Πάνος Ζουρνατζίδης: Οι Τρωάδες του Σαρτρ είναι πιο μάχιμες και πιο δικαιωματικές σε σχέση με τις Τρωάδες του Ευριπίδη

«Τρωάδες» του Ζ.Π. Σαρτρ σε πανελλήνια πρώτη θεατρική παρουσίαση, μία καθολικά προσβάσιμη παράσταση, από την επαγγελματική συμπεριληπτική (ανάπηρων και μη ανάπηρων ηθοποιών) θεατρική ομάδα ΘΕΑΜΑ, σε συνεργασία με την ερμηνεύτρια της λαϊκής προφορικής παράδοσης Γιώτα Βέη, σε περιοδεία σε όλη την Ελλάδα.

Η βεβήλωση της γυναικείας ύπαρξης και της κοινωνικής της ταυτότητας – η γυναίκα ως λάφυρο στη διαχρονία. Άκρα Ταπείνωση. Η απαξίωση του ανθρώπινου είδους, μέσα από τον βασανισμό αυτών που κουβαλάνε το κοινωνικό στίγμα.

Η επαγγελματική συμπεριληπτική θεατρική ομάδα ΘΕΑΜΑ παρουσιάζει σε περιοδεία σε όλη την Ελλάδα την καθολικά προσβάσιμη θεατρική παράσταση με τίτλο «Τρωάδες», σε διασκευή του Ζ. Π. Σαρτρ, μετάφραση Ελίνας Νταρακλίτσα, σκηνοθεσία Βασίλη Οικονόμου και Σοφίας Σταυρακάκη, με τη συμμετοχή της κορυφαίας ερμηνεύτριας της λαϊκής προφορικής παράδοσης, Γιώτας Βέη, καθώς κι έναν μεγάλο αριθμό σημαντικών ηθοποιών. Η πρεμιέρα της περιοδείας έχει οριστεί στις 21 Ιουλίου και ώρα 21:30, στη σκηνή «Μίνως Βολανάκης» του Θεάτρου Πέτρας στην Πετρούπολη, στο πλαίσιο του «Διεθνούς Φεστιβάλ Πέτρας 2022».

– Ο κοινωνιολόγος Μάικ Όλιβερ στο βιβλίο «Αναπηρία και πολιτική» αναφέρει: «Το είδος της κοινωνίας μέσα στην οποία κάποιος ζει, επιδρά κρίσιμα στον τρόπο με τον οποίο δομείται η εμπειρία της αναπηρίας». Στην Ελλάδα του σήμερα πώς δομείται η εμπειρία για έναν ανάπηρο άνθρωπο που θέλει σε πρώτη φάση να υπάρξει ως θεατής, ως αποδέκτης ενός πολιτισμικού δρώμενου;

Για έναν ανάπηρο άνθρωπο στην Ελλάδα η αναπηρία θεωρείται ατομικό πρόβλημα, εφόσον το σύνολο της κοινωνίας έχει δομηθεί με βάση τα “κανονιστικά” πρότυπα. Ως εκ τούτου, οι πολιτιστικοί χώροι δεν έχουν την απαιτούμενη προσβασιμότητα και ουσιαστικά ενώ προάγουν θεωρητικά τον πολιτισμό στην πραγματικότητα δεν είναι πολιτισμένοι.

Η συμπερίληψη είναι, καταρχάς, μια πράξη πολιτισμού και δεν θα πρέπει να αποτελεί απλώς μία υποχρέωση του Κράτους απέναντι στον ανάπηρο πολίτη, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι θα πρέπει να αποποιείται των ευθυνών της.

Ο Έλληνας ανάπηρος βιώνει καθημερινά τον αποκλεισμό του σε διάφορες εκφάνσεις της κοινωνικής ζωής και σχεδόν στο σύνολο των πολιτιστικών εκδηλώσεων (παραστάσεων, συναυλιών, εκθέσεων κλπ) καθώς η έλλειψη προσβασιμότητας στο δομημένο περιβάλλον (χώρος εκδήλωσης) αλλά και στο περιεχόμενο του καλλιτεχνικού έργου (της πληροφορίας) δεν επιτρέπουν την πρόσληψη από όλες τις ατομικότητες της ανθρώπινης ποικιλομορφίας.

– Είστε ηθοποιός στη θεατρική ομάδα ΘΕΑΜΑ. Θα θέλατε να μας μιλήσετε για το χαρακτήρα της ομάδας σας και τις ενέργειες που κάνετε ώστε να εξελίξετε το θέατρο και να το καταστήσετε μία πραγματικά συμπεριληπτική τέχνη;

Το ΘΕΑΜΑ δημιουργήθηκε από την πρωτοβουλία του ανάπηρου ηθοποιού και σκηνοθέτη Βασίλη Οικονόμου το 2010. Από το ξεκίνημα της, η ομάδα συμπεριέλαβε ανάπηρα και μη ανάπηρα άτομα στην βασική της σύνθεση. Στόχος μας, πέραν της επαγγελματικής μας αξίωσης, είναι η συνεκπαίδευση και συναντίληψη όλων των μοναδικοτήτων και η δημιουργία ενός καλλιτεχνικού έργου που δεν θα αποκλείει κανέναν, τόσο στη φάση της δημιουργίας όσο και στην πρόσληψη.

Για το σκοπό αυτό, από τις αρχικές παραστάσεις, είχαμε συμπεριλάβει τη διερμηνεία στην Ελληνική Νοηματική Γλώσσα ως μέρος του καλλιτεχνικού έργου ενώ σταδιακά, καθώς αποκτούσαμε γνώση για τις υπηρεσίες προσβασιμότητας, συμπεριλάβαμε τους υπέρτιτλους (στην ελληνική και αγγλική γλώσσα) και την ακουστική περιγραφή στις επόμενες παραγωγές μας. Παράλληλα οι παραστάσεις μας πραγματοποιούνταν σε προσβάσιμους χώρους για τους θεατές αλλά και για εμάς τους ανάπηρους καλλιτέχνες.

Σήμερα βρισκόμαστε στο θέατρο Ίσον, που το μοιραζόμαστε με την συμπεριληπτική χορευτική ομάδα Έξις και αποτελεί ίσως έναν από τους λίγους πλήρως προσβάσιμους παραστασιακούς χώρους.

Θέλουμε να πιστεύουμε ότι με τις δικές μας δράσεις όλα αυτά τα χρόνια έχουμε συμβάλλει στο να μετακινηθεί ένα κομμάτι των καλλιτεχνών, αλλά και του κοινού, προς την απαίτηση της δημιουργίας καλλιτεχνικών έργων που δεν θα αποκλείουν κανέναν.

– Ως ΘΕΑΜΑ θα περιοδεύσετε σε όλη την Ελλάδα για να παρουσιάσετε την καθολικά προσβάσιμη θεατρική παράσταση με τίτλο «Τρωάδες», την αρχαία τραγωδία του Ευριπίδη, σε διασκευή του Ζ. Π. Σαρτρ. Μάλιστα πρόκειται για την πρώτη θεατρική παρουσίαση της διασκευής του Σαρτρ στη χώρα μας. Θα θέλατε να μας μιλήσετε σχετικά με το γιατί επιλέχθηκε αυτή η διασκευή;

Ο βασικός άξονας που διατρέχει το έργο και την προσέγγιση μας είναι η ανάδειξη των γυναικείων δικαιωμάτων αλλά και οποιασδήποτε ομάδας κουβαλάει το κοινωνικό στίγμα και υποφέρει από τις συνέπειες του πολέμου.

Ο Σαρτρ, με το υπερκείμενο έργο του, έρχεται πιο κοντά στο σήμερα, γιατί το παρουσίασε μετά τον πόλεμο της Αλγερίας, και ήταν ένας τρόπος του συγγραφέα να δηλώσει το δικό του παρόν σε μία εποχή που είναι πιο κοντά σε μας. Ως υπαρξιστής, αναφέρεται στα ανθρώπινα δικαιώματα και στην αέναη αναζήτηση της ύπαρξης μέσα από τις κοινωνικές αλλαγές. Οι «Τρωάδες» του Σαρτρ είναι πιο μάχιμες και πιο δικαιωματικές σε σχέση με τις Τρωάδες του Ευριπίδη.

Το έργο ήταν ένα στοίχημα για τον δημιουργό του ΘΕΑΜΑ, Βασίλη Οικονόμου, ο οποίος χρόνια ήθελε να ανεβάσει το έργο μέσα από αυτήν την οπτική, και σήμερα γίνεται πράξη μέσω της από κοινού σκηνοθεσίας με την Σοφία Σταυρακάκη.

– Ποια είναι τα διαφορετικά στοιχεία που θα λέγατε πως εισάγει η εκδοχή που δημιουργήσατε με την ομάδα στη διασκευή του Σαρτρ και συνολικά στην τραγωδία του Ευριπίδη;

Με σημείο αφετηρίας τη γυναίκα και τα δικαιώματα της, η δική μας εκδοχή στη διασκευή των Τρωάδων του Σαρτρ στοχεύει στην απάλειψη όλων των στερεοτύπων που οδηγούν στο κοινωνικό στίγμα.

– Σε παλαιότερη συνέντευξη σας είχατε δηλώσει πως σε κάθε ρόλο αναζητάτε ένα κοινό σημείο με τον ήρωα που υποδύεστε. Το βρήκατε εδώ;

Ο ρόλος μου στην παράσταση είναι ο αυτός του κήρυκα του ελληνικού στόλου, Ταλθύβιου, που είναι επιφορτισμένος να ενημερώσει τις Τρωάδες για την τύχη τους και να τις μεταφέρει στα ελληνικά πλοία που ετοιμάζονται για το μακρύ ταξίδι της επιστροφής μετά την νίκη τους. Πρόκειται για μία σπάνια περίπτωση επώνυμου αγγελιαφόρου στις σωζόμενες αρχαίες τραγωδίες.

Διαβάζοντας το κείμενο του Σαρτρ κατάλαβα ότι αυτός ο απλός στρατιώτης που εκτελεί εντολές ανωτέρων είναι και ο ίδιος θύμα του πολέμου. Παρουσιάζει μια ευαισθησία ίσως και ενσυναίσθηση στις αντιδράσεις των Τρωάδων, νιώθει άσχημα, και το δηλώνει, για το τι μέλλει γενέσθαι. Από την άλλη φαίνεται ότι είναι ένας άνθρωπος που έχει κουραστεί και θέλει να επιστρέψει γρήγορα στην πατρίδα του. Αντιλαμβάνεται ότι δεν μπορεί να κάνει αλλιώς παρά να υπακούει στις εντολές των ανωτέρων και να κάνει τη δουλειά του όσο και αν αυτό τον συνθλίβει ψυχικά.

Λοιπόν και σε αυτή την περίπτωση μπορώ να πω με βεβαιότητα ότι βρήκα ένα κοινό σημείο με αφορμή όλη αυτή την περιπέτεια που περάσαμε και συνεχίζουμε να περνάμε με την πανδημία και τον εγκλεισμό μας. Έπιασα τον εαυτό μου αρκετές φορές να θέλω να ουρλιάξω νιώθοντας απίστευτη πίεση όντας σε καραντίνα για εννιά σχεδόν μήνες!

Αυτή λοιπόν η αναγκαστική μου απομόνωση και η σύγκρουση με τα θέλω μου είναι το κοινό σημείο που ανακάλυψα στην δική μου προσέγγιση, του κήρυκα Ταλθύβιου.

– Όσον αφορά την μελλοντική σας πορεία, υπάρχει κάποιος ρόλος που σας γοητεύει ιδιαίτερα και που ελπίζετε να ενσαρκώσετε κάποια στιγμή;

Δεν μπορώ να πω ότι υπάρχει κάποιος συγκεκριμένος ρόλος που θα ήθελα να ενσαρκώσω στο μέλλον. Σίγουρα βέβαια όλοι οι ηθοποιοί έχουμε και τις ”αδυναμίες” μας. Πάντα με γοήτευε ο σαιξπηρικός λόγος και θα ήθελα κάποια στιγμή στην ζωή μου να μπορέσω να συμμετάσχω σε μία παράσταση ενός έργου του μεγάλου Άγγλου συγγραφέα.

Διαβάστε επίσης: 

Τρωάδες, του Ζαν Πωλ Σαρτρ από την ομάδα ΘΕΑΜΑ στο θέατρο Πέτρας