Η λίμνη των κύκνων από το Μπαλέτο της Λυρικής στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών

Το διασημότερο μπαλέτο όλων των εποχών -τη συνταρακτική Λίμνη των κύκνων– θα παρουσιάσει, σε νέα χορογραφία του Ρενάτο Τζανέλλα το Μπαλέτο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, από τις 15 Μαρτίου 2014.

Για επτά μοναδικές παραστάσεις, το αριστούργημα του Πιοτρ Ίλιτς Τσαϊκόφσκι -του κορυφαίου συνθέτη το όνομα του οποίου συνδέθηκε όσο κανένα με τον χορό, χάρη στη συναισθηματική δύναμη και τη θεατρικότητα της μουσικής του- θα μεταφέρει το κοινό στο μαγικό παραμυθένιο κόσμο όπου το καλό μάχεται με το κακό και η αγάπη με την προδοσία και την απόγνωση.

Η λίμνη των κύκνων είναι το μπαλέτο, το οποίο διαχρονικά συναρπάζει και συγκινεί το κοινό, ενώ την ίδια στιγμή αποτελεί την υπέρτατη πρόκληση στην καριέρα των χορευτών αφού οι δεξιοτεχνικές ικανότητες και ο λυρισμός που απαιτούνται για την ολοκληρωμένη ερμηνεία του, είναι σχεδόν πάνω από τα ανθρώπινα όρια.

Παράλληλα, πρόκειται για ένα αυτόνομο μουσικό έργο μεγάλων ερμηνευτικών απαιτήσεων. Στην νέα παραγωγή, την Ορχήστρα της Εθνικής Λυρικής Σκηνή, διευθύνει ο διαπρεπής Έλληνας μαέστρος Ηλίας Βουδούρης.

Μετά τον Ρωμαίο και Ιουλιέττα και τον Καρυοθραύστη, ο Ρενάτο Τζανέλλα παρουσιάζει τη δική του εκδοχή στη Λίμνη των κύκνων. Ο διευθυντής του Μπαλέτου της ΕΛΣ, ακολουθώντας τη ρομαντική παράδοση και τις καθοδηγητικές γραμμές της χορογραφίας των Μαριύς Πετιπά και Λεβ Ιβάνοφ, ξαναγράφει το «λιμπρέτο» της ιστορίας, διατηρώντας το δραματουργικό πλαίσιο του πιο διάσημου μπαλετικού έργου όλων των εποχών.

Σε αυτή τη δραματουργικά ανατρεπτική εκδοχή της Λίμνης των κύκνων κυριαρχεί η μεγαλειώδης μουσική του Τσαϊκόφσκι μαζί με τη λευκή ομορφιά των κύκνων και τη μαύρη σκληρότητα της πραγματικής ζωής δίνοντας μια διαφορετική διάσταση στο εμβληματικό έργο του κλασικού ρεπερτορίου. Το κλασικό Pas de deux της Γ’ Πράξης συνυπάρχει με ένα σύγχρονο casting show που θα αναδείξει τη νικήτρια νύφη του πρίγκιπα με καλεσμένους εμβληματικές περσόνες της ποπ κουλτούρας.

Στην εντυπωσιακή νέα παραγωγή, τα σκηνικά επιμελείται ο ίδιος ο Ρενάτο Τζανέλλα, ενώ τα κοστούμια υπογράφει η γνωστή σχεδιάστρια μόδας Σήλια Κριθαριώτη, δύο χρόνια μετά το εντυπωσιακό ντεμπούτο της ως ενδυματολόγος στον Ρωμαίο και Ιουλιέττα. Η ατμόσφαιρα της παράστασης μεταφέρει το κοινό στον μαγικό κόσμο του παραμυθιού, όπου η πάλη του καλού με το κακό και η λυτρωτική δύναμη της αγάπης μεταμορφώνει τους ανθρώπους.

Ο Τζανέλλα με τη νέα του χορογραφία παραμένει στο μονοπάτι της κλασικής ιστορίας με το Λευκό και το Μαύρο κύκνο αποδίδοντας στη δική του εκδοχή μεγαλύτερο βάρος στον Ρόθμπαρτ, τον κακό μάγο της υπόθεσης. Στο νέο αφηγηματικό μοτίβο της ιστορίας, η εκκεντρική μητέρα του πρίγκιπα περιγράφεται ως μια αυταρχική προσωπικότητα που προκαλεί τον γιο της να βγει στον αληθινό κόσμο προκειμένου για να γνωρίσει τη γυναίκα που θα παντρευτεί. Για τον σκοπό αυτής της αναζήτησής, του δωρίζει ένα κουτί που θα ανοίξει μόνο όταν ο ίδιος γνωρίσει την αληθινή αγάπη. Ο Δάσκαλος αναδεικνύεται σε έναν ιδιαίτερα σημαντικό χαρακτήρα, καθώς έχει επωμιστεί το δύσκολο ρόλο της εκπαίδευσης του -ορφανού από πατέρα- πρίγκιπα στην πραγματικότητα της αληθινής ζωής. Ο κακός μάγος Ρόθμπαρτ, ο οποίος στην κλασική εκδοχή του παραμυθιού έχει αιχμαλωτίσει τις κοπέλες και τις έχει μεταμορφώσει σε κύκνους που θα απελευθερωθούν από τα μαγικά δεσμά τους μόλις κάποιος τους υποσχεθεί αληθινή αγάπη, στην καινούργια εκδοχή του Τζανέλλα ταυτίζεται με τον Μαύρο κύκνο που τις κρατά δέσμιες χωρίς όμως να τις έχει μεταμορφώσει σε κύκνους. Ο πρίγκιπας θα πρέπει στο τέλος να αντιμετωπίσει τις συνέπειες του «όρκου αγάπης» που έχει δώσει ταυτόχρονα σε δύο γυναίκες.

Στη Λίμνη των Κύκνων αναδεικνύονται οι σπουδαίες δυνατότητες των διαπρεπών χορευτών του Μπαλέτου της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, αφού στο αριστουργηματικό έργο του Τσαϊκόφσκι αποκαλύπτεται ολόκληρο το εύρος των ανθρώπινων συναισθημάτων: από τον φόβο μέχρι τη συγκίνηση, από την αγάπη μέχρι το μίσος, από την ελπίδα μέχρι την απελπισία, από την αφοσίωση μέχρι τη ματαίωση, από την προσμονή μέχρι τη λύτρωση. Έτσι το κοινό θα έχει την ευκαιρία να απολαύσει δίπλα στις καταξιωμένες χορεύτριες Αιμιλία Γάσπαρη, Ευρυδίκη Ισαακίδου, Σταυρούλα Καμπουράκη Νατάσα Σιούτα, Αλίνα Στεργιανού,  και τις νεότερες Ελεάνα Ανδρεούδη, Χριστίνα Μακρίδου, Πόπη Σακελαροπούλου. Στους βασικούς ανδρικούς ρόλους χορεύουν οι Ντανίλο Ζέκα, Βαγγέλης Μπίκος, Αλεξάντερ Νέσκωβ, Στράτος Παπανούσης και Ίγκορ Σιάτζκο.

Σκέψεις του Ρενάτο Τζανέλλα για τη χορογραφία του στην παραγωγή Η λίμνη των κύκνων (από το πρόγραμμα της παράστασης)

Η αλήθεια είναι ότι ποτέ δεν εγκατέλειψα τις κλασικές χορογραφίες όμως πάντα πρόθεση μου ήταν να τις μεταμορφώνω, όπως έμαθα από τους δασκάλους μου, τον Ζωρζ Μπαλανσίν [Georges Balanchine], τον Τζων Κράνκο [John Cranko] και τον Τζων Νοϋμάγερ [John Neumeier]. Πρέπει να παραδεχτώ ότι προσπαθούσα να μείνω μακριά από το κλασικό ρεπερτόριο και όμως ήρθε η ώρα να το αντιμετωπίσω! Για το έργο αυτό άρχισα να δουλεύω εδώ και ένα χρόνο ερευνώντας τη μουσική και την ιστορία του. Ανυπομονούσα να ξεκινήσουν οι πρόβες για να δουλέψω με τους χορευτές. Η χορογραφία είναι πάντα το τελικό στάδιο της διαδικασίας προετοιμασίας μου για ένα νέο έργο, αλλά και το αγαπημένο μου διότι είναι η στιγμή που μπορώ να μοιραστώ τις ιδέες μου με την ομάδα.

Κρατώ την ιστορία, το πάθος, το φόβο και την αγάπη όπως είναι γραμμένα αλλά απευθυνόμενος στο σύγχρονο κοινό, κυρίως στο κοινό που μας παρακολουθεί με τόσο ενδιαφέρον εδώ στην Αθήνα. Η Λίμνη των κύκνων είναι κατά τη γνώμη μου ένα σύγχρονο έργο στο οποίο μπορούμε να επανέλθουμε και να το ανακαλύψουμε ξανά και ξανά.

Πρόκειται για μια εντελώς καινούργια χορογραφία αν και έχω κρατήσει κάποια σημεία σχεδόν ίδια, όπως το pas de deux της Γ’ Πράξης. Όπως σε όλα μου τα έργα, η αισθητική της χορογραφίας είναι νεορομαντική, δίνω έμφαση στα χέρια και στην μεγαλοπρέπεια των κινήσεων. Ως προς τη μουσική έχω αφαιρέσει μερικά κομμάτια και έχω κάνει κάποιες αλλαγές στη σειρά τους, κρατώντας πάντα το σκελετό της πρωτότυπης παρτιτούρας. Πιστεύω πως οι χορογράφοι κλασικών έργων έχουμε την υποχρέωση να επανασυνθέτουμε παραμένοντας πιστοί στην δραματουργία της μουσικής. Αυτό προσπάθησα κι εγώ: να παρουσιάσω την δική μου εκδοχή χωρίς να «πληγώσω» το σενάριο η τη μουσική.

Η Λίμνη των κύκνων είναι το ιδανικό έργο για να εκφραστώ. Ο έρωτας σε αυτό το μπαλέτο ενσαρκώνεται με τέτοια αγνότητα που μοιάζει μη πραγματικός. Τόσο εξωπραγματικός που ένα κορίτσι μεταμορφώνεται σε κύκνο, δεν είναι υπέροχο; Οι δύο ερωτευμένοι μπορούν να αγγίξουν ο ένας τον άλλον στη σκηνή χωρίς να ενοχλήσουν κανέναν όμως καθώς εκείνη επιθυμεί να γίνει αληθινή γυναίκα, τα προβλήματα αρχίζουν… Το λατρεύω! Ο προσωπικός μου τίτλος για το έργο είναι Λίμνη των κύκνων. Τρέλα: είσαι αληθινή; Όλα είναι ακραία σε αυτό το έργο: η δύναμη της εκπαίδευσης του Δασκάλου, η υπερπροστατευτικότητα της μητέρας και η κοινωνία που περιβάλλει τους ήρωες, η ομορφιά των κύκνων και η σκοτεινή πλευρά της ιστορίας.

Η λίμνη των κύκνων με μια ματιά

Ο συνθέτης / O Ρώσος Πιοτρ Ίλιτς Τσαϊκόφσκι (1840-1893) υπήρξε ένας από τους δημοφιλέστερους συνθέτες του 19ου αιώνα. Συνέθεσε με την ίδια επιτυχία συμφωνίες, κοντσέρτα, όπερες, μουσική δωματίου και μουσική για τα μπαλέτα Η λίμνη των κύκνων (1877), Η Ωραία κοιμωμένη (1890), O Καρυοθραύστης (1892). Μέχρι σήμερα τα μπαλέτα αυτά παραμένουν τα δημοφιλέστερα του ρεπερτορίου, χάρη στη συναισθηματική δύναμη και τη θεατρικότητα της μουσικής τους, στοιχεία που χάρισαν στη μουσική για μπαλέτο την υπόληψη αυτόνομου μουσικού έργου.

Τα ίδια στοιχεία, που διέπουν συνολικά το δημιουργικό έργο του Τσαϊκόφσκι οδήγησαν επίσης αρκετούς χορογράφους να αξιοποιήσουν μουσική του συνθέτη δημιουργώντας νέα έργα. Έτσι, δεν είναι συμπτωματικό ότι το όνομα του Τσαϊκόφσκι έχει συνδεθεί με την τέχνη του χορού, ίσως περισσότερο από οποιουδήποτε άλλου συνάδελφού του.

Μουσική διεύθυνση: Ηλίας Βουδούρης
Χορογραφία – Σκηνικά: Ρενάτο Τζανέλλα
Κοστούμια: Σήλια Κριθαριώτη
Φωτισμοί: Στέλλα Κάλτσου

Άσπρος κύκνος: Eυρυδίκη Ισαακίδου (15, 19, 23/3), Σταυρούλα Καμπουράκη (16, 21/3), Χριστίνα Μακρίδου (18, 22/3)    
Mαύρος κύκνος: Αιμιλία Γάσπαρη (15, 19, 23/3), Πόπη Σακελλαροπούλου (16, 21/3), Ελεάνα Ανδρεούδη (18, 22/3)  
Πρίγκιπας: Ντανίλο Ζέκα (15, 19, 23/3), Βαγγέλης Μπίκος (16, 21/3), Ίγκορ Σιάτζκο (18, 22/3)  
Δάσκαλος: Στράτος Παπανούσης (15. 18, 19, 22/3), Αλεξάντερ Νέσκωβ (16, 21, 23/3)  
Βασίλισσα: Αλίνα Στεργιανού (15, 18, 19, 22/3), Νατάσα Σιούτα (16, 21, 23/3)  

Με την Ορχήστρα, τους Α’ Χορευτές, τους Σολίστ, τους Κορυφαίους και το Corps de ballet της ΕΛΣ