Η Συλλογή Γιώργου Οικονόμου με ιδιαίτερη χαρά παρουσιάζει την έκθεση Νέα Ξεκινήματα: Μεταξύ Χειρονομίας και Γεωμετρίας. Πρόκειται για μια έκθεση δεκαεννιά καλλιτεχνών που ήρθαν στο προσκήνιο τα χρόνια μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Κοιτώντας πέρα από το δυτικό κανόνα και τον άξονα Παρισιού – Νέας Υόρκης, η έκθεση εστιάζει σε γεωγραφικά διευρημένες αλλά εξίσου πρωτοπόρες πρακτικές καλλιτεχνών από την Ευρώπη και την Ασία, των οποίων η ρηξικέλευθη πρωτοπορία υπήρξε αποτέλεσμα διαλόγου και ανταλλαγής μέσα σε ένα πλούσιο δίκτυο ατόμων και ομάδων που υπερέβαινε τα όρια των εθνών.

Μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, πολλοί καλλιτέχνες ένιωσαν πως η παραστατικότητα ήταν αδύνατη και στράφηκαν σε χειρονομίες και υλικές διεργασίες καθώς και στις άυλες ιδιότητες του φωτός, του χώρου και της κίνησης για να δημιουργήσουν μια νέα δυναμική σχέση με το θεατή.

Ο Alberto Burri, ο Lucio Fontana και ο Yves Klein ήταν όλοι, ο καθένας με διαφορετικό τρόπο, εξαιρετικά σημαντικοί στην απελευθέρωση της ζωγραφικής από τον συμβατικό αναπαραστατικό της χαρακτήρα, φέρνοντας το χρόνο, το χώρο και την ύλη στη διάσταση της ζωγραφικής και στη συνείδηση του κοινού.  Για πολλούς καλλιτέχνες το παράδειγμά τους υπήρξε καταλυτικό.

ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!

Στην Ιαπωνία, μια νεώτερη γενιά καλλιτεχνών είχε παρόμοιες ανησυχίες και ίδρυσε την Καλλιτεχνική Ομάδα Gutai στην Οσάκα το 1954. Εχοντας γνώση των εξελίξεων στην Αμερικανική ζωγραφική, αυτοί οι καλλιτέχνες προσπαθούσαν συνειδητά να επεκτείνουν τις δυνατότητες του μέσου μέσω πρωτοποριακών τεχνικών και ασυνήθιστων υλικών. Ο Kazuo Shiraga, για παράδειγμα, εφηύρε την τεχνική της ζωγραφικής με τα πόδια, ενώ άλλοι καλλιτέχνες ενσωμάτωσαν στα έργα τους μη καλλιτεχνικά υλικά όπως βότσαλα, ύφασμα και πριονίδια. Το καλλιτεχνικό κίνημα Gutai έγινε γνωστό στους καλλιτέχνες της Δύσης και το δυτικό κοινό μέσω της επιθεώρησης τέχνης τους που είχε διεθνή διανομή, και χάρη στην παρέμβαση του Γάλλου κριτικού και γκαλερίστα Michel Tapié, που ξεκίνησε να εκθέτει τη δουλειά τους στο Τορίνο τη δεκαετία του ’50.  

Ενα ανάλογο και σχεδόν ταυτόχρονο ρήγμα με το παρελθόν ήρθε από την ομάδα Zero, που ιδρύθηκε στο Ντύσσελντορφ τρία χρόνια μετά το Gutai. Η ομάδα Zero ήταν ένα δίκτυο καλλιτεχνών από όλη τη Δυτική Ευρώπη με διασυνδέσεις στη Λατινική Αμερική και την Ιαπωνία καθώς και άτυπους δεσμούς με άλλες ομάδες στην Ευρώπη όπως η Ολλανδική ομάδα Nul. Ανάμεσα στους καλλιτέχνες περιλαμβανόταν ο Jan Schoonhoven και ο Heinz Mack που απέρριψαν τη γλώσσα της χειρονομιακής ζωγραφικής, προτείνοντας στη θέση της ένα εκλεπτυσμένο λεξιλόγιο γεωμετρικά οργανωμένων σχημάτων και δείχνοντας προτίμηση στη μονοχρωμία. Αυτό απηχεί και στη δουλειά των καλλιτεχνών από την Κορέα που σχετίστηκαν με το κίνημα Dansaekhwa και τις δικές τους εξερευνήσεις με την υλικότητα της μη παραστατικής αφαίρεσης, που ξεκίνησαν τη δεκαετία του ’70.  

Τα έργα στα Νέα Ξεκινήματα είναι αξιοθαύμαστα όχι μόνο για τις φορμαλιστικές και εννοιολογικές τους καινοτομίες, αλλά και για τον τρόπο με τον οποίο θέτουν τα περιγράμματα μιας παγκόσμιας τέχνης που συχνά παραβλέπεται για χάρη μια ιστορίας της τέχνης με κέντρο τη Νέα Υόρκη. Η πίστη πολλών απο αυτούς τους καλλιτέχνες ότι μια διεθνής ανταλλαγή ιδεών θα μπορούσε να είναι ένα όχημα πρωτοποριακής καινοτομίας, προσφέρει μια νέα οπτική στη μεταπολεμική ιστορία και αποτελεί ένα ελκυστικό παράδειγμα για διαπολιτισμική συνεργασία και διάλογο σήμερα.    
 
Η Frances Morris είναι η Διευθύντρια της Tate Modern. Ξεκίνησε στην Tate ως επιμελήτρια το 1987, έγινε Υπεύθυνη Εκθεμάτων στην Tate Modern (2000–2006) και στη συνέχεια Διευθύντρια των Συλλογών Διεθνούς Τέχνης, όπου παρέμεινε έως τον Απρίλιο του 2016, που της ανατέθηκε η διεύθυνση του μουσείου. ‘Εχει εργαστεί συστηματικά στην παρουσίαση της συλλογής της Tate μέσα από ένα νέο πρίσμα και έχει συμβάλλει στην ανάπτυξη της διεθνούς εμβέλειαs και στην αντιπροσώπευση γυναικών καλλιτεχνών. Η Morris ήταν συνυπεύθυνη για την αρχική παρουσίαση της συλλογής όταν η Tate Modern πρωτοάνοιξε το 2000, και άλλαξε ριζικά τον τρόπο που τα μουσεία παρουσιάζουν την ιστορία της τέχνης. Εχει επιμεληθεί εκθέσεις ορόσημα, πολλές από τις οποίες αποτελούσαν διεθνείς συνεργασίες, συμπεριλαμβανομένων τριών μεγάλων αναδρομικών γυναικών καλλιτεχνών, της Louise Bourgeois το 2007, της Yayoi Kusama το 2012 and της Agnes Martin το 2015.   Πολύ πριν από αυτές τις εκθέσεις, η Morris είχε επιμεληθεί την έκθεση Μεταπολεμικό Παρίσι :Τέχνη και Υπαρξισμός το 1993 και το 1995 δούλεψε με το Stuart Morgan στην έκθεση Rites of Passage. Με ειδίκευση στην μεταπολεμική Ευρωπαική και Σύγχρονη τέχνη, έχει γράψει εκτενώς και έχει επιμεληθεί πρότζεκτς με πολλούς σύγχρονους καλλιτέχνες από τη Βρετανία και διεθνώς, όπως ο Miroslaw Balka, ο Chris Burden, η Geneviève Cadieux, η Sophie Calle, ο Mark Dion, ο Luciano Fabro, ο Paul McCarthy και ο Nicholas Pope.   

Η Morris πήρε το πτυχίο της στην Ιστορία της Τέχνης από το Πανεπιστήμιο του Cambridge και έκανε μεταπτυχιακό στο Courtauld Institute of Art στο Λονδίνο. Είναι μέλος της επιτροπής του Fruitmarket Gallery στο Εδιμβούργο, μέλος της επιτροπής του CIMAM και μέλος της Συμβουλευτικής Επιτροπής του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης Serralves στο Πόρτο της Πορτογαλίας.

Συμμετέχουν: Alberto Burri, Chung Chang, Sup, Chung Sang, Hwa, Lucio Fontana, Ha Chong, Hyun, Yves Klein, Kwon Young, Woo, Heinz Mack, Sadamasa Motonaga, Saburo Murakami, Yuko Nasaka, Park Seo, Bo, Gianni Piacentino, Salvatore Scarpitta, Jan Schoonhoven, Kazuo Shiraga, Günther Uecker, Chiyu Uemae, Yun Hyong, Keun

Επιμέλεια Frances Morris

Φωτό: Yves Klein, Untitled Fire Color Painting, (FC 27), 1962
Χρωστική μπογιά και συνδετική ρητίνη καμμένη πανω
σε χαρτόνι 99,7 x136,7 cm
© Yves Klein
ADAGP, Παρίσι/OSDEETE, Αθήνα, 2016