Παγκόσμια ημέρα παιδικού βιβλίου: 11 βιβλία για παιδιά και νέους που άφησαν εποχή

Το καπλάνι της βιτρίνας –  Άλκη Ζέη

ΕΥ-ΠΟ; ΛΥ-ΠΟ; είναι η συνθηματική ερώτηση που ανταλλάσσουν μεταξύ τους η Μέλια και η Μυρτώ λίγο πριν κοιμηθούν. Δυο μικρές αδερφές που ζουν σ’ ένα νησί του Αιγαίου το 1936 ακούνε τον παππού τους να τους μιλάει ώρες ατέλειωτες για τους «αρχαίους» του, ανυπομονούν να ανταμώσουν με τους φίλους και τις φίλες τους από τα τσαρδάκια σαν έρχεται το καλοκαίρι, μα πάνω απ’ όλα τρελαίνονται με τις μαγικές ιστορίες του καπλανιού που τους διηγείται ο ξάδερφός τους ο Νίκος, φοιτητής από την Αθήνα.

Το καπλάνι –όπως το λένε στο νησί–, ένας βαλσαμωμένος τίγρης, που βρίσκεται κλειδωμένο μέσα στη βιτρίνα της μεγάλης σάλας του σπιτιού, πότε κοιτάει με το γαλάζιο και πότε με το μαύρο του μάτι, ανάλογα με τη διάθεσή του.
Τι συμβαίνει μια ζεστή μέρα του Αυγούστου που αναστατώνει τη ζωή των κοριτσιών και των δικών τους; Ποιος θέλει να βλάψει το καπλάνι;

Η Άλκη Ζέη πρέπει, νομίζω, να χαιρετισθεί σαν συγγραφικό φαινόμενο. Το βιβλίο με τη φυσική αβίαστη πορεία του –γελάς σε κάθε σελίδα– φωτίζει και διδάσκει. Βάζει το δάχτυλο πάνω στις πληγές που χρόνια δυναστεύουν και τυραννούν την ελληνική ζωή.

Η τελευταία μαύρη γάτα –  Ευγένιος Τριβιζάς

Σε ένα μακρινό νησί τα μέλη μιας μυστικής αδελφότητας προληπτικών πιστεύουν ότι οι μαύρες γάτες φέρνουν γρουσουζιά και αποφασίζουν να τις εξολοθρεύσουν με δηλητήρια, παγίδες και χίλιους δύο απάνθρωπους τρόπους. Σε λίγο έχουν σχεδόν επιτύχει τον σκοπό τους. Μόνο μια μαύρη γάτα έχει απομείνει ζωντανή. Τα μέλη της αδελφότητας είναι αποφασισμένα να τη βρουν και να την εξοντώσουν. Αλλά και η γάτα είναι αποφασισμένη να επιζήσει. Αυτή είναι η ιστορία ενός ανελέητου διωγμού, ενός απελπισμένου έρωτα, μιας πικρής προδοσίας – αυτή είναι η ιστορία της τελευταίας μαύρης γάτας.

“Η τελευταία μαύρη γάτα”: ένα μυθιστόρημα από τον “ποιητή παραμυθιών” Ευγένιο Τριβιζά, που κερδίζει από την πρώτη σελίδα και κρατά αδιάπτωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη, μια συναρπαστική περιπέτεια που συνδυάζει τον λυρισμό με το χιούμορ, τη συγκίνηση με το μυστήριο, την απόγνωση με την ελπίδα, ένα δριμύ “κατηγορώ” κατά του ρατσισμού, της ξενοφοβίας και της δεισιδαιμονίας.

Τα ψηλά βουνά – Ζαχαρίας Παπαντωνίου

Mια παρέα παιδιών που τελείωσαν το σχολείο αποφασίζουν να περάσουν μόνα τους τις καλοκαιρινές διακοπές στα ψηλά βουνά της Ευρυτανίας. Εκεί θα μάθουν να ζουν και να λειτουργούν σαν ομάδα: αντιμετωπίζουν τις καθημερινές ανάγκες και δυσκολίες, σέβονται ο ένας τον άλλο, λύνουν μαζί τα προβλήματά τους. Μαθαίνουν τη ζωή του βουνού και τις συνήθειες των άγριων ζώων, τις λαϊκές παραδόσεις και τους μύθους και γίνονται δάσκαλοι για τον Λάμπρο, το μικρό τσοπανόπουλο που διψάει για μάθηση. Το κλασικό αυτό βιβλίο του Ζαχαρία Παπαντωνίου, με τις ολοζώντανες περιγραφές και το λεπτό χιούμορ, αποτελεί ένα από τα καλύτερα έργα της ελληνικής λογοτεχνίας.

Ο Μάγκας – Πηνελόπη Δέλτα

Ο Μάγκας, ένα χαριτωμένο Φοξ Τεριέ, ζει στο σπίτι μιας εύπορης οικογένειας της Αλεξάνδρειας. Μια σειρά από σκανταλιές τον κάνει να εγκαταλείψει από φόβο το σπίτι του. Βρίσκεται, έτσι, για λίγες μέρες στις φτωχογειτονιές της πόλης, όπου έρχεται αντιμέτωπος με τις δυσκολίες της ζωής και γνωρίζει τον αδέσποτο Αφράτο. Η φιλία τους θα γεννήσει πρωτόγνωρα συναισθήματα και σκέψεις στον καλομαθημένο Μάγκα και θα του δώσει μαθήματα ζωής που θα τον οδηγήσουν στην ωριμότητα.

Αντλώντας στοιχεία από τις παιδικές της αναμνήσεις, η συγγραφέας παρουσιάζει μέσα από τα μάτια του Μάγκα τη ζωή στην ανθηρή ελληνική παροικία της Αλεξάνδρειας των αρχών του 20ού αιώνα, κάνοντας παράλληλα αναφορές στον Μακεδονικό Αγώνα, στην επανάσταση του 1821 και στην ήττα του 1897.

Ένα παιδί μετράει τ’ άστρα – Μενέλαος Λουντέμης

Ο Λουντέµης έγραφε όπως ανάσαινε, δεν σταµατούσε ποτέ… Σχεδόν καθένα από τα βιβλία του είναι και µια µαρτυρία από τη µακρόχρονη οδύσσειά του στους χώρους της εξορίας – µέσα κι έξω από την Ελλάδα… Τώρα τα παιδιά, όταν θα µετράνε τ’ άστρα, θα ξέρουν πως εκείνο που τους λείπει βρίσκεται στη βιβλιοθήκη τους.

Πήχτωνε το βράδυ. Λιγόστεψε κι ο αχός απ’ τα κυπαρίσσια. Ανάψανε οι λαµπάδες τ’ ουρανού. Όλα ήταν γάλα… γάλα… λουλάκι… και σπίθες. Το ποτάµι µουρµούριζε µες στον ύπνο του κρυφά παραµιλητά. Το παιδί κείνο το βράδυ δεν κοιµήθηκε… ολόκληρο το βράδυ. Έγραψε το πιο πικρό, το πιο µεγάλο του παραµύθι…

Την αυγή ξεκίνησε. Ήταν… παρηγορηµένο. Είχε καταφέρει όλη τη νύχτα να µετρήσει τ’ άστρα… Να τα µετρήσει όλα… σιγά σιγά… ένα ένα… Όλα… Και τα βρήκε σωστά.

Ο θησαυρός της Βαγίας –   Ζωρζ Σαρή

Μια γνήσια περιπέτεια, όπου οι κυνηγοί του θησαυρού εδώ δεν είναι μεγάλοι, αλλά παιδιά. Ένα από τα σύγχρονα κλασικά βιβλία για παιδιά και νέους όπου μαζί με την αναζήτηση του κρυμμένου θησαυρού έρχεται στην επιφάνεια το φως, η χαρά, η ανεμελιά, ο ήλιος της Ελλάδας. Το πρώτο βιβλίο της Ζωρζ Σαρή, το οποίο ξεκίνησε ένα καλοκαίρι στην Αίγινα σαν παιχνίδι με τα παιδιά της. Έτσι πρωταγωνιστές είναι τα παιδιά της και οι φίλοι τους, ενώ όλα τα μέρη που περιγράφει είναι απολύτως αληθινά!

Μία παρέα παιδιών περνάει τις καλοκαιρινές της διακοπές στην Αίγινα. Εκεί τους επισκέπτεται μια οικογενειακή φίλη από τη Γαλλία, η οποία δουλεύει ως βοηθός ενός ψυχιάτρου στο Παρίσι. Αποστολή της να ανακαλύψει κάποια στοιχεία που επαναλαμβάνει ένας Γερμανός ασθενής, ο οποίος πάσχει από αμνησία μετά την έκρηξη μιας νάρκης που πάτησε στην Αίγινα κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου πολέμου. Λέξεις σκόρπιες που προσπαθούν τα παιδιά να ενώσουν για να βγάλουν νόημα. Ώσπου επισκέπτονται στη Βαγία την οικογένεια Χαλδαίου, στο σπίτι της οποίας έμενε ο Χανς στη διάρκεια του πολέμου. Εκεί μαθαίνουν πως ο Χανς έχει κλέψει από την οικογένεια χρυσές λίρες. Έτσι αρχίζει η αναζήτηση ενός χαμένου θησαυρού, που οδηγεί τα παιδιά σε περιπέτειες…

Ο ασπροδόντης – Τζακ Λόντον

Ο Ασπροδόντης είναι ένα μυθιστόρημα που αφηγείται τις περιπέτειες ενός μικρού λύκου στον παγωμένο αρκτικό κόσμο που από μικρό κουτάβι πλησίασε τους ανθρώπους, οι οποίοι του πρόσφεραν προστασία, ζεστασιά και τροφή. Σιγά-σιγά εγκαταλείπει τον κόσμο της άγριας φύσης και υποτάσσεται σε αυτούς. Σύντομα όμως θα γνωρίσει τον βίαιο κόσμο των άγριων ζώων και τον εξίσου βίαιο κόσμο των ανθρώπων. Η δύναμη της περιγραφής και η περίτεχνη πλοκή κάνουν το μυθιστόρημα αυτό μια συναρπαστική περιπέτεια, δικαιώνοντας τη φήμη του Τζακ Λόντον σαν έναν από τους δημοφιλέστερους πεζογράφους.

Περήφανος και γενναίος, ο Ασπροδόντης είναι ένα λυκόσκυλο που μεγαλώνει στις εχθρικές πλαγιές του βορρά μέχρι να υιοθετηθεί από τον ιθαγενή Γκρίζο Κάστορα και τη φυλή του. Ο άκαρδος ινδιάνος όμως θα πουλήσει τον Ασπροδόντη σε έναν μοχθηρό και βάρβαρο άντρα. Για καλή του τύχη το τετράποδο σώζεται από έναν ευγενικό άντρα που του μαθαίνει πώς να δαμάσει τα άγρια ένστικτά του και να γνωρίσει την πραγματική φιλία. Βαθιές αναλύσεις και στοχασμοί μέσα από τα μάτια και την ψυχή ενός άγριου και αδάμαστου λύκου, ο οποίος θα αποδείξει ότι αγρίμια και άνθρωποι έχουν κάτι κοινό που τους ενώνει. Εκφράζεται με ένα βλέμμα, μια κραυγή, μια κίνηση, μια πράξη: είναι η ΑΓΑΠΗ.

Όλιβερ Τουίστ – Τσαρλς Ντίκενς

Στο σκοτεινό περιβάλλον ενός επαρχιακού φτωχοκομείου γεννιέται ένα αγόρι, ο Όλιβερ Τουίστ. Η μητέρα του πεθαίνει στη γέννα και εκείνος μεγαλώνει στο φτωχοκομείο. Η απόγνωση θα τον αναγκάσει να ξεκινήσει με τα πόδια για το Λονδίνο. Εκεί θα μπλέξει με μια σπείρα κακοποιών, από την οποία θα προσπαθήσει να τον γλιτώσει ένας καλοκάγαθος άνθρωπος. Η τύχη όμως του επιφυλάσσει νέες δυσκολίες.

Η απαράμιλλη πένα του Τσαρλς Ντίκενς περιγράφει με γλαφυρή ζωντάνια τις απίστευτες περιπέτειες του μικρού Όλιβερ, στην προσπάθειά του να βγει από το σκοτάδι του υπόκοσμου στο φως και να αναζητήσει την ευτυχία ανάμεσα σε συγγενείς και φίλους.

Η καλύβα του μπαρμπα-Θωμά – Χάρριετ Μπίτσερ Στόου

Δεν υπάρχει άνθρωπος που να μην έχει συγκινηθεί διαβάζοντας το αθάνατο έργο της Χάρριετ Μπίτσερ Στόου, που έχει μεταφραστεί σε τριάντα επτά γλώσσες κι είναι το βιβλίο που, περισσότερο απ’ οποιοδήποτε άλλο, συνέβαλε στην κατάργηση της δουλείας στις ΗΠΑ. Ο μπάρμπα-Θωμάς, η μικρή Εύα, η Τόπσυ, ο Σάιμον Λεγκρί, είναι ονόματα που έχουν μπει στο καθημερινό λεξιλόγιο όλων των λαών του κόσμου. Και οι δραματικές περιπέτειες των μαύρων, που οι οικογένειές τους διαλύονται για να πουληθούν εδώ κι εκεί, επηρέασαν κι επηρεάζουν ακόμα και σήμερα τον τρόπο σκέψης και το συναισθηματικό κόσμο αυτών που πιστεύουν στην ελευθερία και στην ισότητα.

Ο μπαρμπα-Θωμάς είναι ένας νέγρος δούλος που αγαπάει τους ανθρώπους, λευκούς και μαύρους, χωρίς διάκριση, κάνει πάντα το καλό και δέχεται αδιαμαρτύρητα τη μοίρα του, γιατί πιστεύει στο Θεό και στο δίκαιο. Όμως η κοινωνία των ανθρώπων είναι άδικη και σκληρή, γεμάτη πόνο και εκμετάλλευση. Ο μπαρμπα-Θωμάς θα καταδιωχθεί, θα τιμωρηθεί και στο τέλος θα πεθάνει μαρτυρικά, γιατί, παρόλο που είναι σκλάβος, έχει ψυχή ελεύθερου ανθρώπου. Ξέρει να συγχωρεί ακόμα και τους βασανιστές του… Η καλύβα του μπαρμπα-Θωμά θα μας θυμίζει πάντα πως ο μεγαλύτερος αγώνας είναι αυτός που δίνει ο άνθρωπος για να ελευθερωθεί από τα δεσμά του ίδιου του εαυτού του.

Χωρίς οικογένεια –  Έκτωρ Μαλό

Ο μικρός Ρεμύ, που δεν γνώρισε ποτέ τους πραγματικούς του γονείς, έρχεται από νωρίς αντιμέτωπος με τη σκληρή και οδυνηρή πλευρά της ζωής. Μόλις οκτώ χρόνων αναγκάζεται να ακολουθήσει ένα περιπλανώμενο θίασο που δίνει υπαίθριες παραστάσεις. Το ταλέντο και οι ικανότητές του, τού επιτρέπουν στα δώδεκα του να φτιάξει το δικό του θίασο. Μετά από πολλές περιπλανήσεις θα βρεθεί στα ίχνη της πραγματικής του οικογένειας, γεγονός που θα οδηγήσει σε νέες ανατροπές και περιπέτειες. Το κλασικό αυτό μυθιστόρημα αποτελεί ένα σπουδαίο μάθημα για την αξία της οικογένειας, της φιλίας και της ζωής γενικότερα.

Η Βασίλισσα του Χιονιού –  Χανς Κρίστιαν Άντερσεν

Η Βασίλισσα του Χιονιού είναι ένα από τα σημαντικότερα και μεγαλύτερα σε έκταση παραμύθια του μεγάλου παραμυθά Χανς Κρίστιαν Άντερσεν. Ο Κάι και η Γκέρτα είναι δύο αγαπημένοι φίλοι που νιώθουν πολύ ευτυχισμένοι μαζί, μέχρι που η Βασίλισσα του Χιονιού, με την παγωμένη καρδιά, βρίσκει έναν μαγικό τρόπο να τους χωρίσει.

Οι νιφάδες μεγάλωναν όλο και πιο πολύ ώσπου έγιναν μεγάλες σαν κάτασπρες πουλάδες. Ξαφνικά σαν ν’ άνοιξε ένας διάδρομος μέσα στο χιόνι. Το έλκηθρο σταμάτησε κι ο άνθρωπος που το οδηγούσε σηκώθηκε. Το γούνινο παλτό του και το σκουφί του ήταν από χιόνι! Ήταν μια ψηλή λεπτή κυρία, λευκή, τόσο λευκή, που σε τύφλωνε. Ήταν η Βασίλισσα του Χιονιού! “Κάναμε πολύ δρόμο” είπε. “Θα πρέπει να κρυώνεις. Έλα να τυλιχτείς με το παλτό μου. Είναι από γούνα αρκούδας”. Ο Κέυ και η Γκέρντα, οι δυο φίλοι που χωρίζουν με αφορμή ένα σπασμένο καθρέφτη. Έτσι ξεκινάει ένα ταξίδι γεμάτο περιπέτειες και εκπλήξεις. Θα καταφέρουν οι δυο φίλοι να βρεθούν πάλι μαζί; Θα νικήσει η αγάπη τους τα εμπόδια;