Η ποίηση του Γιάννη Σκαρίμπα σήμερα: Συμπόσιο στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών

Φόρος τιμής, αλλά και υπενθύμιση σημασίας και αξίας είναι το Συμπόσιο που οργανώνει το Megaron Plus τη Δευτέρα …

16 Ιανουαρίου, στις 6 το απόγευμα, για την ιδιάζουσα ποίηση του Γιάννη Σκαρίμπα, του ακατάτακτου και μοναδικού αυτού λογοτέχνη στην ιστορία της νεοελληνικής γραφής, του Ζακ Πρεβέρ του ελληνικού στίχου.

Η Κατερίνα Κωστίου, επίκουρος καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών, ο συγγραφέας Σάββας Παύλου, ο ποιητής και δοκιμιογράφος Δημήτρης Κοσμόπουλος, ο δοκιμιογράφος και κριτικός, Γιώργος Παγανός και ο φιλόλογος νεοελληνιστής Συμεών Σταμπουλού, με τον συντονισμό του ποιητή και δοκιμιογράφου, Νάσου Βαγενά, θα μιλήσουν για τον ποιητή Σκαρίμπα και για τα 85 του ποιήματα, που παραμένουν σχετικά αδιερεύνητα από την κριτική, σε σχέση με τα πεζογραφήματά του και αποτελούν ένα ιδιοσυγκρασιακό ποιητικό σύμπαν.

Παράλληλα με το Συμπόσιο, την ίδια βραδιά, το Μέγαρο προτείνει την ποίηση του Σκαρίμπα στο κοινό με μια συναυλία του Διονύση Τσακνή, μια μουσική παράσταση βασισμένη στην ποιητική συλλογή του «Εαυτούληδες». Ο Τσακνής μεταμόρφωσε σε τραγούδια δώδεκα ποιήματα της συλλογής και τα παρουσιάζει μαζί με τον Γιώργο Μεράντζα, με συμμετοχή χορωδίας ηθοποιών-τραγουδιστών. Ο Γεράσιμος Σκιαδαρέσης θα υποδυθεί τον Γιάννη Σκαρίμπα.

«Τα γυρίζω ανάποδα για να σταθούνε όρθια». Σε αυτή τη φράση του Σκαρίμπα αποτυπώνεται η σουρεαλιστική ταυτότητα της ύπαρξής του και η επίμονη, εμμονική του εχθρότητα προς τη συμβατικότητα. Θυμόσοφος, οργισμένος, είρωνας, ανήσυχος, απροσκύνητος μέχρι την τελευταία στιγμή του, έγινε η φωνή του κάθε ανθρώπου και ανάλογα με τις εποχές και τις συγκυρίες, λατρεύτηκε (στη δικτατορία), διαβάστηκε πολύ (στη μεταπολίτευση), ξεχάστηκε (τις τελευταίες δεκαετίες), αλλά παρέμεινε γοητευτικός και συγκινητικός για όσους απολαμβάνουν το χιούμορ, και την ανελέητη γλώσσα του.

Ο Γιάννης Σκαρίμπας γεννήθηκε στην Αγία Ευθυμία Παρνασίδας (1893), αλλά ταυτίστηκε με τη Χαλκίδα –όπως ο Καρυωτάκης με την Πρέβεζα, ο Καβάφης με την Αλεξάνδρεια, ο Παπαδιαμάντης με τη Σκιάθο- την έκανε σημείο αναφοράς στην ποίησή του, της έδωσε υπόσταση ερωτικού αντικειμένου και ως σύμβολο ή ως μεταφορά, η επαρχιακή αυτή πόλη του μεσοπολέμου, έγινε η σφραγίδα του ποιητικού του κόσμου.

Εκεί, στη Χαλκίδα όπου εγκαταστάθηκε μετά το γάμο του με την Ελένη Κεφαληνίτη, το 1919, άνοιξε τελωνειακό γραφείο, απέκτησε πέντε παιδιά και έζησε μια ζωή εμπόλεμη, δημιουργώντας έργα αιφνιδιαστικά, πρωτότυπα, ανεξάρτητα από σχολές και ρεύματα, μνημεία μιας προσωπικής τέχνης και υλικά μια δικής του μυθολογίας.

Ποιητής, πεζογράφος, θεατρικός συγγραφέας, βιβλιοκριτικός, αθυρόστομος αρθρογράφος και επιστολογράφος, μανιώδης καραγκιοζοπαίχτης, υπονομευτής της γλώσσας και της σύμβασης, ο Σκαρίμπας δεν θέλησε να ανήκει πουθενά, παρά μόνο στην ανατροπή. Σουρεαλιστής χωρίς να ενταχθεί ποτέ στην παρέα των σουρεαλιστών, πολέμιος της ρεαλιστικής γραφής και της ηθογραφίας, χρησιμοποιεί τη γλώσσα με τρόπο αναρχικό και παράδοξο, σαν παρωδία της γλώσσας των λογίων με μια εκούσια αναστάτωση της σύνταξης και της λογικής. Καταστρέφει τους παραδοσιακούς θεσμούς της αφήγησης, παραβιάζει τη σύνταξη και τη γραμμική της τάξη και καταγράφει την πραγματικότητα όπως εκείνος την εννοεί και την αντιλαμβάνεται. Ο Σκαρίμπας εισβάλλει ολόφρεσκος στην κουρασμένη από τις επαναλήψεις της ηθογραφίας λογοτεχνία της δεκαετίας του 30 και διασχίζει ακάθεκτος τις μεταπολεμικές δεκαετίες με το δικό του τρόπο, διακινδυνεύοντας ακόμα και τη μομφή του γραφικού.

Στη βαθιά υπαρξιστική ποίησή του ειρωνεύεται τους παλιούς ρυθμούς, παραμορφώνει μόνιμα τη γλώσσα, περιφρονεί τη φόρμα και επιμένει στο τολμηρό περιεχόμενό της. Γραμμένα στο μεσοπόλεμο τα ποιήματά του, εξομολογητικά, ερωτικά, δείχνουν αχρονολόγητα και αποπνέουν μια ποιότητα σημερινή. Υπαινίσσονται ότι οι εκδοχές της ζωής μπορεί να είναι πολλές, οι σχέσεις των ανθρώπων δυσνόητες, ο άνθρωπος ένα πρίσμα αντιφάσεων σε διαρκές παιχνίδι με το σοβαρό και το γκροτέσκο και ο σταθερός κανόνας της ζωής του, η αβεβαιότητα. Μελοποιημένα παλιότερα από τον Νικόλα Άσιμο τα ποιήματα της συλλογής Ουλαλούμ ακούγονται σαν τον Ζακ Μπρελ της σαρκαστικής απελπισίας.

«Το τζαζ του Ευρίπου» ήταν για τον Σεφέρη η γραφή του Σκαρίμπα. Έτσι όπως η τζαζ, πειθαρχημένα άναρχος, αντικομφορμιστής και ανυπότακτος έμεινε ο μοναδικός αυτός λογοτέχνης μέχρι που πέθανε, το 1984, ένας σπουδαίος εκκεντρικός, χωρίς προηγούμενο και χωρίς συνέχεια.