Λουίς Μπουνιουέλ: Ο πατέρας του σουρεαλιστικού κινηματογράφου

Ο Λουίς Μπουνιουέλ (Luis Buñuel Portolés) γεννήθηκε στις 22 Φεβρουαρίου του 1900. Έναν αιώνα και δύο δεκαετίες αργότερα, οι σουρεαλιστικές ταινίες ενός σκηνοθέτη, που δεν αψήφησε ποτέ τις αξίες και το παρελθόν του, συνεχίζουν να συναρπάζουν το σινεφίλ κοινό με την πρωτοτυπία και τη μοναδικότητά τους.

Από τις περίπου 35 ταινίες μικρού και μεγάλου μήκους που έχει σκηνοθετήσει διαλέγουμε τις αγαπημένες μας και βυθιζόμαστε σε ένα σύμπαν ανησυχητικά αληθινό μέσα στην ονειρικότητα των υπερρεαλιστικών καταβολών τους.

Ανδαλουσιανός σκύλος – Un chien andalou (1929)

Ο Ανδαλουσιανός σκύλος γράφτηκε από τον Λουίς Μπουνιουέλ με τη βοήθεια του Σαλβαντόρ Νταλί, στο Καδακές, τη γενέθλια πόλη του τελευταίου. Οι δύο φίλοι γνωρίστηκαν στο πανεπιστήμιο και έκαναν παρέα με έναν ακόμα Ισπανό καλλιτέχνη, τον μεγάλο Φεντερίκο Γκαρσία Λόρκα. Σίγουρα μια αξιοπρόσεχτη ομάδα που έμελλε να ακολουθήσει ξεχωριστούς δρόμους, αλλάζοντας για πάντα την πολιτιστική πορεία της Ευρώπης και του κόσμου. Ο Μπουνιουέλ έχοντας μετακομίσει στο Παρίσι, εργάστηκε ως βοηθός σε ταινίες γνωστών σκηνοθετών, όπως ο Ζαν Επστάιν, αλλά η έντονη προσωπικότητά του οδηγούσε συχνά σε ρήξεις και η διαφωνία του με τις μεθόδους των σκηνοθετών της εποχής του γίνεται εμφανής από την πρώτη του κινηματογραφική απόπειρα.

Με τη χρηματοδότηση της μητέρας του, πραγματοποίησε την πρώτη μικρού μήκους ταινία του γεμάτη με εικόνες που συγκλονίζουν ακόμα και σήμερα, σε ένα πλαίσιο όπου ο χρόνος δεν είναι πλέον σχετικός. Τα δυσοίωνα όνειρα των δύο καλλιτεχνών συνδυάζονται και μεταφέρονται στη μεγάλη οθόνη για να τη στοιχειώσουν. Η γνωριμία τους με τον Μαν Ρέι βοήθησε στο να προβληθεί η ταινία στον κινηματογράφο και από εκεί ξεκίνησε η σχέση του Λουίς Μπουνιουέλ με το σουρεαλιστικό κίνημα, που ίδρυσε ο Αντρέ Μπρετόν.

Χρυσή εποχή – L’Âge d’Or (1930)

Έχοντας πλέον στο πλευρό του οικονομική υποστήριξη από ανθρώπους της τέχνης, δημιουργεί τη δεύτερη ταινία του, τη Χρυσή Εποχή. Η πλοκή και πάλι είναι θολή, αλλά οι αναφορές του σε μερικά από τα ζητήματα που τον απασχολούν και θα τον απασχολήσουν σε όλη τη διάρκεια της ταραχώδους καριέρας του, είναι ξεκάθαρες. Μέσα από σχεδόν ονειρικές σκηνές βομβαρδίζει με τον τρόπο του την αστική τάξη, την εκκλησία, την υποκρισία μιας κοινωνίας που οδηγείται στην σήψη.

Ξεχασμένοι από την κοινωνία – Los olvidados (1950)

Μετά τον ισπανικό εμφύλιο, ο Μπουνιουέλ μετακομίζει στην Αμερική και από εκεί το 1940 εγκαθίσταται μόνιμα στο Μεξικό. Εκεί θα ξεκινήσει εκ νέου τη δημιουργία εικονοκλαστικών ταινιών, με σαφές κοινωνικό και πολιτικό πρόσημο. Η ταινία Ξεχασμένοι από την κοινωνία είναι ρεαλιστική εκτός ελάχιστων ονειρικών σεκάνς και του χαρίζει το βραβείο καλύτερου σκηνοθέτη στο κινηματογραφικό Φεστιβάλ των Καννών. Μια ομάδα νέων προσπαθεί να επιβιώσει στις δυσκολίες μιας μεταπολεμικής γειτονιάς του Μεξικού και θέτει ένα σημαντικό ερώτημα στην κοινωνία: Ποια είναι η πηγή της ανηθικότητας; Μήπως η ίδια η κοινωνία;

Βιριδιάνα – Viridiana (1961)

Άλλη μια δεκαετία περνά με τον Μπουνιουέλ να δημιουργεί ταινίες χαμηλού κόστους, που δεν γίνονται διάσημες παγκοσμίως. Μέχρι που ο δικτάτορας Φράνκο αποφασίζει να έρθει σε επαφή με τον σκηνοθέτη για να ενισχύσει την εικόνα του ισπανικού πολιτισμού. Και ο Μπουνιουέλ δημιουργεί μία ταινία που θα απαγορευθεί στην Ισπανία, αλλά θα κερδίσει επάξια το βραβείο Χρυσού Φοίνικα στο κινηματογραφικό Φεστιβάλ των Καννών. Η Βιριδιάνα υπενθυμίζει τον εγωκεντρισμό και την αχαριστία των ανθρώπων, χρησιμοποιώντας τα όνειρα ως ένα μέσο αποκάλυψης της καταπιεσμένης σεξουαλικότητας και οργής.

Εξολοθρευτής Άγγελος – El ángel exterminador (1962)

Ένα από τα αγαπημένα θέματα του Μπουνιουέλ, όπως ήδη αναφέρθηκε, είναι η απομυθοποίηση της αστικής τάξης, της μπουρζουαζίας, που φαίνεται να κρύβει κάτω από τους καλούς της τρόπους και τις ακριβές ενδυμασίες τη ζωώδη της πλευρά. Αυτή η πλευρά όμως αφυπνίζεται και σε μία συνθήκη που θυμίζει τον Σαρτρ και το θεατρικό του Κεκλεισμένων των Θυρών, οι καλεσμένοι αδυνατούν να φύγουν και η αληθινή τους φύση τούς προδίδει υπό το βάρος της ανυπαρξίας.

Η κρυφή γοητεία της μπουρζουαζίας – Le charme discret de la bourgeoisie (1972)

Άλλη μία μαύρη κωμωδία για την αστική τάξη από έναν μετρ του είδους. Μία παρέα ευκατάστατων ανθρώπων πραγματοποιεί συχνές φιλικές συγκεντρώσεις, ενώ συμβαίνουν παράξενες παρεμβολές που θυμίζουν εφιάλτες στις κατά τα άλλα διασκεδαστικές και ελαφρές συναντήσεις τους. Ο κινηματογράφος του θα μπορούσε να ονομαστεί σινεμά του παραλόγου, αφού μέσα από το τυχαίο και το ακατανόητο αναζητά ένα νόημα για το κατεστημένο των ζωών μας. Δέσμιοι των επιλογών τους, των ευκολιών τους και τελικά, της ιδεολογίας τους οι μπουρζουά φίλοι παραμένουν ανεπηρεάστοι από τον γύρω κόσμο.

Το Σκοτεινό Αντικείμενο του Πόθου – Cet obscur objet du désir (1977)

Μαζί με έναν από τους στενότερους συνεργάτες του, τον Ζαν Κλοντ Καριέρ, δημιουργεί το τελευταίο του εκρηκτικό αριστούργημα. Η ιστορία ξεκινά με έναν μεσήλικα άντρα -και πάλι της αστικής τάξης- να μας αφηγείται με ένα φλασμπακ την ιστορία της εμμονής του με την 19χρονη υπηρέτριά του. Φυσικά, εκείνη είναι η υποκινήτρια των παθών του και φυσικά, εκείνος έχει κάθε δικαίωμα να εκμεταλλευτεί όσα νόμιμα του ανήκουν ως πλούσιου, λευκού άντρα. Αλλά, ο Μπουνιουέλ με τον δικό του μοναδικό, κυνικό τρόπο αποδομεί την αίσθηση εξουσίας που νιώθουν πως έχουν πολλοί άνθρωποι, δίνοντας το έναυσμα για την καταστροφή όσων δεν μπόρεσαν να σεβαστούν τον άλλον.