Κάρμεν του Ζωρζ Μπιζέ από την Όπερα της Βαλίτσας σε περιοδεία

Η νέα παραγωγή της Όπερας της Βαλίτσας είναι η θρυλική Κάρμεν του Μπιζέ, η οποία θα ταξιδέψει σε 22 πόλεις σε ολόκληρη την Ελλάδα, στο πλαίσιο του προγράμματος “Ταξίδι προς το Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος”, το οποίο πραγματοποιείται με αποκλειστική δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (www.SNF.org).

Πρόκειται για μια από τις πιο δημοφιλείς όπερες παγκοσμίως αφού καταφέρνει να συγκινεί διαχρονικά το κοινό με τη δύναμη, τη ζωντάνια και την απλότητά της. Η τραγική ιστορία της είναι πάντα επίκαιρη, αφού ο έρωτας, το πάθος, η ανάγκη για την ελευθερία είναι δομικά στοιχεία της ανθρώπινης φύσης. Οι συγκλονιστικές μελωδίες του Μπιζέ, οι υπέροχες άριες και τα ντουέτα, σκιαγραφούν με μαγικό τρόπο τη δραματική ιστορία και τα συναισθήματα των χαρακτήρων.

Η υπόθεση της όπερας αφορά τα παράφορα αισθήματα του δεκανέα Nτον Ζοσέ για την τσιγγάνα Κάρμεν. Η δική της, πιο ελεύθερη άποψη για τον έρωτα, την οδηγεί τελικά στον θάνατο. Η σκηνοθέτρια της όπερας Αγγέλα – Κλεοπάτρα Σαρόγλου έχει μεταφέρει τη δράση του έργου στην Ισπανία του σήμερα μέσα από την αισθητική του σινεμά του Πέδρο Αλμοδόβαρ.

Συμμετέχουν διακεκριμένοι πρωταγωνιστές της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Η διάρκεια της παράστασης είναι 80 λεπτά, χωρίς διάλειμμα με υπέρτιτλους στα ελληνικά.

Η Όπερα της Βαλίτσας ξεκίνησε το 2011 από την Εθνική Λυρική Σκηνή σαν μια καλλιτεχνική δράση που είχε κύριο σκοπό να συναντήσει και να γοητεύσει ένα νέο κοινό, μυώντας το στον μαγικό κόσμο της όπερας και του λυρικού ρεπερτορίου.

Η παραγωγή της Όπερας της Βαλίτσας είναι ευέλικτη και ταξιδεύει σε απρόσμενους χώρους (πνευματικά κέντρα, μουσεία, βιβλιοθήκες, αρχαιολογικούς χώρους) με τη συνοδεία των εξαιρετικών Μονωδών της ΕΛΣ, με ένα πιάνο αντί για ορχήστρα και όλα της τα σκηνικά… μέσα σε μια βαλίτσα.

Παράλληλα με την Όπερα της Βαλίτσας η ΕΛΣ θα παρουσιάσει εκπαιδευτικές δράσεις στις πόλεις που θα επισκεφθεί, σε συνεργασία με το Future Library.

Η Κάρμεν σε μία ματιά

Ο συνθέτης

Ο Γάλλος συνθέτης Ζωρζ Μπιζέ γεννήθηκε στο Παρίσι το 1838 και πέθανε στο Μπουγκιβάλ [Bougival], κοντά στο Παρίσι, το 1875. Πρώτος του δάσκαλος στη μουσική υπήρξε ο πατέρας του, καθηγητής τραγουδιού. Αργότερα, στο Ωδείο του Παρισιού, μαθήτευσε πλάι στον Ζακ Φρομαντάλ Αλεβύ [Jacques Fromental Halévy] συνθέτη της όπερας Η Εβραία, [La Juive] του οποίου την κόρη νυμφεύτηκε το 1869. Εκτός ωδείου μελέτησε με τον Σαρλ Γκουνό [Charles Gounod], που άσκησε βαθιά επιρροή στο έργο του. Το 1857, όταν ο Μπιζέ κέρδισε το περίφημο Μεγάλο Βραβείο της Ρώμης [Grand Prix de Rome] είχε ήδη συνθέσει την αξιόλογη Συμφωνία του σε ντο [Symphony in C], που όμως ακούστηκε για πρώτη φορά μόλις το 1935! Επιστρέφοντας από την βίλα των Μεδίκων [Villa Medici] στο Παρίσι έπρεπε κατ’ αρχάς να φροντίσει τα ισχνά του οικονομικά. Η όπερά του Αλιείς Μαργαριταριών [Les Pêcheurs de perles, 1863] δεν σημείωσε την αναμενόμενη επιτυχία. Μετά τον γαλλο-πρωσικό πόλεμο (1870) διορίστηκε διευθυντής χορωδίας στην παρισινή Όπερα [Opéra], προτίμησε όμως την θέση του υπεύθυνου για τη μουσική προετοιμασία των τραγουδιστών στην Κωμική Όπερα [Opéra Comique]. Το 1872 γνώρισε την πρώτη μεγάλη επιτυχία χάρη στην μουσική που συνέθεσε για θεατρικό έργο που βασίστηκε στο μυθιστόρημα Η Αρλεζιάννα [L’Arlésienne] του Αλφόνς Ντωντέ [Alphonse Daudet]. Τον Μάρτιο του 1875 έζησε την ταραχώδη πρεμιέρα της Κάρμεν, δεν χάρηκε όμως την τεράστια καταξίωση του έργου, αφού πέθανε μόλις λίγους μήνες μετά, σε ηλικία 37 ετών.

Το έργο

Γαλλική κωμική όπερα σε τέσσερις πράξεις, η Κάρμεν βασίζεται σε ποιητικό κείμενο των Ανρί Μεγιάκ και Λυντοβίκ Αλεβύ, που στηρίζεται στην σχετική νουβέλα του Προσπέρ Μεριμέ (1845). Ο όρος κωμική όπερα -opéra comique- δεν υπαινίσσεται κωμικά στοιχεία, αλλά αφορά χαρακτηριστικά δομής και αισθητικής, ένα από τα οποία είναι οι διάλογοι πρόζας. Το 1875, με αφορμή την παρουσίαση της Κάρμεν στην Βιέννη, ο Ερνέστ Γκιρώ [Ernest Guiraud] τους αντικατέστησε με μελοποιημένους διαλόγους (recitativi). Επίσης, προσέθεσε σκηνές χορού δανειζόμενος μουσική από την σουίτα Η Αρλεζιάννα και από την όπερα του Μπιζέ Η ωραία κόρη του Περθ [La jolie fille de Perth].
Πρεμιέρες / Η Κάρμεν δόθηκε για πρώτη φορά στο Παρίσι, στην Αίθουσα Φαβάρ [Salle Favart] από τον θίασο της Κωμικής Όπερας [Opéra Comique], στις 3 Μαρτίου 1875. Τον κεντρικό ρόλο ερμήνευσε η Σελεστίν Γκαλλί-Μαριέ [Célestine Galli-Marié]. Για την καταξίωση της όπερας, σημαντική υπήρξε η παράσταση που δόθηκε στην Βιέννη τον Οκτώβριο του 1875. Στο ρεπερτόριο της Εθνικής Λυρική Σκηνής η Κάρμεν μπήκε την καλλιτεχνική περίοδο 1941/2 με την Κίτσα Δαμασιώτη στον κεντρικό ρόλο, τους Αντώνη Δελένδα και Νίκο Γλυνό ως Ντον Ζοζέ, την Φανή Αϊδαλή ως Μικαέλα και τον Σπύρο Καλογερά ως Εσκαμίγιο. Την παράσταση διηύθυνε ο Αντίοχος Ευαγγελάτος.

Σημείωμα σκηνοθέτριας

Η Κάρμεν είναι σήμερα τόσο ταυτόσημη με την Ισπανία, που σχεδόν κανείς δεν θυμάται ότι ο συνθέτης της δεν είχε ποτέ επισκεφθεί την Ιβηρική χερσόνησο πριν γράψει το έργο που θα του έδινε μια θέση στο Πάνθεον των μεγάλων λυρικών συνθετών. Στην συντετμημένη εκδοχή του έργου που ετοιμάσαμε για την «Όπερα της Βαλίτσας» θελήσαμε να αφηγηθούμε την ιστορία από μια σκοπιά που θα βρίσκει μια νέα σχέση με την Ισπανία και τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της. Από το έργο κρατήσαμε μόνο τον δραματουργικό πυρήνα όπου σκιαγραφείται με μουσικοθεατρική μαεστρία η δυναμική που αναπτύσσεται στις σχέσεις των κεντρικών προσώπων, αφήνοντας έξω από τη διασκευή μας το μεγάλο θέαμα και τις γραφικές σκηνές πλήθους. Καθώς κάθε συντετμημένη εκδοχή είναι ένα νέο, ουσιαστικά, έργο, θελήσαμε να τοποθετήσουμε τη δική μας Κάρμεν στην Ισπανία της δεκαετίας του ’90, στη Σεβίλλη, όπου είναι πάντα ορατή η ιστορική διαστρωμάτωση κι όπου το παρελθόν και το παρόν συνομιλούν στην καθημερινότητα.

Κεντρική αισθητική αναφορά της παράστασης είναι ο κινηματογράφος του Αλμοδόβαρ, μέσα από τον οποίον ξαναμάθαμε να βλέπουμε την Ισπανία και εξοικειωθήκαμε μαζί της περισσότερο μάλλον απ’ ότι ο Μπιζέ στην εποχή του. Στην παράστασή μας βλέπουμε δύο κόσμους που έρχονται σε επαφή και τελικά συγκρούονται: η συντηρητική, καθολική Ισπανία της επαρχίας και ιδίως του Νότου από τη μία και η απελευθερωμένη Ισπανία των μεγάλων πόλεων της μετά-Φράνκο εποχής, όπως την βλέπουμε αποτυπωμένη στις ταινίες του Αλμοδόβαρ. Αφαιρέσαμε συνειδητά από την αφήγηση το τσιγγάνικο στοιχείο, που δημιουργούσε διαφορετικές συνδηλώσεις στην εποχή του και διαφορετικές στη δική μας, ειδικά όταν καλείται να λειτουργήσει ως αιτιολόγηση της παραβατικότητας της Κάρμεν και των συντρόφων της. Επιλέξαμε -όχι για να είμαστε politically correct, αλλά πιο πιστοί στο πνεύμα του έργου, υπερβαίνοντας έναν ξεπερασμένο ψευδο-εξωτισμό- να δείξουμε την Κάρμεν ως μια σύγχρονη γυναίκα, που προσπαθεί να επιβιώσει δουλεύοντας μέρα-νύχτα. Γνωρίζει τόσο τον κόσμο της ημέρας, όσο κι εκείνον της νύχτας κι αυτό την κάνει έναν άνθρωπο με εμπειρία από τη ζωή, πολύ μεγαλύτερη από εκείνην του μεγαλωμένου σε ένα ασφαλές μικροαστικό περιβάλλον Ντον Ζοζέ. Η Κάρμεν, που δεν αναζητά την οικογένεια και τα παιδιά, γνωρίζει ποιο είναι το κόστος, όταν ακολουθείς τις επιθυμίες σου, αλλά δε θα φανταζόταν ποτέ ότι θα πλήρωνε ένα τόσο ακριβό τίμημα…

Εκπαιδευτικές δράσεις 


Στο πλαίσιο της τρίτης φάσης του προγράμματος “Ταξίδι προς το Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος” που πραγματοποιεί σε συνεργασία με τo Future Library, η Εθνική Λυρική Σκηνή, εκτός από την παρουσίαση της παράστασης της Όπερας της Βαλίτσας με την Κάρμεν του Ζωρζ Μπιζέ, θα προσφέρει στους νέους των πόλεων που θα επισκεφθεί, δύο εκπαιδευτικές δράσεις. Το πρόγραμμα υλοποιείται με δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος.

Έτσι, σε 12 πόλεις της περιφέρειας θα πραγματοποιηθεί ένα διήμερο σεμινάριο λυρικής τέχνης από έμπειρους συνεργάτες της ΕΛΣ, ως πρώτο βήμα για τη δημιουργία ενός δικτύου εκπαίδευσης στη λυρική τέχνη. Επιπλέον, σε καθεμία από τις 23 πόλεις (Λαμία, Ναύπακτος, Λάρισα, Βόλος, Κόρινθος, Τρίπολη, Καλαμάτα, Σπάρτη, Κέρκυρα, Ιωάννινα, Kόνιτσα, Γρεβενά, Βέροια, Καστοριά, Αλεξανδρούπολη, Δράμα, Θεσσαλονίκη, Χανιά, Ηράκλειο, Άγ. Νικόλαος, Αγρίνιο, Πρέβεζα, Λειβαδιά) που θα επισκεφθεί η ΕΛΣ στο πλαίσιο του προγράμματος “Ταξίδι προς το ΚΠΙΣΝ”, θα πραγματοποιηθεί επίσκεψη σε σχολείο, κατά την οποία οι μαθητές θα έχουν την ευκαιρία μιας πρώτης γνωριμίας με τον κόσμο της όπερας. Αναλυτικότερα:

Σεμινάριο λυρικής τέχνης

Το διήμερο σεμινάριο που προσφέρεται δωρεάν σε δώδεκα από τις πόλεις που θα επισκεφθεί το πρόγραμμα απευθύνεται σε νέους και νέες από 16 έως 32 χρόνων, που επιθυμούν να ασχοληθούν με το κλασικό τραγούδι και την όπερα. Στο σεμινάριο θα διδαχθούν οι βασικές αρχές φωνητικής τεχνικής και οι βασικές αρχές σκηνικής αγωγής, από έμπειρους συνεργάτες της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, με στόχο την ανίχνευση, την ενθάρρυνση και την ανάδειξη νέων καλλιτεχνών που ζουν στην ελληνική περιφέρεια και επιθυμούν να ασχοληθούν με το λυρικό τραγούδι.

Επίσκεψη σε σχολεία

Σε καθεμία από τις πόλεις όπου υλοποιείται το πρόγραμμα, ένας Μονωδός της ΕΛΣ με συνοδεία πιάνου, θα παρουσιάσει στους μαθητές μια ωριαία εισαγωγή στην τέχνη της όπερας. Στόχος του εκπαιδευτικού προγράμματος είναι να βοηθήσει να ανατραπούν τα στερεότυπα για την όπερα και να αντικατασταθούν από μια γνήσια επιθυμία για περαιτέρω γνωριμία με τη λυρική τέχνη, μέσω της παρουσίασης στην πράξη στους μαθητές, των απεριόριστων δυνατοτήτων που προκύπτουν από τη συνάντηση μουσικής και θεάτρου.

Συντελεστές

Σκηνοθεσία Αγγέλα – Κλεοπάτρα Σαρόγλου
Σκηνικά Γιώργος Κολιός
Κοστούμια Αλεξία Θεοδωράκη
Φωτισμοί Σπύρος Τζώρας
Πιάνο Γιάννης Τσανακαλιώτης, Σοφία Ταμβακοπούλου, Δόμνα Χάλαρη

Ερμηνεύουν (με αλφαβητική σειρά):
Ντον Ζοζέ: Φίλιππος Μοδινός – Δημήτρης Πακσόγλου – Δημήτρης Σιγαλός – Γιάννης Χριστόπουλος
Εσκαμίγιο / Μοράλες: Άκης Λαλούσης  – Αρκάδιος Ρακόπουλος – Γιάννης Σελητσανιώτης  – Διονύσης Τσαντίνης
Θουνίγα / Ντανκαΐρε: Νικόλαος Καραγκιαούρης – Γιώργος Ματθαιακάκης – Κώστας Μαυρογένης – Διονύσης Τσαντίνης
Κάρμεν: Κασσάνδρα Δημοπούλου – Ινές Ζήκου – Διαμάντη Κριτσωτάκη – Μαρισία Παπαλεξίου
Μικαέλα / Φρασκίτα: Αντωνία Καλογήρου – Σοφία Μητροπούλου – Δέσποινα Σκαρλάτου
Μερσέδες: Μαρία Βλαχοπούλου – Ελένη Δάβου – Αθηνά Καστρινάκη – Βίκυ Τσιλιακού

Πρόγραμμα περιοδείας

29 Ιανουαρίου 2015 – Δημοτικό Θέατρο, Λαμία
1 Φεβρουαρίου 2015 –  Παπαχαραλάμπειος Αίθουσα, Ναύπακτος
13 Φεβρουαρίου 2015 – Δημοτικό Ωδείο, Λάρισα
15 Φεβρουαρίου 2015 – Πολιτιστικό Κέντρο Νέας Ιωνίας, Βόλος
27 Φεβρουαρίου 2015 – Δημοτικό Θέατρο, Κόρινθος
1 Μαρτίου 2015 – Μαλλιαροπούλειο Θέατρο, Τρίπολη
7 Μαρτίου 2015 – Μέγαρο Χορού, Καλαμάτα
10 Μαρτίου 2015 – Πνευματικό Κέντρο, Σπάρτη
19 Μαρτίου 2015 – Ιόνιος Ακαδημία, Κέρκυρα
22 Μαρτίου 2015 –  Αίθουσα Β. Πυρσινέλλας, Ιωάννινα
29 Μαρτίου 2015 – Δημοτικό Θέατρο, Γρεβενά
31 Μαρτίου 2015 – Κινηματοθέατρο ΣΤΑΡ, Βέροια
3 Απριλίου 2015 – Συνεδριακό Κέντρο Δημοπρατηρίου, Καστοριά
23 Απριλίου 2015 – Δημοτικό Θέατρο, Αλεξανδρούπολη
25 Απριλίου 2015 – Θέατρο Μουσικού Σχολείου, Δράμα
28 Απριλίου 2015 – Θέατρο Άνετον, Θεσσαλονίκη
7 Μαΐου 2015 – Πνευματικό Κέντρο, Χανιά
9 Μαΐου 2015 – Βασιλική Αγίου Μάρκου, Ηράκλειο
13 Μαΐου 2015 – Κινηματοθέατρο ΡΕΞ, Άγιος Νικόλαος
21 Μαΐου 2015 – Παπαστράτειο Μέγαρο, Αγρίνιο
23 Μαΐου 2015 – Πολιτιστικό Κέντρο, Πρέβεζα
28 Μαΐου 2015 – Αίθουσα Διοικητηρίου, Λειβαδιά

Ώρα έναρξης παραστάσεων 20.00

Είσοδος ελεύθερη με δελτία προτεραιότητας, τα οποία θα διανέμονται μία ώρα πριν την έναρξη στην είσοδο των χώρων των παραστάσεων.