Φεστιβάλ Αναδρομές στο Εθνικό Θέατρο: Σύγχρονες αναγνώσεις σε πρώιμες ελληνικές δραματουργίες

Από την Κρητική Αναγέννηση έως τις απαρχές του 20ού αιώνα, κείμενα – θεατρικά τεκμήρια ως ζωντανοί φορείς ιστορικής, κοινωνικής και ιδεολογικής μνήμης, που συνομιλούν με το παρόν, παρουσιάζονται υπό τη μορφή θεατρικών αναλογίων, σε σκηνοθετική επιμέλεια ξεχωριστών δημιουργών: του Σίμου Κακάλα, του Δημήτρη Δημόπουλου, της Έφης Θεοδώρου, της Ηλέκτρας Ελληνικιώτη και της Τώνιας Ράλλη.

Στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αναδρομές , καλλιτέχνες συνδιαλέγονται με έργα που σημάδεψαν την εξέλιξη του ελληνικού θεάτρου και, σε ορισμένες περιπτώσεις, επηρέασαν κρίσιμες στιγμές της πολιτισμικής και κοινωνικής ιστορίας της χώρας. Τα επανεξετάζουν με άλλο βλέμμα και επιχειρούν, μέσα από σύγχρονες αναγνώσεις και κοινωνικούς, πολιτικούς και αισθητικούς προβληματισμούς, να τα φωτίσουν εκ νέου. Μια αλυσίδα θεατρικής μνήμης συμπληρώνεται, με το παρελθόν να μην αντιμετωπίζεται ως κλειστό κεφάλαιο, αλλά ως ενεργό πεδίο διαλόγου και αναστοχασμού.

Από τον Απόκοπο του Μπεργαδή και τα Κορακιστικά του Ιάκωβου Ρίζου Νερουλού έως τον Βασιλικό του Αντωνίου Μάτεση, τους Κούρδους του Γιάννη Καμπύση και τη Νέα γυναίκα της Καλλιρρόης Παρρέν, το Φεστιβάλ ΑΝΑΔΡΟΜΕΣ αναδεικνύει τη διαχρονικότητα των έργων, τη θεατρική τόλμη και τις νέες φόρμες και ιδέες που έφεραν, καθώς και τη γλωσσική και υφολογική πολυμορφία τους. Παράλληλα, αναδεικνύεται η δυναμική της ελληνικής δραματουργίας ως χώρου άρθρωσης ζητημάτων ταυτότητας, φύλου, εξουσίας, πνευματικών αντιπαραθέσεων και κοινωνικής μεταβολής.

Το Φεστιβάλ ΑΝΑΔΡΟΜΕΣ συνιστά μια ζωντανή συνάντηση εποχών• μια πρόσκληση προς το κοινό να επιστρέψει στα κείμενα αυτά, υπό το πρίσμα των σύγχρονων ανησυχιών και ερωτημάτων, ανακαλύπτοντας τη διαρκή και γόνιμη συνομιλία της ελληνικής δραματουργίας με την κοινωνία και την ιστορία της.

14/1 | Σίμος Κακάλας | Απόκοπος του Μπεργαδή
15/1 | Δημήτρης Δημόπουλος| Κορακιστικά του Ιάκωβου Ρίζου Νερουλού
16/1 | Έφη Θεοδώρου | Ο Βασιλικός του Αντωνίου Μάτεση
17/1 | Ηλέκτρα Ελληνικιώτη |Οι Κούρδοι του Γιάννη Καμπύση
18/1 | Τώνια Ράλλη | Η νέα γυναίκα της Καλλιρρόης Παρρέν

Περισσότερες πληροφορίες για τις παραστάσεις

Τετάρτη 14 Ιανουαρίου | Απόκοπος του Μπεργαδή
Σκηνοθετική επιμέλεια — Ερμηνεία: Σίμος Κακάλας

Ο Απόκοπος του Μπεργαδή ένα έμμετρο ομοιοκατάληκτο ποίημα, μια υπόμνηση των νεκρών μας, ένα memento mori. Γραμμένο προς τα τέλη του ΙΕ’ αιώνα αποτελεί το πρώτο νεοελληνικό κείμενο που τυπώνεται, το 1509. Για τον Σίμο Κακάλα η αναδρομή σ’ αυτό το εμβληματικό κείμενο πηγάζει από την ανάγκη της ανάμνησης. Της ανάμνησης του παρελθόντος χρόνου, των παρελθόντων ανθρώπων και του παρελθόντος εαυτού. Μια γυμνή προσέγγιση αναλόγιου ή μάλλον μια ανάγνωση χωρίς σκηνοθεσία. Ένα κείμενο – πηγή, στην οποία επιστρέφουμε σε καιρούς που χάνουμε τον προσανατολισμό και τον εαυτό μας ανάμεσα στα σύγχρονα γλωσσικά μοντέλα και τις αυτόματες μεταφράσεις.

Πέμπτη 15 Ιανουαρίου | Κορακιστικά του Ιάκωβου Ρίζου Νερουλού
Δραματουργική επεξεργασία — Σκηνοθετική επιμέλεια: Δημήτρης Δημόπουλος
Βοηθός σκηνοθέτη: Λίνα Καλπαζίδου
Παίζουν: Θανάσης Ακκοκαλίδης, Πύρρος Θεοφανόπουλος, Ηλέκτρα Καρτάνου, Βασίλης Παπαδόπουλος, Θάλεια Συκιώτη, Ειρήνη Τσέλλου
Σπουδαστές Β’ έτους της Δραματικής Σχολής του Εθνικού Θεάτρου: Αλέξης Αραμπατζίδης, Νικολέττα Θαμνοπούλου, Βασίλης Καραγιάννης, Αλέξανδρος Κατσιμίχας, Αλέξανδρος Κοκοτός, Ματίνα Λάγγη, Νεφέλη Μούστου, Φερνάντο Μπάλα, Στέλλα Παρασκάκη, Άννα Ρίζου, Μερόπη Ρισβά

Ένας γλωσσικός εμφύλιος μαίνεται ανάμεσα στις — ήδη από τις αρχές του 19ου αιώνα διαμορφωμένες — γλωσσικές τάσεις: τον τυραννικόν αρχαϊσμό και τον δημαγωγικόν δημοτικισμό. Όταν ο Αδαμάντιος Κοραής οριοθετεί τη δική του πρόταση για το γλωσσικό ζήτημα, μια στρατηγική λελογισμένης και βαθμιαίας διόρθωσης της «χυδαίας» γλώσσας, την αποκαλούμενη πλέον «μέση οδό», είναι αναπόφευκτο να βρεθεί αντιμέτωπος και να δεχτεί τα διασταυρούμενα πυρά και των δύο άκρων. Μέσα σε αυτό το σκηνικό ενός πολέμου, όπου ο ένας επιδιώκει να γελοιοποιήσει και να εκθέσει τον άλλο, κυκλοφορούν στα 1813 –χωρίς την άδεια του συγγραφέα! – τα Κορακιστικά ή διόρθωσις της Ρωμαίικης Γλώσσας του Ιακωβάκη Ρίζου Νερουλού, μια αντικοραϊκή κωμωδία που «δὲν ἐσυγγράφη ἐπὶ σκοπῷ νὰ ἐκδοθῇ ἤ νὰ βλάψῃ τὴν ὑπόληψιν τοῦ σοφοῦ Κοραῆ, ἀλλ᾽ ἐπλάσθη ὡς ἄθυρμα πρὸς διάχυσιν ἰδιαιτέρων τινῶν φίλων μου». Στις μέρες μας, το γλωσσικό ζήτημα φαντάζει να έχει λυθεί, υπάρχουν όμως ακόμα υπερασπιστές μιας «καθαρότερης» ελληνικής γλώσσας, όχι απαραίτητα για γλωσσολογικούς λόγους. Ο Δημήτρης Δημόπουλος προτείνει μια ανάγνωση των Κορακιστικών, όπου πρωταγωνιστεί το συνονθύλευμα λόγων του έργου, της καθομιλουμένης της εποχής, των ντοπιολαλιών και της τεχνητής γλώσσας που διακωμωδείται, αναδεικνύοντας ταυτόχρονα τον μολιερικό χαρακτήρα ενός κειμένου που είχε δημιουργηθεί περισσότερο ως ανάγνωσμα με θεατρική δομή, παρά ως σκηνικό πόνημα.

Παρασκευή 16 Ιανουαρίου | Ο Βασιλικός του Αντωνίου Μάτεση
Διασκευή – Σκηνοθετική επιμέλεια: Έφη Θεοδώρου
Μουσική: Γιαν Βαν Αγγελόπουλος, Φώτης Σιώτας
Παίζουν: Μπάμπης Γαλιατσάτος, Αντώνης Γκρίτσης, Θανάσης Δήμου, Τρύφων Ζάχαρης, Νίκος Μάνεσης, Νικόλαος Ντούρος, Μαρίνα Παπούλια, Νάνσυ Σιδέρη, Γιώργος Σκαρλάτος, Φιντέλ Ταλαμπούκας, Ανδριάννα Χαλκίδη

Κορυφαίο έργο για το νεοελληνικό δραματολόγιο, ταυτόχρονα δράμα κοινωνικό και ιδεολογικό – το είδος αυτό δεν έχει ακμάσει ακόμα στην Δυτική Ευρώπη. Η λαϊκή και η λόγια παράδοση, το ηθογραφικό και το δραματικό στοιχείο, συνυπάρχουν αναπάντεχα σε ένα έργο με happy end – κύριο χαρακτηριστικό της κωμωδίας. Έργο που υψώνει την πρώτη δυνατή κραυγή διαμαρτυρίας στην Ελλάδα για τη θέση της γυναίκας. Έργο πολιτικό με θέση και διαφωτιστική διάθεση, γραμμένο σε ζακυνθινή διάλεκτο. Ο συγγραφέας τοποθετεί τη δράση στα 1712, στην υπό ενετική κυριαρχία Ζάκυνθο. Φεουδαρχικό το σύστημα, τρεις οι κοινωνικές τάξεις: οι ευγενείς, οι αστοί, οι ποπολάροι. Οι τάξεις αυτές απαντώνται στο έργο και συγκρούονται: η αλήθεια vs τις προλήψεις, το δίκαιο και η ελευθερία vs την ιδιοκτησία, η μόρφωση vs τα στερεότυπα της εξουσίας, ο ουμανισμός της νέας γενιάς vs την τυραννία της παλαιότερης γενιάς. Το έργο καταγράφει τη χρονική στιγμή όπου η ιστορική ισορροπία ανατρέπεται και ένας κόσμος καταρρέει. Με επιρροές από τον Διονύσιο Σολωμό, το κρητικό αναγεννησιακό θέατρο, την Commedia dell’ arte, τη γαλλική Ρομαντική Σχολή, τον ευρωπαϊκό Διαφωτισμό, ένας αέρας ελευθερίας, δικαιοσύνης και ανθρωπιάς, φυσάει εντέλει στο έργο και φτάνει μέχρι τις μέρες μας.

Σάββατο 17 Ιανουαρίου | Οι Κούρδοι του Γιάννη Καμπύση
Σκηνοθετική επιμέλεια: Ηλέκτρα Ελληνικιώτη
Σύμβουλος Δραματουργίας: Γεωργία Κανελλοπούλου
Μουσική Επιμέλεια: The Boy
Παίζουν: Μαρία Γεωργιάδου, Γιώργος Δερμεντζίδης, Αγνή Καρβουντζή, Νάντια Κατσούρα, Νικόλαος Ντούρος, Αναστασία Σλαυκίδου, Τζωρτζίνα Χρυσκιώτη
Σπουδαστές Β’ έτους της Δραματικής Σχολής του Εθνικού Θεάτρου: Αντώνιος Δερμιντζάκης, Αστέριος Πέτρος Ρήγας Ριμαγμός, Κατερίνα Σωτηρίου

Οι Κούρδοι εκδίδονται το 1897. Έκτοτε, ανεβαίνουν ελάχιστα —σε εποχές και συγκυρίες που η αριστερή ιδεολογία τους δεν αποτελεί εμπόδιο. Ο Πέτρος, η Σμαράγδα, η κυρά Σταβρόπλενα, η Αννέτα και ο Βάσος διανύουν 130 χρόνια, θεατρικά αόρατοι. Απόντες, όπως το ζεύγος των Αρμενίων εξορίστων στο έργο, που μόνο οι αφηγήσεις των ηρώων και ο κρότος από τα μπαούλα τους, τους φέρνουν στη σκηνή. Οι Κούρδοι είναι μια θαρραλέα θεατρική χειρονομία του Καμπύση για τους μικρούς του κόσμου, που το σχήμα των ζωών τους, δεν τους επιτρέπει τις μεγάλες πράξεις• που «ο οργανισμός τους δεν είναι φτιαγμένος για την αντάρα, όσο κι αν τους τραβάει η θεωρία», όπως λέει ο κεντρικός ήρωας, ο Πέτρος. Μα που, παρ’ όλ΄αυτά, στην δική τους επιμονή να διεκδικούν έναν ρόλο διαφορετικό από αυτόν που η Ιστορία τούς έχει υποβάλει, κοιμάται πάντα η πιθανότητα κάποιας ανατροπής.

Κυριακή 18 Ιανουαρίου | Η νέα γυναίκα της Καλλιρρόης Παρρέν
Σκηνοθετική επιμέλεια – Μουσική σύνθεση: Τώνια Ράλλη
Βοηθός σκηνοθέτριας: Ιωάννα Μακαβέι
Παίζουν: Αλέξανδρος Βαρδαξόγλου, Βίκυ Βολιώτη, Νίκος Ζιάζιαρης, Δημήτρης Μανδρινός, Μαρία Μαντά, Ιωάννης Μπάστας, Αλεξάνδρα Όσπιτση

«Η ελευθερία, η αγάπη και η αλήθεια είναι τα θεμέλια της ευτυχίας». Η νέα γυναίκα της Καλλιρρόης Παρρέν, ένα οικογενειακό δράμα τεσσάρων πράξεων που πρωτοανέβηκε στο Θέατρον του Συντάγματος το 1907, συνθέτει μια ολοζώντανη εικόνα της κοινωνίας της εποχής και καταφέρνει να αποτυπώσει τη διάδοση καινοτόμων ιδεών, που γεννήθηκαν μέσα σε ένα περιβάλλον με βαθιά ριζωμένες αντιλήψεις. Η δύναμη του χρήματος, οι οικογενειακές και συζυγικές σχέσεις και ιδιαίτερα ο ρόλος του πατέρα μέσα στην οικογένεια, όπως επίσης και η θέση της γυναίκας στην κοινωνία της εποχής, συνδράμουν στο να αναδυθούν νέα ερωτήματα, νέες προοπτικές και νέα όνειρα για το μέλλον της ελληνικής κοινωνίας στις αρχές του 20ού αιώνα. Η Παρρέν, με τόλμη και ειλικρίνεια, συνθέτει ένα θεατρικό κείμενο που, παρά τα βήματα που έχουν γίνει στον αγώνα για την ισότητα των φύλων, παραμένει διαχρονικό και τρομαχτικά επίκαιρο. Το έργο παρουσιάζεται στο πλαίσιο της δράσης, υπό τη μορφή μουσικού αναλογίου: ένα μικρό φωνητικό σύνολο αφηγείται από κοινού την ιστορία, προτείνοντας μια νέα εμπειρία ακρόασης του κειμένου.

Διαβάστε επίσης:

Γιορτές στο Εθνικό Θέατρο – Η γλώσσα η γιορτινή
Εθνικό Θέατρο: «Πολύγλωσσο» το Καλλιτεχνικό Πρόγραμμα για τη Θεατρική Περίοδο 2025-26