Steve McQueen – End Credits: Εικαστική εγκατάσταση στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση

Η εγκατάσταση αποτελεί φόρος τιμής στον Αφροαμερικανό τραγουδιστή, ηθοποιό, κοινωνικό ακτιβιστή και αστέρα του αμερικανικού φούτμπολ Paul Robeson (1898-1976), ο οποίος τη δεκαετία του 1950 βρέθηκε στη μαύρη λίστα του FBI για τον αγώνα του κατά του ρατσισμού.

 Ο ιδιαίτερα επιτυχημένος και βραβευμένος καλλιτέχνης Steve McQueen, υπερβαίνοντας τη video art, πέρασε με τόλμη στη βιομηχανία του κινηματογράφου για να καταπιαστεί με τον συλλογικό μας φόβο και να κατακτήσει την τέχνη της ανάσυρσης των ψυχολογικών τραυμάτων λόγω ταυτότητας και φυλής. Οι φόβοι που αποκαλύπτονται, η ένταση και το δραματικό στοιχείο στις αποφασιστικές πινελιές του McQueen όχι μόνο δεν καλοπιάνουν το κοινό αλλά το εξωθούν στα άκρα της ανθρώπινης βαναυσότητας και του παραλογισμού.

Στον εκθεσιακό χώρο της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση, από τις 24 Σεπτεμβρίου έως τις 24 Οκτωβρίου, ο McQueen παρουσιάζει το επικό πορτρέτο ενός ανθρώπου-συμβόλου, του Paul Robeson, στο υπό εξέλιξη έργο End Credits, 2012-ongoing στο πλαίσιο της 7ης Μπιενάλε της Αθήνας, ECLIPSE. Τραγουδιστής και κοινωνικός ακτιβιστής, ο Robeson βρέθηκε στο στόχαστρο του FBI όταν ξεκίνησε εκστρατεία ενάντια στο λιντσάρισμα.

Μπήκε στη μαύρη λίστα και η ζωή και η καριέρα του καταστράφηκαν. Όταν ο φάκελός του στο FBI αποχαρακτηρίστηκε και βγήκε εν μέρει στη δημοσιότητα, ο Steve McQueen ξεκίνησε ένα μεγάλο ταξίδι για να συγκροτήσει ένα μνημείο επικών διαστάσεων στον ηρωικό άνδρα. Στους τίτλους τέλους (end credits) των ταινιών μνημονεύονται όλοι οι συντελεστές.

Μέσα από πολλές χιλιάδες σελίδες που ξετυλίγονται η μία μετά την άλλη, το End Credits, 2012-ongoing συνιστά ένα καθαρτήριο της συλλογικής μας συνείδησης έναντι ανθρώπων που μαρτύρησαν όπως ο Robeson. Σαν πηγή ή ποτάμι, το έργο κυλά διαρκώς επί δεκάδες ώρες σαν ένα κήρυγμα εικόνων και λέξεων που καθηλώνουν με τη σκοτεινή τους ύλη και τον βαθύ, συμπυκνωμένο τους πόνο.

Το End Credits είναι μια συμπαραγωγή του Onassis Culture και παρουσιάζεται στο πλαίσιο της 7ης Μπιενάλε της Αθήνας (AB7) με τίτλο ECLIPSE. Η ECLIPSE, σχεδιασμένη για να φανερώσει τις ποικίλες πτυχές της μεταβατικής εμπειρίας που βιώνουμε σήμερα, φιλοδοξεί να ενεργοποιήσει τη φαντασία των θεατών για ενδεχόμενους παράλληλους κόσμους και διαφορετικές εκδοχές του μέλλοντος. Η ECLIPSE πραγματοποιείται από τις 24 Σεπτεμβρίου έως τις 28 Νοεμβρίου 2021, στο ιστορικό κέντρο της Αθήνας, με την υποστήριξη του Onassis Culture.

Λίγα λόγια για τον Steve McQueen

Ο Steve McQueen είναι εικαστικός καλλιτέχνης, σκηνοθέτης του κινηματογράφου και σεναριογράφος, ο οποίος γεννήθηκε το 1969 στο Λονδίνο και αυτή την περίοδο ζει στο Λονδίνο και στο Άμστερνταμ. Τα θέματά του είναι οικουμενικού χαρακτήρα και εστιάζουν συχνά σε επώδυνες βιογραφίες.

Ο McQueen έχει τελειοποιήσει την τέχνη της μινιμαλιστικής αφήγησης για να προσφέρει τον μέγιστο αντίκτυπο στους θεατές του. Σύμφωνα με τα ίδια του τα λόγια: «Θέλω να βάλω το κοινό σε μια θέση όπου ο καθένας να αποκτά οξύτατη ευαισθησία για τον εαυτό του, το σώμα του και την ανάσα του».

Μεγάλης κλίμακας εκθέσεις του έργου του McQueen έχουν διοργανωθεί στην Tate Modern του Λονδίνου το 2020, στο μουσείο Schaulager της Βασιλείας το 2013 και στο Art Institute of Chicago το 2012. Για το 2022 είναι προγραμματισμένη μια ανάλογη έκθεση στην Pirelli HangarBicocca του Μιλάνου.

Ανάμεσα στις πρόσφατες ατομικές παρουσιάσεις του περιλαμβάνονται η Steve McQueen: Year 3 στην Tate Britain του Λονδίνου (2019-2021), καθώς και εκθέσεις στο Institute of Contemporary Art της Βοστόνης (2017), στην γκαλερί Whitworth του Μάντσεστερ (2017), στο Pérez Art Museum του Μαϊάμι (2017), στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης (2017), στο Art Institute of Chicago (2017) και στο Whitney Museum of American Art της Νέας Υόρκης (2016).

Στο παρελθόν, ο McQueen έχει συμμετάσχει στις Documenta XII (2007), XI (2002) και X (1997), καθώς και σε Μπιενάλε της Βενετίας (2015, 2013, 2007 και 2003), εκπροσωπώντας μάλιστα τη Μεγάλη Βρετανία στη διοργάνωση το 2009.

Πιο πρόσφατα, έγραψε και σκηνοθέτησε το Small Axe (2020), μια ανθολογία πέντε ταινιών σχετικά με τα βιώματα των μεταναστών από την Καραϊβική στο Λονδίνο, καθώς και το Uprising (2021), μια σουίτα τριών ταινιών για το BBC σχετικά με την πυρκαγιά στο New Cross του Λονδίνου το 1981.

Έχει σκηνοθετήσει τέσσερις μεγάλου μήκους ταινίες, με πιο πρόσφατη το Widows (2018). Η πρώτη του ταινία, με τίτλο Hunger (2008), τιμήθηκε με το Caméra d’Or στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου των Κανών, ενώ η τρίτη του, με τίτλο 12 Years a Slave (2013), έλαβε τη Χρυσή Σφαίρα, το Όσκαρ και το βραβείο BAFTA ως καλύτερη ταινία το 2014.