Μόνο οι Rimini Protokoll, οι πολυβραβευμένοι ντοκιμενταριστές του ευρωπαϊκού θεάτρου, που έχουν κατά καιρούς φέρει στη σκηνή τους άνεργους Αιγύπτιους μουεζίνηδες ή τους σύγχρονους Αθηναίους «Προμηθείς», θα τολμούσαν να καταπιαστούν με ένα βιβλίο τόσο διαβόητο και αμφιλεγόμενο όσο το Mein Kampf (Ο Αγών μου, 1925-26).

Το πιο καταραμένο μπεστ-σέλλερ του 20ού αιώνα, το δίτομο συγγραφικό πόνημα του Αδόλφου Χίτλερ, αυτός ο συνδυασμός αυτοβιογραφίας και πολιτικού μανιφέστου που έμελλε να γίνει η Βίβλος του γερμανικού εθνικοσοσιαλισμού, είναι το εκρηκτικό υλικό με το οποίο οι Rimini Protokoll επανέρχονται στη Στέγη, δύο χρόνια μετά το συναρπαστικό Situation Rooms, το ζωντανό videogame-installation για το εμπόριο όπλων.

Είναι, πράγματι, Ο Αγών μου ένα ανάγνωσμα επικίνδυνο και προπαγανδιστικό ή, μήπως, πρόκειται τελικά για ένα συνονθύλευμα κοινοτοπιών και παρανοϊκών ιδεολογημάτων; Τι διασφαλίζει η συμβολική απαγόρευση της επανέκδοσής του, τη στιγμή που σημειώνει ρεκόρ αναγνωσιμότητας ως e-book στο Ίντερνετ; Ποια είναι η ιστορική, πολιτική και λογοτεχνική του αξία; Τι τροφοδοτεί το «μύθο» του εδώ και ενενήντα ένα χρόνια; Τι, τέλος πάντων, λέει σε αυτό ο Χίτλερ;

Τέτοια ερωτήματα θέτει σε δημόσια διαβούλευση η ρηξικέλευθη παράσταση της ομάδας που εδώ και δεκαπέντε χρόνια επαναπροσδιορίζει το είδος του θεάτρου ντοκουμέντου. Κι όλα αυτά, την περίοδο που σχεδιάζεται, προκαλώντας σωρεία αντιδράσεων, κάτι που απαγορευόταν στη Γερμανία από τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου μέχρι πρότινος: η επανέκδοση του Mein Kampf.

Πιστοί στους όρους ενός «θεάτρου της πραγματικότητας», οι Rimini Protokoll, αντί για επαγγελματίες ηθοποιούς, επιστρατεύουν ένα θίασο από «ειδικούς» επί του θέματος: ιστορικούς και νομικούς ειδικευμένους στο διεθνές δίκαιο και τα ανθρώπινα δικαιώματα, έναν συντηρητή παλιών χειρογράφων, έναν εκ γενετής τυφλό μουσικό παραγωγό, έναν Ισραηλινό δικηγόρο και έναν Τούρκο hip-hop / metalcore καλλιτέχνη και εθνολόγο.

Ιδέα, Σκηνοθεσία & κείμενο: Helgard Haug, Daniel Wetzel
Δραματουργία & έρευνα: Sebastian Brünger
Σκηνικά & βίντεο: Marc Jungreithmeier
Διαδραστικός σχεδιασμός: Grit Schuster
Μουσική: Volkan T
Σχεδιασμός Ήχου: Peter Breitenbach
Διεύθυνση ομάδας: Heidrun Schlegel
Τεχνική επιμέλεια & φωτισμοί: Andreas Mihan
Ερμηνεύουν: Sibylla Flügge, Anna Gilsbach, Matthias Hageböck, Alon Kraus, Christian Spremberg, Volkan Türeli

Παραγωγή: Kunstfest (Βαϊμάρη), Εθνικό Θέατρο Γερμανίας (Βαϊμάρη), Rimini Apparat

Συμπαραγωγή: Kammerspiele (Μόναχο), Εθνικό Θέατρο Μάνχαϊμ, steirischer herbst festival (Γκρατς), Gessnerallee (Ζυρίχη), HAU – Hebbel am Ufer, (Βερολίνο) σε συνεργασία με το Schauspielhaus του Γκρατς και με την ευγενική υποστήριξη του Schauspielhaus του Ντύσελντορφ
Χορηγοί: Ομοσπονδιακό Πολιτιστικό Ίδρυμα της Γερμανίας, Δήμος Βερολίνου


Φωτογραφία © Candy Welz

ΠΑΡΑΛΛΗΛΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ
Πέμπτη 21 Απριλίου
Μετά την παράσταση, συζήτηση του κοινού με τους συντελεστές

Παρασκευή 22 & Σάββατο 23 Απριλίου
Εργαστήριο θεάτρου με τους Daniel Wetzel και Helgard Haug (Rimini Protokoll)


Διαβάστε περισσότερα:

– Ο Adolf Hitler (1889-1945) ξεκίνησε να γράφει το Mein Kampf, με τη συνδρομή του «δεξιού χεριού» του, Rudolf Hess, το 1924, ενώ βρισκόταν έγκλειστος στη φυλακή του Λάντσμπεργκ, καταδικασμένος για εσχάτη προδοσία ως επικεφαλής του (αποτυχημένου) Πραξικοπήματος της Μπυραρίας (1923), με το οποίο επιχείρησε την ανατροπή της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης.

– «Τεσσεράμισι χρόνια αγώνα ενάντια στο ψέμα, τη βλακεία και τη δειλία» ήταν ο τίτλος που αρχικά ήθελε να δώσει στο έργο του ο Χίτλερ. Όμως, ο υπεύθυνος εκδόσεων του Ναζιστικού Κόμματος, Max Amann, αντιπρότεινε τον πιο εμπορικό τίτλο Mein Kampf, ο οποίος και τελικά επικράτησε.

– Το Mein Kampf πέρασε σχεδόν απαρατήρητο όταν πρωτοεκδόθηκε και αντιμετωπίστηκε, από τους περισσότερους, ως παραλήρημα ενός φρενοβλαβούς. Με την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία, άρχισε να αυξάνεται και η δημοτικότητα του βιβλίου του. Εκτιμάται πως μέχρι το τέλος του Β’ Παγκοσμίου πολέμου είχαν κυκλοφορήσει περισσότερα από δέκα εκατομμύρια αντίτυπα του Mein Kampf.

– Τα κέρδη που απέφερε το Mein Kampf στον Χίτλερ ήταν τεράστια. Ας σημειωθεί, πάντως, πως ο ίδιος ουδέποτε κατέβαλε τις εξίσου μεγάλες οφειλές του στην εφορία, από την πώληση του βιβλίου· τουναντίον, φρόντισε να διαγραφούν τα χρέη αυτά με την άνοδό του στην εξουσία, το 1933.

– Κατά τη διάρκεια του Τρίτου Ράιχ (1933-45), ένα αντίτυπο του Mein Kampf δινόταν τιμής ένεκεν σε κάθε Γερμανό μαθητή, σε κάθε νεόνυμφο ζευγάρι και σε κάθε στρατιώτη που έφευγε για το μέτωπο.

– Το 1939, με αφορμή τα πεντηκοστά γενέθλια του Χίτλερ, κυκλοφόρησε μια επετειακή έκδοση του Mein Kampf.

– Με το τέλος του πολέμου, απαγορεύτηκε η επανέκδοση του Mein Kampf στη Γερμανία. Το κρατίδιο της Βαυαρίας κατέχει τα αποκλειστικά δικαιώματα για το έργο του Χίτλερ (ως κληρονόμος της περιουσίας του) μέχρι την εκπνοή τους, στις 31 Δεκεμβρίου 2015.

– Ο Ντόναλντ Ντακ διαβάζει το Mein Kampf, στην αντιναζιστική, μικρού μήκους ταινία κινουμένων σχεδίων της Disney, με τον τίτλο Der Fuehrer’s Face (1943), που έλαβε το Όσκαρ καλύτερου animation στα 15α Βραβεία της Αμερικανικής Ακαδημίας Κινηματογράφου.

– Από το 2009, το Mein Kampf κυκλοφορεί και σε εκδοχή ιαπωνικού manga κόμικ, από τη σειρά “Learn with manga” του εκδοτικού οίκου East Press. Η σειρά περιλαμβάνει, επίσης, τις manga εκδόσεις τουΚεφαλαίου του Karl Marx και του Πόλεμος και Ειρήνη του Τολστόι.

– Στην κωμωδία του, Mein Kampf (1987), ο Ούγγρος σκηνοθέτης George Tabori παρουσιάζει τον Χίτλερ στα χρόνια της νιότης του να φτάνει στη Βιέννη με τη φιλοδοξία να γίνει διάσημος καλλιτέχνης.

– Σε δημοπρασία που έγινε στο Λος Άντζελες, στις 27 Φεβρουαρίου 2014, ένα υπογεγραμμένο από τον Χίτλερ αντίτυπο του Mein Kampf, με ιδιόχειρη αφιέρωση, πωλήθηκε έναντι 64.850 δολαρίων. Η ταυτότητα του αγοραστή δεν έγινε γνωστή.

– Γνώριμη στη χώρα μας, η ομάδα Rimini Protokoll, την οποία συνδημιούργησαν τρεις συμφοιτητές του Ινστιτούτου Εφαρμοσμένων Θεατρικών Σπουδών στο Γκίσσεν της Γερμανίας –η Helgard Haug, ο Stefan Kaegi και ο Daniel Wetzel–, εδώ και 15 χρόνια εντοπίζει τα ιστορικά και κοινωνικοπολιτικά γεγονότα που συνιστούν από μόνα τους το «θέατρο της πραγματικότητας» και στελεχώνει τα ρηξικέλευθα πρότζεκτ της όχι με ηθοποιούς, αλλά με «ειδικούς» επί του εκάστοτε θέματος.

– Η παράσταση Ο Αγών μου, τόμοι Ι & ΙΙ ανεβαίνει στη Στέγη λίγους μήνες μετά τη «συμβολική» πρεμιέρα της στο πάλαι ποτέ προπύργιο του Τρίτου Ράιχ, τη Βαϊμάρη, στις 3 Σεπτεμβρίου 2015 (Kunstfest Weimar, Deutsches Nationaltheater Weimar).

– Δημιουργοί της παράστασης Ο Αγών μου, τόμοι Ι & ΙΙ είναι οι δύο εκ των τριών συνιδρυτών της ομάδας Rimini Protokoll και, συγκεκριμένα, η Χέλγκαρντ Χάουγκ και ο Ντάνιελ Βέτσελ.

– Στις παραστάσεις τους που έχουν παρουσιαστεί στην Ελλάδα, οι Rimini Protokoll έχουν κατά καιρούς ανεβάσει στη σκηνή τους εξής «ειδικούς»: Ξεναγούς και φύλακες ελληνικών αρχαιολογικών χώρων (Hot spots ή Ήμουν εδώ, θέατρο Θησείον, 2004)· συλλέκτες τρένων-μινιατούρων (Μnemopark, Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, Θεσσαλονίκη, 2008, στο πλαίσιο του 12ων Ευρωπαϊκών Βραβείων Θεάτρου)· Ινδούς τηλεφωνητές (Calcutta in a box, Bios, 2009)· απολυθέντες μουεζίνηδες του Καΐρου (Radio Muezin, Πειραιώς 260, Φεστιβάλ Αθηνών 2009)· 103 οικοδόμους, ζωγράφους, αντιρρησίες συνείδησης, πολιτικούς και οικονομικούς πρόσφυγες, ακτιβιστές και δικηγόρους, που συνιστούν τους σύγχρονους «Προμηθείς» της Ελλάδας, εκτιθέμενους –εν είδει στατιστικού γραφήματος– στη σκηνή του Ηρωδείου (Ο Προμηθέας στην Αθήνα, Φεστιβάλ Αθηνών 2011)· 20 ανθρώπους που η ζωή τους διαμορφώνεται από το παγκόσμιο εμπόριο όπλων (Situation Rooms, Στέγη Γραμμάτων & Τεχνών, 2014).

– Ο Ντάνιελ Βέτσελ ήταν ένας από τους προσκεκλημένους καλλιτέχνες σε μία ακόμη μεγάλη παραγωγή της Στέγης Γραμμάτων & Τεχνών, το X Apartments Athens (2015), την περιπατητική site-specific περφόρμανς που επιμελήθηκαν η Κάτια Αρφαρά και η Anna Mülter, βασισμένες στην αρχική σύλληψη του Matthias Lilienthal. Η παράσταση δόθηκε εκτός Στέγης, σε διαμερίσματα και σπίτια στο κέντρο της Αθήνας, και οι θεατές είχαν τη δυνατότητα να επιλέξουν ανάμεσα σε δύο διαφορετικές διαδρομές. Ο Βέτσελ είχε επιμεληθεί έναν από τους χώρους της Διαδρομής 2 (Αγίου Μελετίου – Κυψέλη). 

– Η πρόσφατη περφόρμανς του Βέτσελ, Evros Walk Water (2015, Schlossmediale Festival, Ελβετία), βασιζόταν σε ένα ηχητικό ντοκουμέντο, αναφορά στη μουσική σύνθεση Water Walk του John Cage, το οποίο παρήχθη από τους νεαρούς πολιτικούς πρόσφυγες που φιλοξενούνται στο Σύλλογο Μερίμνης Ανηλίκων του Έβρου. Τα αγόρια συνεργάστηκαν επί δύο μήνες με τον καλλιτέχνη και τη δημιουργική του ομάδα. Το κοινό άκουγε τις ηχογραφημένες διηγήσεις τους και ταυτόχρονα παρήγαγε μια διασκευή της μουσικής σύνθεσης, με αντικείμενα που αντλήθηκαν από τις ιστορίες των νεαρών προσφύγων: μια φουσκωτή βάρκα όμοια με αυτή που διέσχισαν τον Έβρο, ένα όπλο, ένα κουπί. Το κοινό δεχόταν εντολές από τους νεαρούς πρόσφυγες, μέσω ακουστικών, αφού οι ίδιοι δεν επιτρέπεται, βάσει των διεθνών κανονισμών, να ταξιδέψουν στην Ευρώπη. (Πηγή: http://www.sma-athens.org/news.html)

Φωτογραφία © Candy Welz


Ο Αγών μου κυκλοφορεί στα ελληνικά σε μετάφραση του Λεωνίδα Προεστίδη (εκδ. Κάκτος, 2006) και σε επανέκδοση (εκδ. Δίδυμοι, 2006) της πρώτης, δίτομης μετάφρασης του βιβλίου στα ελληνικά, η οποία έχει εξαντληθεί (μτφρ. Δημήτρης Π. Κωστελένος και Ανδράς Πάγκαλος, εκδ. Ζάρβανος, 1961, σειρά «Αντιφασιστική Βιβλιοθήκη»). Στο Ίντερνετ μπορεί κανείς να βρει αρκετές ακόμη μεταφράσεις του στα ελληνικά.