Πώς θα μπορούσε άραγε να ηχήσει μουσική από τη σκέψη του πρόσφυγα τη σκέψη του αιχμάλωτου τη σκέψη του ανθρώπου σαν κατάντησε κι αυτός πραμάτεια, όπως γράφει ο Σεφέρης στον «Τελευταίο σταθμό»· από τον θρήνο της Εκάβης που πάει να γίνει σκλάβα μετά την άλωση της Τροίας στις Τρωάδες του Ευριπίδη· από τον πόνο των ανθρώπων που έχουν βιώσει τη σκλαβιά σε όλη τους τη ζωή; Ερωτήματα σαν αυτό αποτέλεσαν οδηγό σε μια σύνθετη έρευνα που επιχειρεί να οδηγήσει την αρχαία και νεότερη ποίηση και τη μουσική σε νέα, αχαρτογράφητα μονοπάτια, με απώτερο στόχο να δημιουργηθεί ένα ενιαίο μουσικό έργο που ασχολείται με διαχρονικά και πανανθρώπινα ζητήματα.
Οι «Ιαχές» του Ταξιάρχη Δεληγιάννη και του Βασίλη Τσιουβάρα έρχονται στο Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου 2025, σε σκηνοθεσία του Χρήστου Στέργιογλου. Η παράσταση θα παρουσιαστεί στο Μικρό Θέατρο Αρχαίας Επιδαύρου την Παρασκευή 11 και το Σάββατο 12 Ιουλίου 2025, στις 21:30.
Με αφορμή την παράσταση, μιλήσαμε με τον Γιώργο Ιατρού για τη δύναμη της μουσικής, την πολιτική διάσταση της τέχνης, και τους συνεργάτες του σε αυτήν τη βαθιά ανθρώπινη και καλλιτεχνικά απαιτητική παράσταση.
***
-Ποια είναι κάποια από τα κείμενα / τις φωνές που “συναντάμε” στις Ιαχές; Κάποιες από τις πηγές της παράστασης;
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Στην παράσταση ακούγονται κείμενα αρχαίων και σύγχρονων συγγραφέων και ποιητών, τραγούδια σκλάβων κι εμιγκρέδων, η φωνή της Εκάβης και του φύλακα από την Ορέστεια, η φωνή του Μπρεχτ, του Σούμπερτ και του Σεφέρη, και η αναπάντεχη αποκάλυψη για εμάς — και πιστεύω και για το κοινό — ο Νικηφόρος Βρεττάκος. «Σου δίνω την ψυχή μου να την κάνεις τις νύχτες ορατές νότες, έγχρωμες, στον αέρα του κόσμου» θα μας πει ο Χρήστος (Στέργιογλου) σε μια κομβική στιγμή του έργου.
-Η παράσταση έχει χαρακτηριστεί ως “υβριδική όπερα”. Τι σημαίνει ακριβώς αυτό;
Οι Ιαχές είναι ένα ολοκληρωμένο μουσικό έργο με αρχή, μέση και τέλος, σε σύνθεση του εξαίρετου Αλεξάνδρου Δράκου Κτιστάκη. Ίσως γι’ αυτό χαρακτηρίστηκε όπερα. Στη συνέχεια δώσαμε σε αυτό στοιχεία performance, εξ ου και το “υβριδικό”. Ο σκηνοθέτης Χρήστος Στεργιογλου, μαζί με τη Ζωή Χατζηαντωνίου (επιμέλεια κίνησης), συνέθεσαν μια τελετουργία που ακροβατεί ανάμεσα στο θέατρο και τη συναυλία, στην απαγγελία και το τραγούδι, στο λυρικό και το άχρονο.
-Πώς θα περιγράφατε το καλλιτεχνικό όραμα των Ταξιάρχη Δεληγιάννη και Βασίλη Τσιουβάρα;
Ο Ταξιάρχης κι ο Βασίλης, αυτοί οι υπέροχοι συνεργάτες και πολυπράγμονες δημιουργοί, ήθελαν να μιλήσουν, με αφορμή όλα όσα συμβαίνουν στη Γάζα αλλά και σε άλλα μέρη του κόσμου, για τη διαχρονικότητα της προσφυγιάς, της μετανάστευσης, της σκλαβιάς που αλλάζει μορφές ανά τους αιώνες. Όχι σαν μεμψιμοιρία, αλλά σαν μία κραυγή που λέει: «Ακόμα δε μάθαμε;»… «Πάλι τα ίδια και τα ίδια θα μου πεις», λέει ο Σεφέρης σε ένα από τα ποιήματα της παράστασης. Και συνεχίζει: «Όμως… τη σκέψη του πρόσφυγα, τη σκέψη του αιχμάλωτου, τη σκέψη του ανθρώπου σαν κατάντησε κι αυτός πραμάτεια».
Η τέχνη, όπως και η ζωή, δεν συμβαίνουν εν κενώ, αλλά φέρουν φορτίο, εμπειρία, κι είναι σημαντικό να μιλάει ο καθένας από το βήμα του για αυτά που συμβαίνουν στους ανθρώπους, στον πλανήτη. Η τέχνη είναι πολιτική. Κι αυτό, πιστεύω, ήταν και το όραμα των συγγραφέων: να κάνουν μία δυνατή πολιτική παράσταση.
-Άρα σε μια κοινωνία που συχνά απανθρωπίζει τους ανθρώπους, ποιον ρόλο μπορεί να διαδραματίσει η μουσική; Μπορεί να προσφέρει κάτι περισσότερο από αισθητική απόλαυση;
Η τέχνη, και ιδίως η μουσική, έχει πολλές δυνατότητες· πέραν του να συγκινεί ή να φέρνει χαρά, μπορεί να αφυπνίσει, να εμπνεύσει, να προτείνει, να ενώσει ή να διχάσει. Μπορεί να πει τα σκληρότερα και τα πιο τρυφερά με τον πιο ειλικρινή και άμεσο τρόπο. Η μουσική μάς μαθαίνει να αναπνέουμε ξανά, και γι’ αυτό είναι ζωτικής σημασίας σε έναν κόσμο που, όπως λέτε, όντως απανθρωπίζει τους ανθρώπους.
-Υπήρξαν στιγμές στη μουσική σύνθεση του Αλέξανδρου Δράκου Κτιστάκη που σας “ξάφνιασαν”; Κάποιο μουσικό μοτίβο ή στοιχείο που δεν περιμένατε;
Ο Αλέξανδρος έχει μία αφοπλιστική χρήση της μελωδίας που ακόμα με ξαφνιάζει. Ενώ έχει συνθέσει κομμάτια του έργου με μία σύγχρονη, πολυρυθμική προσέγγιση, σε στιγμές χρησιμοποιεί την πιο ναΐφ μελωδία, που έρχεται αναπάντεχα και μιλάει απευθείας στο θυμικό μας. Πολύ ενδιαφέρουσα και αναπάντεχη επιλογή είναι επίσης η χρήση ζίθερ στην εισαγωγή του έργου, ενός οργάνου με αρχαία καταγωγή από την Κίνα, τη Μέση Ανατολή και την Ελλάδα, που εμφανίζεται ανά τους αιώνες σε πολλές χώρες της Ευρώπης και της Αμερικής. Είναι σαν μια ηχητική γέφυρα ανάμεσα στον σύγχρονο και τον αρχαίο κόσμο.
-Έχετε συνεργαστεί και στο παρελθόν με τον Χρήστο Στέργιογλου. Πώς ξεκίνησε η σχέση αυτή και πώς σας “ακούστηκε” όταν σας πρότεινε το εγχείρημα των Ιαχών;
Με τον Χρήστο κάναμε μαζί Τους Απάχηδες των Αθηνών στο θέατρο Ολύμπια, όπου αυτός έπαιζε τον πλούσιο Παραλή κι εγώ ένα κουτσαβάκι, έναν βαρύμαγκα, τον Καρούμπα· κι αυτή ήταν η πρώτη μας γνωριμία, όπου καταλάβαμε ότι εκπέμπουμε σε κοινά μήκη κύματος. Εγώ, φυσικά, τον γνώριζα ως ηθοποιό και τον θαύμαζα, κι εξέφρασα – μεταξύ σοβαρού και αστείου – την επιθυμία μου στον Ταξιάρχη και τον Βασίλη κάποια στιγμή να ξαναδουλέψουμε μαζί. Πού να ‘ξερα!
Στη συνέχεια ήρθε και με είδε σε μια παράσταση που έκανα στο Φεστιβάλ Αθηνών πέρσι, το drag oratorio – τελείως κόντρα σε αυτό που με είχε πρωτοδεί – κι εκεί του ήρθε η ιδέα να μου προτείνει να κάνουμε μαζί τις Ιαχές.
Ήταν πολύ συγκινητικό για μένα που θέλησε να μοιραστεί μαζί μου αυτό το έργο, το οποίο αρχικά, απ’ όσο γνωρίζω, θα το έκανε μόνος του. Αυτό είναι μεγάλη τιμή για μένα, διότι, πέραν του ότι είναι ένας σπουδαίος ηθοποιός και δάσκαλος – μου δίδαξε τα κείμενα της παράστασής μας με τόση γενναιοδωρία – είναι κι ένας άνθρωπος που πλέον θεωρώ φίλο μου, κι αυτό είναι το μεγαλύτερο κέρδος για εμένα.
-Αν μπορούσε να έχει ήχο η συμπόνια, πώς τη φαντάζεστε; Τι ηχόχρωμα θα είχε;
Δεν μου αρέσει η λέξη «συμπόνια». Δεν υπάρχει συμπόνια στο έργο μας, μόνο ιαχές υποστήριξης, ένωσης των φωνών των καταπιεσμένων προς μια πορεία απελευθέρωσης.
-Δεκτό, το προτιμώ αυτό που λέτε. Για κλείσιμο, υπάρχει κάποιο μελλοντικό σας επαγγελματικό σχέδιο που θα θέλετε να μοιραστείτε με τους αναγνώστες και τις αναγνώστριες του CultureNow;
Το καλοκαίρι, μετά την Επίδαυρο, θα τραγουδήσω σε δύο φεστιβάλ: στον Κούρνο, στη Λήμνο, σε ένα πρότζεκτ του Ευρυπίδη Λασκαρίδη, και στο Τριεθνές, στις Πρέσπες, τα Τραγούδια του Οδοιπόρου του Μάλερ, με ορχήστρα υπό τη διεύθυνση του μαέστρου Γιώργου Ζιάβρα.
Με τη νέα σεζόν, έχω ένα πρότζεκτ στη Γερμανία που θα παρουσιαστεί, μεταξύ άλλων, στο θέατρο της Πίνα Μπάους, στο Βούπερταλ, με θέμα το πώς γερνάνε οι καλλιτέχνες.
-Υπέροχα και εμπνευσμένα σχέδια! Σας εύχομαι κάθε επιτυχία σε όσα ακολουθούν!
Πληροφορίες
«Ιαχές» του Ταξιάρχη Δεληγιάννη και του Βασίλη Τσιουβάρα
Κύκλος Contemporary Ancients στο Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου 2025
Μικρό Θέατρο Αρχαίας Επιδαύρου, 11/07 έως 12/07/2025 στις 21:30
Photo Credit Κεντρικής Εικόνας Θέματος: Marilena Anastasiadou Photography
Διαβάστε επίσης:
Ιαχές: Μουσική παράσταση σε σκηνοθεσία του Χρήστου Στέργιογλου στο Μικρό Θέατρο Αρχαίας Επιδαύρου
Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου 2025: Γιορτάζει τα 70 του χρόνια με ένα πλούσιο καλλιτεχνικό πρόγραμμα
Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου 2025: Το πρόγραμμα στο Μικρό Θέατρο Αρχαίας Επιδαύρου
