Ερυσίχθων – Η σύγχρονη ανάγνωση του μύθου

Μέχρι τις 3 Οκτωβρίου θα συνεχιστεί η έκθεση «Ερυσίχθων – Η σύγχρονη ανάγνωση του μύθου» στο Πολιτιστικό Κέντρο του Δήμου Ελευσίνας …

«Λ. Κανελλόπουλος».  

Το Σκεπτικό της Έκθεσης

Συνήθως λέμε ότι «η φύση τιμωρεί». Όμως η φύση δεν έχει συναισθήματα για να θυμώνει και να τιμωρεί. Αυτό που φαίνεται σε μας σαν τιμωρία είναι η αντίδραση που προκαλούν οι ενέργειές μας, όταν διαταράσσουν την ισορροπία των στοιχείων της.

Οι παρεμβάσεις του ανθρώπου, όταν αυτές κατευθύνονται από την πλεονεξία, την αδηφαγία και την απερισκεψία είναι επικίνδυνες, είτε πρόκειται για την καταστροφή ενός δάσους ή ενός αλσυλίου, είτε για την μόλυνση της ατμόσφαιρας, των ποταμών και των θαλασσών.

Ο πρωτόγονος άνθρωπος, αντιμέτωπος με τα στοιχεία της φύσης τα θεοποίησε και απέδιδε σ’ αυτά τιμές για να τα εξευμενίσει. Όσο οι γνώσεις του για το φυσικό του περιβάλλον αυξάνονταν ανακάλυπτε πως έπρεπε να το προστατεύσει για να είναι φιλικό μαζί του.

Έτσι ζωτικά στοιχεία για την επιβίωσή του αφιέρωνε σε θεότητες, που λάτρευε με εκδηλώσεις και προστάτευε με την απόδοση ιερότητας. Έτσι δάση και άλση αφιερώνονταν σε θεότητες, τα δένδρα είχαν ψυχή, που τα προστάτευε (Δρυάδες, Αμαδρυάδες, Δενδρίτες θεούς), οι πηγές, τα ποτάμια, οι λίμνες είχαν τις νεράιδες, τις νύμφες, τις λάμιες που απέτρεπαν τον επίδοξο πλεονέκτη να επωφεληθεί, υπονομεύοντας το μέλλον των επόμενων γενεών.

Ο μύθος του Θεσσαλού Ερυσίχθονα, που διασώζει στον ύμνο στη Δήμητρα ο ποιητής Καλλίμαχος, δείχνει πως οι αρχαίοι μας πρόγονοι είχαν αντιληφθεί ότι ο άνθρωπος απέναντι στην φύση πρέπει να είναι προσεκτικός και ευσεβής, γιατί θα υποστεί αργά ή γρήγορα τις συνέπειες των δικών του ενεργειών, αφού είναι αλληλένδετη με τον κύκλο της ζωής του.

Ο Ερυσίχθων ήταν ένας πλεονέκτης, βέβηλος και ασεβής άνθρωπος. Μία μέρα βάλθηκε να κόψει ένα ιερό δένδρο της Δήμητρας. Παρά τις παρακλήσεις και τις προειδοποιήσεις της νύμφης που το κατοικούσε, αυτός αποτελείωσε το δέντρο. Για τιμωρία του η Δήμητρα του έστειλε ακόρεστη πείνα που δεν ικανοποιούνταν με τίποτα.

Έφαγε ό,τι είχε και δεν είχε, ξόδεψε όλα του τα πλούτη για να αγοράσει όλα τα αγαθά της και να τα φάει. Πούλησε την ίδια του την κόρη, την μάγισσα Μήστρα, για να αγοράσει τροφή.

Τέλος έφαγε και τα ίδια του τα μέλη και πέθανε, χωρίς ποτέ να ικανοποιήσει την πείνα του. Ο μύθος συμβολίζει την αδηφαγία, την αλόγιστη εκμετάλλευση των φυσικών πόρων, που χωρίς μέτρο καταναλώνει ακόρεστα και πάνω από τις φυσιολογικές του ανάγκες, στερώντας το μέλλον των παιδιών του και όλων των ζωντανών της φύσεως – τις μορφές των οποίων παίρνει διαδοχικά η κόρη του – και τελικά τρώει τις ίδιες τις σάρκες του και οδηγείται στον αφανισμό.
 

Συμμετέχουν οι καλλιτέχνες:

Αγγελή Ηώ,  Αθανασιάδη Αλεξάνδρα , Ακύλα Έλενα , Αλεξίου Λήδα, Αποστόλου Θωμάς,  Βέργη Χρύσα, Βερούκη Παυλίνα, Βλασσοπούλου Πάκυ, Bolesch Katharina Βουτσάς Βελισάριος, Βρέλλης Πέτρος, Γιαννακάκη Μαρία,

Γκόνου Ειρήνη, Ζαννής Στέφανος, Ζολωτάκης Αποστόλης, Θέμελη Ιωάννα,  Ventseslav Iotoff,  Καπαγιαννίδης Κωνσταντίνος,  Καραβέλα Αλέκα,  Κατρακάζου Κωνσταντίνα, Κάτσαρης Μάνος, Κοντογιαννοπούλου Λήδα, Κοντοσφύρης Χάρης Κουντούρης Μιχάλης, Κοσκινιώτου Βασιλική, Κρητικός Σπύρος,

Λίτη Αφροδίτη, Λόλης Ανδρέας, Μακρής Θανάσης, Μανουσάκης Μιχάλης, Μαντζαβίνος Τάσος, Μάρθας Τάκης
Μαρκάτος Γρηγόρης, Μαρούδα Καλλιρρόη, Μητσόπουλος Πάνος, Μόσχος Νίκος, Μουδάτσος Κωστής, Μπερούτσος Θανάσης, Μπεχράκη Βένια, Ολυμπίου Ειρήνη, Παντελιάς Μίλτος, Παπανικολάου Κώστας, Πατρίκιου Σαββίνα, Σάμιος Παύλος, Σιούτη Μαρίνα, Σπυρίδωνος Καλλιρρόη, Ταμμάμ Μάγδα,

Ταξιαρχόπουλος Γιώργος Τέτσης Παναγιώτης, Τζάνης Δημήτρης, Τζάτζαλος Ελένη, Τσακίρης Γιώργος Τσεριώνης Γιώργος, Τσίντζος Χρήστος, Τσιρώνης Κώστας, Τσώλης Κώστας, Χαντζαράς Απόστολος, Χαρίσης Χρήστος, Χατζηδημητρίου Τζέλη, Yalom Reid.

Η έκθεση πραγματοποιείται στο πλαίσιο του προγράμματος Δάσος – Ζωή – Πολιτισμός της Ακαδημίας Αθηνών και του Μουσείου Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας και υπό την αιγίδα του Προέδρου της Δημοκρατίας. 

Οργάνωση: Κέντρoν Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών σε συνεργασία με το Δήμο Ελευσίνας και με χορηγία του Τιτάν.

Συντονισμός: Αικατερίνη Πολυμέρου-Καμηλάκη, Διευθύντρια, Κέντρoν Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών

Επιμέλεια έκθεσης: Λουίζα Καραπιδάκη, μόνιμη συνεργ. του Κέντρου Λαογραφίας

Βοηθοί επιμελήτριες: Ελευθερία Καμπιτάκη, Φανιώ Μιχαλοπούλου