Dichotomy & Sjimen Says: Performance των Ελισσάβετ Σφυρή και Δέσποινα Χαριτωνίδη στον χώρο Ύλη

Η Ανεξαρτησία αποτελεί τον βασικό θεματικό κορμό του ανοικτού υβριδικού προγράμματος δράσεων και διευρυμένων εικαστικών μέσων (performance, επιτελεστικές διαλέξεις, συζητήσεις, διαδραστικές τέχνες), το οποίο δραστηριοποιείται σε δύο παράλληλους άξονες με τους τίτλους Σώμα Ανεξάρτητο και Πνεύμα Ανεξάρτητο, που θα υλοποιηθούν το έτος 2021-22 στον χώρο Ύλη[matter]HYLE. Το πρόγραμμα επιμελείται η νέα ομάδα συνεργατών της ΎΛΗ[matter]HYLE (Λυδία Αντωνίου, Γιώργος Μπεκιράκης, Αλέγια Παπαγεωργίου, Στεφανία Στουρή, Monika Szczukowska και η Αγάπη Χαρμανή).

Η ΎΛΗ[matter]HYLE είναι ένας ημι-δημόσιος / ημι-ιδιωτικός χώρος στο κέντρο της Αθήνας που φέρνει κοντά την τέχνη, την πολιτική και τις επιστήμες με πρακτικές ανεπιτήδευτης συνδιαμόρφωσης. Στα πλαίσια αυτού του στόχου λειτουργεί και η Ανεξαρτησία, ένα πρόγραμμα που καλεί επιμελητές, καλλιτέχνες, επιστήμονες, θεωρητικούς και ακτιβιστές να συμμετάσχουν σε καλλιτεχνικές δράσεις και συζητήσεις γύρω από το θέμα της “Ανεξαρτησίας”.

Μέσα από την (ημι)δημόσια φύση του εργαστηρίου ΎΛΗ[matter]HYLE, δύο άξονες Σώμα Ανεξάρτητο και Πνεύμα Ανεξάρτητο διαμορφώνονται οργανικά μέσα από την έρευνα και τον διάλογο, και αποσκοπούν στην ενδυνάμωση των ερευνητικών και καλλιτεχνικών πρακτικών και στην ανάπτυξη ενός διευρυμένου κύκλου φίλων/θεατών, χωρίς αποκλεισμούς και διακρίσεις.

Ο “διάλογος”, η “συνεργασία”, η “οικολογία”, ο “φεμινισμός” επεξεργάζονται και γίνονται οι βάσεις για να χτιστεί το πείραμα και η προσπάθεια του προγράμματος. Οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ έρευνας και δράσης, δημιουργούν τις σχέσεις εξάρτησης ή ανεξαρτησίας. Η ύπαρξη εξάρτησης μεταξύ αυτών, αναδεικνύει την ανάγκη της ανεξαρτησίας τους από κοινωνικές διαφορές, κοινωνικούς αποκλεισμούς, προκαταλήψεις, φόβους, αλλά και από τους όποιους περιορισμούς στην έκφραση και την συνδημιουργία.

Σώμα Ανεξάρτητο

Ο άξονας Σώμα Ανεξάρτητο αντλεί τα χαρακτηριστικά του, από τις καλλιτεχνικές πρακτικές που δουλεύουν με το ίδιο το σώμα του καλλιτέχνη, χρησιμοποιούν το σώμα ως φορέα και μέσο μνήμης της ιστορίας και του κοινωνικού τραύματος. Η δομή του άξονα δίνει έμφαση σε έργα περφόρμανς που διαπραγματεύονται την αναπαράσταση του σώματος, στην εκπαίδευση και την συνεργασία, και σε καλλιτεχνικές φεμινιστικές πρακτικές. Το πρόγραμμα δομείται μέσα από την φιλοξενία, την ανταλλαγή και τις δημόσιες συζητήσεις, με σκοπό τον διάλογο και την συνεργασία καλλιτεχνών, μαθητών και κοινού από διαφορετικές γενιές, εμπειρίες, και κοινωνικά περιβάλλοντα.

Ο άξονας Σώμα Ανεξάρτητο περιλαμβάνει την δράση Επιτελεστικές Συναντήσεις ένα Ερευνητικό επιμελητικό εργαστήριο των Λυδία Αντωνίου και Γιώργου Μπεκιράκη διάρκειας έξι μηνών, στην οποία διαδραματίζονται: α) η δημόσια παρουσίαση των έργων περφορμανς “Dichotomy” και “Sjimon Says” των προσκεκλημένων νέων καλλιτεχνών Ελισσάβετ Σφυρή και Δέσποινα Χαριτωνίδη. β) οι δύο καλλιτέχνιδες εισάγουν ερωτήματα υπο την μορφή ζωντανού διαλόγου με σύγχρονους καλλιτέχνες ωστέ να επανεξετάσουν τα έργα τους μέσα από την κριτική ματιά της ομάδας. Οι καλλιτέχνες και επιμελητές φιλοξενούνται δημιουργώντας μια δυναµική κοινότητα, ένα εργαστήριο συζητήσεων γύρω από την περφόρµανς.

Σε αυτή την ιδιαίτερη κοινωνικοπολιτική συνθήκη αναρωτιούνται για το ρόλο της γυναίκας, και πώς αξιοποιώντας, το συγκεκριµένο µέσο έκφρασης, την περφορμανς; µπορεί κανείς να αµφισβητήσει στερεοτυπικά μοντέλα καταπίεσης ή να αλλάξει επιστημονικές προβληµατικές σχετικά με το φύλο. Παράλληλα κατά την διάρκεια της όλης διαδικασίας επιτελείται η αρχειακή καταγραφή των συνευρέσεων και των συζητήσεων υπο την μορφή ημερολογίου, μέσω της γραφής, του βίντεο, του ήχου και της φωτογραφίας.

Στόχος της έρευνας των δύο επιμελητών, είναι η εύρεση σύγχρονων πρωτοκόλλων συνεργασίας στην καλλιτεχνική παραγωγή, μέσω του διαλόγου και της εκπαίδευσης. Τα έργα των νέων καλλιτεχνών της περφορμανς στο χώρο της ΎΛΗ[matter]HYLE θα αποτελέσουν έναυσμα για μια δημόσια συζήτηση γύρω από την υλική και την άυλη φύση των έργων, τα περιεχόμενα και τα θέματα που πραγματεύονται, τα ερωτήματα που εγείρονται από τα έργα, καθώς και ζητήματα σχετικά με το ίδιο το μέσο της περφόρμανς.

Η έρευνα θα παρατηρήσει και θα καταγράψει την μεθοδολογία εφαρμογής διαλόγου μεταξύ των καλλιτεχνών αλλά και την μετάλλαξη των έργων των Ελισσάβετ Σφυρή και Δέσποινα Χαριτωνίδη μέσα από αυτές τις συνευρέσεις. γ) Το αποτέλεσμα αυτής της έρευνας θα είναι η δημιουργία και η παρουσίαση των νέων έργων περφορμανς που θα προκύψουν και θα παρουσιαστούν με την ολοκλήρωση του εργαστηρίου. Καθ’όλη τη διάρκεια του εργαστηρίου θα γίνεται η δημοσιοποίηση του ερευνητικού υλικού στις ηλεκτρονικές πλατφόρμες της ΎΛΗ[matter]HYLΕ. Προσδοκούμε επίσης ότι αυτή η έρευνα θα διασφαλίσει την συνέχεια αυτής της ιδιαίτερης μεθόδου επιμέλειας στο μέλλον με την συνεργασία της ΎΛΗ[matter]HYLΕ με άλλους καλλιτέχνες και οργανισμούς.

Η δράση Επιτελεστικές Συναντήσεις ξεκινάει στις 14 Οκτωβρίου 2021, από τις 8-10μμ, όπου θα γίνει η δηµόσια παρουσίαση των έργων περφορµανς “Dichotomy” και “Sjimon Says”.

Η Ελισσάβετ Σφυρή συµµετέχει µε την περφόµανς της Dichotomy, την οποία παρουσίασε πρώτη φορά το 2018 στο Centre D’Art Contemporain Geneva και επόµενα iterations της σε διαφορετικούς χώρους στο Λονδίνο. Αφετηρία του έργου αποτελεί η ελληνική συνήθεια να συνθλίβουν πιάτα ή ποτήρια κατά τη διάρκεια εορτασµών. Το 1969, ο δικτάτορας Παπαδόπουλος απαγόρευσε τη συγκεκριμένη πρακτική. Εποµένως, από την εορταστική-χαρούµενη πράξη έγινε µια πράξη διαδικασίας και αντίστασης.

Η πολιτική κατάσταση εκείνης της εποχής αντικατοπτρίστηκε επίσης από τη µουσική. Το ρεµπέτικο, µια µουσική που γοητεύει την Ελλάδα από τις αρχές του αιώνα έως τις αρχές της δεκαετίας του 1950, αποτέλεσε ένα είδος µπλουζ, που ασχολείται συνήθως µε θέµατα εξορίας, την απώλεια οικογένειας, την περιπλάνηση στους δρόµους στο σκοτάδι, καταχρήσεις, την ανεκπλήρωτη αγάπη, τη φυλάκιση και το θάνατο. Η µουσική και το απαγορευµένο έθιµο του σπασίµατος των πιάτων συνέλαβε στη λαχτάρα για κάτι που δεν υπάρχει πια, το οποίο µπορεί να έγκειται στη λαχταρά για τη µητέρα πατρίδα, την οικογένεια, την αγάπη ή το παρελθόν.

Μέσα από αυτό το κοµµάτι έρχεται αντιµέτωπη µε την ταραχώδη ιστορία της Ελλάδας καθώς και την προσωπική της νοσταλγία για τη χώρα στην οποία µεγάλωσε. Έπειτα από την οικονοµική κρίση και τα πολιτικά προβλήµατα, η Ελλάδα του σήµερα είναι διαφορετική από τη χώρα που ανακαλεί από την παιδική της ηλικία και αυτή της η λαχτάρα αντιστοιχεί στην εµπειρία της µετανάστευσης.

Η Δέσποινα Χαριτωνίδη συµµετέχει µε την περφόρµανς Sjimen Says, την οποίο πραγµατοποίησε πρώτη φορά στο Studio Volante στη Ρώµη. Στο Sijmen Says η καλλιτέχνης ασχολείται µε το θέµα του «κτιρίου», διερευνά την έννοια της δοµής σε όλες τις έννοιες της, εξετάζει τις δυνατότητες που συνεπάγεται η «θεµελίωση» και τις αναπόφευκτες συνέπειες που συνεπάγεται.

Χρησιµοποιεί ως µέσο το κατ’ εξοχήν σύµβολο της κατασκευής το τούβλο. Το Sijmen Says για τη ∆έσποινα είναι ένα έργο στο οποίο το άτοµο χτίζει ένα βάθρο για τον εαυτό του ενώ προσπαθεί να ισορροπήσει σε αυτό. Κάθε φορά που προστίθεται ένα τούβλο, το βάθρο γίνεται υψηλότερο και πιο ασταθές. Για την ίδια, µέσα από διαφορετικές προσεγγίσεις της περφόρµανς, διερευνά έννοιες όπως η προσπάθεια, η φιλοδοξία, η σωµατικότητα, η επιµονή και εν τέλη την πτώση ως θεµελίωση. Ενώ η έρευνά της αναπτύσσεται στο στούντιο, η επιτελεστικότητά της ξεδιπλώνεται από σχετικά οικείους χώρους στη δηµόσια σφαίρα.

Το γλυπτικό της υπόβαθρο συµβάλλει στην κατανόηση του χώρου και την παραγωγή διαφορετικών περιβαλλόντων. Το θεµελιώδες χαρακτηριστικό της δουλειάς της έγκειται στη µελέτη των ιδιοτήτων διαφορετικών υλικών και των γνωρισµάτων που προκαλούν στον θεατή. Στις περφόρµανς της, η βασική ιδέα ξεκινά από την ανθρώπινη πράξη, όπου η παρουσία του καλλιτέχνη προκαλεί το κοινό µε έντονο και διαδραστικό τρόπο. ∆εδοµένου ότι η φυσική επικοινωνία σχεδόν αβίαστα και άµεσα παρέχει µια κοινή κατανόηση, οι περισσότερες από τις ερµηνείες της αντιµετωπίζουν το σώµα ως εργαλείο περιορισµένων δυνατοτήτων, ανεξέλεγκτης ευθραυστότητας και µίµησης µέσω της επανάληψης.