Κωνσταντίνα Τάκαλου: Ένα υπαρκτό πρόσωπο στην σκηνή έχει ένα ειδικό βάρος

Γεννημένη στη ρωσοκρατούμενη Βαρσοβία, η Μαρία Σκλοντόφσκα, η γυναίκα που έγινε αργότερα γνωστή ως Μαρί Κιουρί (στον ρόλο της η Κωνσταντίνα Τάκαλου), χάραξε με ακατάβλητη θέληση την πορεία της, ανατρέποντας κάθε στερεότυπο. Η Μαρί Κιουρί φλέγεται από «την ποίηση της επιστήμης»· το πάθος της και το ανυπέρβλητο ερευνητικό της πνεύμα έγιναν τα όπλα για να αναμετρηθεί με τον ρατσισμό και την προκατάληψη που αντιμετώπισε ως γυναίκα και ως μετανάστρια. Σημάδεψε την εποχή της, στο γύρισμα του σύντομου 20ου αιώνα αναπροσδιορίζοντας τα όρια της επιστήμης.

Το θεατρικό έργο, που υπογράφουν ο Θέμης Μουμουλίδης και η Παναγιώτα Πανταζή, βασισμένο σε βιογραφικό υλικό, ντοκουμέντα και μαρτυρίες, παρακολουθεί την συναρπαστική περιπέτεια μιας ζωής που αγγίζει το μυθιστόρημα: τα δύσκολα παιδικά και εφηβικά χρόνια στην υπό τσαρική κατοχή Βαρσοβία, οι σπουδές στη Σορβόννη, ο αγώνας να αναγνωριστεί ως ισότιμο μέλος μιας ανδροκρατούμενης επιστημονικής κοινότητας, ο «απαράμιλλος σύντροφος» στη ζωή και στην επιστήμη Πιερ Κιουρί, οι πολλαπλοί ρόλοι, τα χημικά στοιχεία που την «στοίχειωσαν», η ραδιενέργεια, η «Κιουριθεραπεία» ενάντια στον καρκίνο, τα δύο Νόμπελ, η απώλεια, η δόξα και η κατακραυγή, οι ασυμβίβαστοι αγώνες για μια επιστήμη στην υπηρεσία του ανθρώπου. Η τραγικότητα αλλά και η ειρωνεία που της επιφύλαξε η Ιστορία με την μετέπειτα ολέθρια χρήση των ανακαλύψεών της.

***

-Αυτήν τη σεζόν ενσαρκώνετε την Μαρί Κιουρί στο έργο των Θέμη Μουμουλίδη και Παναγιώτας Πανταζή. Τι πιστεύετε πως είναι σημαντικό να αναφερθεί για αυτό το νέο πόνημα;

Την ιστορία την αφηγείται η κόρη της Μαρί Κιουρί, η Ιρέν. Με το προσωπικό θυμικό της.

Έχει μια γραμμική τοποθέτηση στην αφήγηση της ζωής της, δηλαδή από έφηβη μέχρι το θάνατό της, η πολυτάραχη ζωή της και δεν μπορούσε και δεν μπορεί, να χωρέσει σε μια αναπαράσταση. Όλη η σημαντική ζωή ενός τέτοιου «ειδικού ανθρώπου», όμως, οι «άγκυρες» που καθόρισαν την ύπαρξή της υπάρχουν με έναν ειδικό συνδυασμό σχεδόν όλων των τεχνών: αφήγηση, θέατρο, μουσική, κινηματογράφηση.

Ξεδιπλώνεται και φαντάζει νομίζω ένα περίεργο ντοκιμαντέρ fiction για την ζωή της. Έγινε πάρα πολύ μεγάλη έρευνα από την πλευρά των συγγραφέων και μια μεγάλη σύνθεση στην σκηνοθεσία.

-Ποιες πτυχές της ζωής της θα γνωρίσουν οι θεατές στο πλαίσιο του συγκεκριμένου έργου;

Θα γνωρίσουν την έφηβη φοιτήτρια ερευνήτρια. Την ερευνητική επιστημονική και ιδιωτική ζωή της, τις εξελίξεις και στους δύο τομείς. Και βέβαια ένα μεγάλο μέρος της παράστασης αφορά τη συνάντηση με την τεράστια προσωπικότητα, τον Πιέρ Κιουρί, το γάμο τους, την έρευνά τους, τον κόπο, τις επιτυχίες και αποτυχίες σε όλη την ανορθόδοξη ζωή τους. Την ιδιαίτερη σύνδεση με την αδερφή της Μπρόνια, αλλά και την σχέση με την μεγάλη κόρη της.

-Υποδύεστε ένα πρόσωπο που συνέβαλε καθοριστικά στην πρόοδο της επιστήμης. Πώς προσεγγίσατε αυτόν τον ρόλο;

Διάβασα ό,τι μπορούσα για το φωτεινό και λαμπρό πρόσωπο, την Μαρί Κιουρί, ιστορικά γεγονότα της εποχής και κυρίως τη θέση της εργαζομένης γυναίκας σε έναν ανδροκρατούμενο χώρο όπως ήταν τότε, ιδίως στα ακαδημαϊκά επίπεδα, που κινούνταν η συγκεκριμένη ευφυής γυναίκα. Ερεύνησα όμως διάφορες άλλες γυναικείες προσωπικότητες της ίδιας εποχής. Για να να καταλάβω τι διεκδικούσε, τι αντιμάχονταν. Τι σθένος τι δύναμη τι απύθμενη επιμονή σε ένα ανδροκρατούμενο αμιγώς χώρο… Είχε προσωπικές καταβολές από έναν δημιουργικό πατέρα, μια ασθενική μάνα που την έχασε νωρίς, ήρθε αντιμέτωπη με τον βαθύ πόνο της απώλειας μητέρας αδερφής. Οι Πολωνοί που δεν έπρεπε να χάσουν την ιστορική τους ταυτότητα. Πείνα, ανέχεια, αλλά βαθιά διψασμένοι για μάθηση χωρίς απαραίτητα μέσα….

Το πάθος της για την επιστήμη είναι ένα άγνωστο τοπίο για μένα όπως αντιλαμβάνεσαι. Έχω ένα αντίστοιχο όμως αφοσίωσης στο θέατρο… Κάτι πολύ μικρό μπορώ να αντιληφθώ…

Εγώ δεν είμαι η Κιουρί, αλλά είμαι σίγουρη, ότι μπορεί να χαίρονται τα πρόσωπα αυτά τα υπαρκτά-ιστορικά που κάποιοι «παλαβοί» με άλλα πάθη τα μνημονεύουμε στο θέατρο, προσπαθώντας να τα ερμηνεύσουμε.

Υπάρχει ένα κοινό χαρακτηριστικό με εμάς τους ανθρώπους των τεχνών, υπάρχει ένα αντίστοιχο «πάθος» για κάτι άυλο όπως είναι το «θέατρο» που εγκάρδια  του υποτάσσεσαι και δεν αποτινάζεται εύκολα αν μπει στην ζωή σου.

Ένα υπαρκτό πρόσωπο στην σκηνή έχει ένα ειδικό βάρος, πολλές φορές ειδικό πλαίσιο, σύμφωνα με το οποίο πρέπει να κινηθείς, να μοιάζει η φιγούρα σου και διάφορα τέτοια… Στο θέατρο βέβαια είναι αλλιώς από ότι στο σινεμά… Δηλαδή, πώς φερόταν εκείνη, από αναφορές που υπάρχουν, για το πρόσωπο … Οπότε πρέπει να κινηθείς κι εσύ, στην ερμηνεία του ρόλου σου σε αυτές τις αναφορές που έχεις λάβει…. Είναι εγκλωβιστικό, είναι σαν παρτιτούρα ή ξεπατικοτούρα που λέμε, για έναν δημιουργό… αλλά αυτό το πλαίσιο, στο οποίο προσπαθείς να χωρέσεις και να σπείρεις και να δημιουργήσεις είναι οι «ρωγμές» του προσώπου… Και αυτό με αφορά. Τα ευάλωτα σημεία, κάποιες κρυφές προσδοκίες ή καμία φορά λέω: «Μήπως κάτι που θα ήθελε να ζήσει το πρόσωπο και δεν το έκανε μήπως να το τολμήσω εγώ… Αντί γι’ αυτόν… Γίνομαι κασκαντέρ του». Αστειεύομαι… Με βασανίζει να σκέφτομαι αν ήταν, ας πούμε, συμπαθητική, νευρική, πώς να ήταν η φωνή της, απλά πράγματα…. Συχνά έχουμε την τάση στο θέατρο να αγαπούμε τα πρόσωπα, επειδή πρόσφεραν «κάτι» στην κοινωνία, θέλουμε να είναι θετικοί, συμπαθείς ήρωες, αλλά για μένα πρέπει να περιέχει κάτι βαθιά ανθρώπινο και με αφορούν οι ανατροπές τα ευάλωτα σημεία τους, όχι αυτά που θα διάβαζες σε μια βιογραφία… Που σημαίνει ότι έχει πολλές περιοχές συμπεριφορών… και έτσι κάπως τα πρόσωπα γίνονται πιο οικουμενικά. Όπως ήταν και η Μαρί Κιουρί. Πώς χάνεις χρόνο από το φως της ζωής για να κλειστείς σε ένα εργαστήριο και τι κερδίζεις απ’ αυτό…

-Ποιες θα λέγατε πως είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις του;

Η μεγάλη πρόκληση για έναν ηθοποιό δεν ξέρω ποια είναι ακριβώς. Είναι να είναι κανείς πειστικός, δεν έχω κριτήρια!

Άμα γίνεις πειστικός είναι ένα πρώτο μεγάλο κέρδος… Πάντα έρχεται κάτι και σε συναντά δεν τρελαίνεσαι για κάτι από πριν… πολύ συχνά… η τρέλα της συνάντησης έρχεται όταν το πρόσωπο έρχεται κατά πάνω σου… όταν παίζεις πια το ρόλο…

Αυτό που έχει πάρα πολύ ενδιαφέρον στην προσωπικότητά της είναι ότι δεν είχε υποτακτικά χαρακτηριστικά, δεν είχε προορισμούς όπως είχαν οι γυναίκες εκείνη την εποχή. Αυτή η γυναίκα είχε κάτι μοιραίο και αναγκαίο για την ανάδυση μιας καινούργιας γυναικείας ταυτότητας.

Έκανε βέβαια γάμο, παιδιά, αλλά παράδοξα… Έμοιαζε απόλυτα σύγχρονη ερευνήτρια, εργαζόμενη σύντροφος, μητέρα. Μιλάμε πάντα για το 1895-1900 ήταν τελείως διαφορετικές οι συμπεριφορές για το γυναικείο φύλο που ήταν βαθιά καταπιεσμένο.

-Υπάρχουν στοιχεία, από όσα συνθέτουν το ψυχολογικό προφίλ της Κιουρί, τα οποία ξεχωρίσατε;

Δεν είχε φόβο!!!

Δεν συμμορφωνόταν στο μέσο όρο, είχε μια παράλογη αγάπη για τη φύση και τις δυνατότητές της. Έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην ζωή της.

Δεν ήταν δειλή, είχε επιθυμίες, αληθινές ακόμη και σαρκικές σε μεγάλη ας πούμε ηλικία. Πήγαινε σε παράλογα πράγματα και αυτό φαίνεται και στο επιστημονικό έργο και στην ιδιωτική της ζωή.

Είχε μία μοναχική τρέλα και εμμονή και μια επιμονή μιας προσδοκίας από τις θετικές επιστήμες σε μεγάλα ερωτήματα ύπαρξης. Εξερευνούσε την φοβερότητα της αλήθειας, δηλαδή ότι η ραδιενέργεια σώζει και σκοτώνει, και το παρακολουθούσε αυτό πάνω στο σώμα της, πάνω στην υγεία της.

Είναι τρομερό το γεγονός ότι διαλογιζόταν πάντως πάνω σε μια πρακτική χημικών στοιχείων μιας διαρκούς αυτοκτονίας. Μεγάλο το ρίσκο να παρακολουθείς με μεγάλη ευκρίνεια όλο αυτό πάνω σου.

Μια προετοιμασία προς το κακό που έκανε πάνω της, αλλά και στα παιδιά της, γιατί κάπως οι θάνατοι στην οικογένειά της προήλθαν από την ενασχόλησή τους με την ραδιενέργεια.

Πώς ανακαλύπτεις κάτι τόσο καταστροφικό, εφιαλτικό και συνάμα καταπραϋντικό για τον άνθρωπο για την ίαση της πιο δημοφιλούς ασθένειας, τον καρκίνο… Πολύ παράξενο, σχεδόν θεϊκό…. αυτό που προσπαθούσε να εξερευνήσει!

Υποπτεύομαι ότι όταν δουλεύεις με αυτό τον τρόπο που δούλεψε η Μαρί Κιουρί πάνω στην έρευνα και την επιστήμη της με εμμονή, έχει μια παραζάλη. Ότι βρίσκω κάτι να βοηθήσω τον άνθρωπο ή την επιστήμη έχει μια παράξενη μέθη. Υπηρετούσε κάτι σημαντικό. Αλλά ό,τι ανακάλυψε το προσέφερε δωρεάν στην κοινωνία και στην επιστήμη της, ήταν το μόνο άτομο που δεν το διέφθειρε η δόξα, είχε πει ο Αϊνστάιν, φαινόταν η ζωή της πολύ ταπεινή. Αν σκεφτεί κανείς το γεγονός ότι στο τέλος της ζωής της πήγε στον πόλεμο η ίδια, έβγαζε ακτινογραφίες, έφτιαξε ειδικά αυτοκίνητα που οδηγούσε η ίδια… μεγάλη αγάπη από τον άνθρωπο στον άνθρωπο… προσωπική προσφορά και ανακούφιση.

Ως γυναίκα ήρθε αντιμέτωπη με εμπόδια και παρόλο που είχε πάρει δύο Νόμπελ έλαβε πάνω της σμάρι από μένος για τις προσωπικές της επιλογές.

Όταν έλαβε το δεύτερο βραβείο Νόμπελ και είχε την σχέση της με τον Πολ Λανζεβέν, που ήταν μικρότερος παντρεμένος μαθητής του Πιερ Κιουρί, λοιδορήθηκε άσχημα από τα μέσα, από τις εφημερίδες, από τους ανθρώπους. Προσπάθησαν να την διώξουν από την Γαλλία. Αποσιωπήθηκε το Νόμπελ χημείας.

Η προσωπική ζωή και όχι το επιστημονικό της έργο ήταν πιο «πικάντικο» από το γεγονός ότι είχε αφιερώσει όλη της τη ζωή για την εξερεύνηση του σύμπαντος της επιστήμης και το κόστος που είχε πάνω της όλη αυτή η επιμονή.

-Ποια είναι η σχέση σας με το κοινό και τι θα θέλατε να αποκομίσει από την παράσταση;

Η μετακίνηση ακόμα κι ενός θεατή από μια στιγμή αλήθειας ή μιας ξεχασμένης αλήθειας ή μιας ξεχασμένης επιθυμίας, ενός ανθρώπου που βλέπει μια παράσταση, είναι το πιο σημαντικό κέρδος… Η Μαρί Κιουρί, είχε πει ότι: «στη ζωή δεν πρέπει να φοβόμαστε τίποτα. Πρέπει μόνο να προσπαθούμε να κατανοήσουμε!». Η δύναμη της δημιουργικής σκέψης και της γνώσης, αυτή η μεγάλη της αγάπη για την γνώση, είναι αυτό που μένα προσωπικά με συγκινεί και με συνδέει.

Διαβάστε επίσης:

Μαρί Skłodowska Κιουρί, του Θέμη Μουμουλίδη & της Παναγιώτας Πανταζή στο Σύγχρονο Θέατρο