Λεωνίδα Γιανακόπουλου. Η παρομοίωση του χεριού μιας απρόσωπης μαριονέτας που κινεί τα νήματα του εγκεφάλου καταδείχνει, με τον κυνισμό ενός Hogarth, το κατά πόσον είναι εύκολο να παρθούν ελεύθερες αποφάσεις μέσα σε καθεστώτα φαινομενικά ‘φιλελεύθερα’ μα κατάφωρα διαχειριστικά αυτής της δυνατότητας.
Η στωικότητα της φύσης και η ικανότητά της να απορροφά τον κραδασμό της απώλειας χαρακτηρίζει έργα όπως το Vanitas της Αλίκης Παππά-ένας σωρός κρανία μέσα σε ένα φυσικό τοπίο δεν δείχνει κα τόσο τρομαχτικός αλλά περισσότερο φέρει φυσιοδιφικό ενδιαφέρον και μια μακρινή μελαγχολία. Στο Μάθημα Ανατομίας του Άγγελου Αντωνόπουλου η ιδέα της ‘νεκρής φύσης’ αποκτά νέο νόημα όταν προαγγέλλεται από ένα μικρό μοντέλο μαθήματος ανατομίας. Επάνω στο ίδιο πλαίσιο της ‘φυσικότητας’ της πορείας από τη γέννηση προς το θάνατο λειτουργεί και η Βίβλος του Χαράλαμπου Δερμάτη, με τις αντικριστές εικόνες σε ανοιχτό βιβλίο, του μωρού που θηλάζει και του θανάτου, θυμίζοντας το γνωστό τρίπτυχο βίντεο Nantes Triptych του Bill Viola.
Το μετα-ανθρώπινο της Ανθρωπόκενου εποχής εντοπίζεται σε έργα όπως τα Ευρήματα του Αντώνη Κατσιλάκη, κρανία από βιομηχανικά υλικά ως παρακαταθήκη για την επόμενη μέρα. Ο Δημήτρης Τσεριώνης με μία έντονα σκωπτική, μαξιμαλιστική διάθεση μιλά ακριβώς για το λεπτό πριν την επόμενη μέρα, όταν η ίδια η φύση θα έχει εγκλωβιστεί σε ένα τοξικό όνειρο, ζώντας ‘τις τελευταίες μέρες της Ρώμης’ στο Dreamer’s Utopia, ένα εκθαμβωτικό εξωτικό πουλί, πιθανότατα το τελευταίο στο είδος του, που σαν το ‘αηδόνι του αυτοκράτορα’, ορθώνεται για το κύκνειο του άσμα, αλυσοδεμένο με τα φανταχτερές καδένες των αποβλήτων της εποχής μας.
Ο Θεόδωρος Ζαφειρόπουλος με την εγκατάσταση που φέρει τον γλυκόπικρο τίτλο Σουσάμι Άνοιξε, επιλέγει κι αυτός να μην χρησιμοποιήσει το μοτίβο του κρανίου αλλά το ανθρώπινο σώμα, στην αποσυντεθημένη επιστροφή του στον εσχατολογικό χωμάτινο του προορισμό. Η γυναικεία μορφή στην φωτογραφία Ζωή της Λυδίας Δαμπασίνας, η οποία στέκεται σιωπηρή και δωρική μπροστά στο παγανιστικό κρανίο του σφαχτού με τον υπότιτλο «η ζωή δεν είναι για χόρταση, λένε στη Μάνη», είναι μία ελεγειακή αποτύπωση του απόλυτου και ελάχιστου της ύπαρξης, σε αντιπαραβολή με τους πολλαπλούς ρόλους που καλείται να υιοθετήσει η γυναίκα σήμερα. Την ίδια στιγμή ο Μανώλης Μπαμπούσης στο Άτιτλο εργάζεται επάνω στη δυναμική των διαφόρων τμημάτων του ανθρώπινου εγκεφάλου να επωμίζονται ευθύνες που μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο για το καλό ή το κακό, μέσα από την παραβολή της ‘ηρωικότητας’ που εκπροσωπεί η εικόνα της δημόσιας γλυπτικής.
Η αναζήτηση της προσωπικής ταυτότητας μέσα από μία ανάγνωση της παράδοσης και των συμβόλων χαρακτηρίζει την Death Mask του Διονύση Χριστοφιλογιάννη, μία νεκρική μάσκα από χρυσό πλεχτό κροσέ, που μνημονεύει μία ολόκληρη παράδοση οικιακών χειροτεχνημάτων ως μέθοδοι επιβεβλημένης εργασιοθεραπείας και έμφυλου ελέγχου. Ο Αλέξανδρος Μαγκανιώτης δημιουργεί το Vanity in Rome, ένα ‘υφαντό’ από σύμβολα όπως ο πανταχού παρόν οφθαλμός, ο ουροβόρος όφις και το ρολόι, νοηματοδοτούν και μας επικοινωνούν το αναπόδραστο της ειμαρμένης σε ένα έργο που θυμίζει μεξικάνικό mural όπως και το Άτιτλο της Μαρίας Παναγιώτου.
Η υφαντή χειροτεχνία της Ιφιγένειας Σδούκου κεντά την αλλόκοτη ομορφιά του Θανάτου που αντικατοπτρίζεται ως το απαύγασμα του μυθολογικού vanitas ενός είδους που πάντα διήγε προς εξαφάνιση, στο Η Κυρία και ο Μονόκερως, αγγίζοντας τις ηθικές παραμέτρους της φθίνουσας πορείας του φυσικού περιβάλλοντος, έτσι όπως καταστρέφεται σταδιακά μέσα από το φορτωμένο με φρούτα μα μαύρο δέντρο της ζωής και διάμεσα από τις ξεφτισμένες κλωστές που κρέμονται από το έργο σαν κομμένες αρτηρίες. Η Έλλη Χρυσίδου με το Omnia Vanitas ακολουθεί μία ντανταϊστική παράδοση συνδέσεων ανόμοιων πραγμάτων σε μία cadaver exquis απεικόνιση, αντιπαραβάλλοντας την τυχαιότητα με την βεβαιότητα του θανάτου.
Είμαστε όλοι ζωντανοί νεκροί αλλά και το αντίθετο, στην projection παραβολή μέσω projection προσώπου και νεκροκεφαλής από το Νίκο Γιαβρόπουλο και το Skull Portrait. Ποικίλες αντιπαραβολές μεταξύ απαλότητας, αθωότητας και σκληρότητας, αλλά και ματαιότητας, πραγματεύονται τα έργα των Μίλτο Σκούρα, Σταμάτη Θεοχάρη, Μιχάλη Αρφαρά, Μάριον Ιγγλέση, Κορνήλιου Γραμμένου, Ιορδάνη Καλημεράκη, Θοδωρή Λάλο, Αστέρη Δημητρίου και Γιώργου Αλεξανδρίδη.
Ο Θάνατος θα παραμένει πάντα το σύμβολο στις εσχατιές του σύμπαντος στο αλά Friedrich σχέδιο του απόλυτου μάγιστρου του σύμπαντος, το Κάτσε Λίγο από τον Δημήτρη Καρλαφτόπουλο, διαφεντεύοντας την καλύτερη θέση στο θέατρο της ζωής (the best seat in the house) στο Αφ’ Υψηλού της Θεοδώρα Τσιάτσιου.
Φωτογραφία θέματος: Έργο του Άγγελου Αντωνόπουλου
Διαβάστε επίσης:
Still Alive: Ομαδική εικαστική έκθεση στην The project gallery
