Το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης παρουσιάζει στο Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης της Θεσσαλονίκης την έκθεση ENIGAMI, ο τίτλος της οποίας διαβάζει ανάποδα το γνωστό τραγούδι IMAGINE του John Lennon. Βασικό θέμα της είναι η έννοια της ανατροπής και της διάψευσης στη σημερινή αντιφατική, πολύπλοκη συγκυρία της μετάβασης και της αστάθειας, όπου οι πολιτικές, κοινωνικές και ιδεολογικές δομές του παρελθόντος κατακρημνίζονται σ’ έναν κόσμο ο οποίος έχει απολέσει τις σταθερές, τις αξίες και τα σημεία αναφοράς του, εντείνοντας τα αδιέξοδα και τις ανισότητες, τις δυσαρμονίες και τις διαχωριστικές γραμμές, αλλά, παράλληλα, ορίζοντας εκ νέου την παρεμβατικότητα, τη συλλογικότητα, τη δημιουργικότητα, την αλληλεγγύη και την ενότητα.
Οι τρεις εικαστικοί που συμμετέχουν στην έκθεση με τα έργα τους, ο Ανδρέας Βούσουρας, ο Αντώνης Παπαδόπουλος και ο Νίκος Σεπετζόγλου, μίλησαν στο Culture Now.
Συνέντευξη: Στρατής Πανταζής
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Culture Now: Στο έργο σας σημαντικό ρόλο παίζουν τα readymade αντικείμενα. Παρατηρώ ότι από τη μία, χρησιμοποείτε αντικείμενα που είναι εύθραστα όπως μικρά πορσελάνινα αγαλματάκια ή παιδικά ρούχα που υποδηλώνουν την εύθραστη και ευάλωτη περίοδο ζωής του ανθρώπου, και από την άλλη αντικείμενα και υλικά σκληρά όπως δρεπάνια, σφιχτήρες, αγκάθια. Πόσο σημαντικό ρόλο παίζει αυτή η αντίθεση στο έργο σας;
Ανδρέας Βούσουρας: Το ready made είναι μια πρόφαση για ένα διάλογο με την αστική ή μικροαστική κουλτούρα. Τα υλικά και τα αντικείμενα που χρησιμοποιώ συμπυκνώνουν συμβολισμούς πολιτικούς, κοινωνικούς, ψυχολογικούς ή υπαρξιακούς. Οι αντιθέσεις που προκύπτουν καθορίζονται από την ιδέα και τη διήγηση του κάθε έργου.
CN: Σε διαφορετικά έργα σας όπως Εισαγωγή στον Max Weber (2014) και Allons enfants, 2012-13 υπάρχει μία προσέγγιση σουρρεαλιστική. Οι εικόνες που δημιουργείτε είναι σαν να ξεπηδούν από την φαντασία ή τον εφιάλτη ενός μικρού παιδιού. Σε πολλά έργα σας συνυπάρχει το τρομακτικό με το κωμικό στοιχείο. Συμφωνείτε με αυτήν την ερμηνεία του έργου σας;
Α.Β.: Η σχέση μου με τον σουρεαλισμό ανιχνεύεται περισσότερο στα κολάζ που φτιάχνω. Εδώ τα επιμέρους στοιχεία των έργων δεν παραπέμπουν στο υποσυνείδητο ή την αυτόματη γραφή, αλλά είναι κωδικοποιημένες έννοιες-σύμβολα. Το παράλογο που εκπέμπουν προκύπτει περισσότερο από την ανάγκη να ενισχύσω την κριτική μου διάθεση απέναντι σε συγκεκριμένες καταστάσεις.
CN: Ποιο είναι το θετικό μήνυμα του έργου σας και της έκθεσης ENIGAMI; Πιστεύετε ότι ο κάθε καλλιτέχνης έχει χρέος να δημιουργεί έργο με πολιτικοκοινωνικά μηνύματα;
Α.Β.: Στο ENIGAMI το κύριο σώμα των έργων μου αναφέρεται σε καταστάσεις δυστοπικές. Ωστόσο, οι αναγνώσεις των έργων αυτών πιστεύω ότι προκαλούν μια διάθεση αναστοχασμού και εγρήγορσης για αυτά που συμβαίνουν γύρω μας. Στη συγκεκριμένη έκθεση τα μηνύματα, πολιτικά και κοινωνικά, είναι προφανή. Δεν είμαι πάντως της άποψης ότι η τέχνη πρέπει οπωσδήποτε να μεταφέρει μηνύματα.
Λεζάντα έργου: Allons enfants, 2012-13, μέταλλο, κλαδιά και τούβλα, μεταβλητές διαστάσεις
CN: Τα έργα σας δίνουν την εντύπωση ότι ταλαντεύονται ανάμεσα στο ρεαλιστικό και το φανταστικό. Εσείς τι πιστεύετε;
Αντώνης Παπαδόπουλος: Κάθε προσπάθεια πραγμάτωσης μιας ιδέας μου σε αισθησιακή αισθητική εμπειρία περιέχει αυτή την δυαδική σχέση ανάμεσα στο ρεαλιστικό και στο φανταστικό. Η ανάπτυξη αυτής της σχέσης μέσα στα πλαίσια που ορίζουν η ιδέα και τα μέσα είναι εν τέλει που καθορίζει την ένταση της εμπειρίας. Η βίωση του έργου μου ως ταυτόχρονη «ρεαλιστική» και «φανταστική» εμπειρία είναι αυτό που επιδιώκω, αλλά ο θεατής είναι αυτός που στο τέλος το επιβεβαιώνει!
CN: Όπως και στο έργο του Ανδρέα Βούσουρα, παρατηρώ μία προσέγγιση σουρρεαλιστική. Κάποιες εικόνες που δημιουργείτε, όπως στα ζωγραφικά σας έργα όπου σπίτια αιωρούνται ή στέκονται πάνω σε μακριούς και λεπτούς ξύλινους πάσαλους ή σε αυτά με τα καρουσέλ, μοιάζουν να ξεπηδούν από ένα παραμύθι και ταυτόχρονα από έναν εφιάλτη. Συμφωνείτε με αυτή την ερμηνεία;
Α.Π.: Ναι, αυτή είναι άλλη μια δυαδική σχέση που υπάρχει μέσα στα έργα μου.
Οι ιδέες μου που πολλές έχουν αναφορές σε παιδικές εικόνες ζωγραφιές (το κυρίαρχο σπιτάκι, το αγαπημένο παιχνίδι καρουζέλ) και από την άλλη το αποτέλεσμα μέσα από την χρήση των μέσων δημιουργούν αυτό το αισθησιακό αισθητικό αποτέλεσμα!
CN: Ποιο είναι το θετικό μήνυμα του έργου σας και της έκθεσης ENIGAMI; Πιστεύετε ότι ο κάθε καλλιτέχνης έχει χρέος να δημιουργεί έργο με πολιτικοκοινωνικά μηνύματα;
Α.Π.: Το θετικό μήνυμα του έργου μου και γενικά της έκθεσης είναι αυτή η πρόκληση-πρόσκληση συμμετοχής και επικοινωνίας με τον θεατή, η δημιουργία προβληματισμού και στάση ζωής. Ο ρόλος του καλλιτέχνη εμπεριέχει κατά την γνώμη μου και την υποχρέωση να λειτουργεί σαν δέκτης και πομπός ταυτόχρονα. Δέκτης και πομπός της ανθρώπινης συνθήκης! Το πολιτικοκοινωνικό μήνυμα πολλές φορές κρύβεται μέσα στο έργο των καλλιτεχνών. Υποβόσκει και βρίσκεται εκεί. Η προσπάθεια καλλιτεχνικής δημιουργίας στις μέρες μας, στη χώρα μας είναι από μόνη της ένα πολιτικοκοινωνικό μήνυμα! και αν δεχτούμε ότι οι καλλιτέχνες ανήκουν στη σφαίρα της διανόησης τότε σύμφωνα με τον Σαρτρ οφείλουν να είναι στρατευμένοι!
Λεζάντα έργου: Συλλέκτης Ι, 2016, κάρβουνο και παστέλ σε χαρτί, 110 x 130 εκ.
CN: Κεντρικό ρόλο στο έργο σας έχει η σημασία του θραύσματος. Πιστεύετε ότι η καινοτομία στην τέχνη και γενικότερα η αναγέννηση είναι εφικτή αν βασιστούμε στα θραύσματα και κυρίως αυτά του παρελθόντος;
Νίκος Σεπετζόγλου: Η γενικότερη προβληματική που απασχολεί τη δουλειά μου αφορά την διαχείριση αποσπασματικού υλικού που παράγω ο ίδιος, με την έννοια ότι δεν χρησιμοποιώ ready made υλικό. Ακολουθώ μια πρακτική-μεθοδολογία κατά τη δημιουργία του έργου που, ξεκινάει από την κατασκευή, περνάει στην αποδόμηση και συχνά καταλήγει στην ανασυγκρότηση της εικόνας ή του αντικειμένου που επεξεργάζομαι. Νομίζω πως η σύνθεση διαφορετικών στοιχείων είναι γενικότερα εμφανής στη τέχνη, είτε αυτά αφορούν το παρελθόν, είτε το παρόν. Είτε είναι αποσπασματικά ή ολόκληρα, είτε ετερόκλητα ή ομοιογενή. Κι αυτό άλλοτε είναι περισσότερο εμφανές ως μέρος μιας διαδικασίας και άλλοτε κρύβεται πίσω από τα «συμφραζόμενα». Στην δική μου περίπτωση, η κατασκευή, η καταστροφή και η διαχείριση του θραύσματος, σχετίζονται με μια επιμονή στη «διάσωση» του αντικειμένου και αποτελούν, εξίσου, δομικό στοιχείο των έργων.
CN: Ένα μεγάλο μέρος της θεματολογίας σας αντλείται από τη θάλασσα. Τι είναι αυτό που σας ώθησε προς αυτήν την κατεύθυνση;
Ν.Σ.: Σε ορισμένες ενότητες της δουλειάς χρησιμοποιώ στοιχεία που αφορούν τη ναυτική γλώσσα. Στο έργο λειτουργούν μεταφορικά, άλλοτε ως κώδικες συμπεριφοράς ή ψυχοσύνθεσης και άλλοτε ως στοιχεία καταγραφής. Η ζωή στη θάλασσα διέπεται από όρους και κανόνες που αφορούν την επιβίωση και την ασφαλή μεταφορά. Υπό αυτό το πρίσμα η επιλογή αυτή έχει συχνά κοινωνικοπολιτικές προεκτάσεις και σχετίζεται με τη δημιουργία ενός αλληγορικού-συμβολικού κόσμου και με το μήνυμα που εμπεριέχεται κάθε φορά στο έργο. Στις γλυπτικές εγκαταστάσεις που παρουσιάζονται στην έκθεση και κατά κύριο λόγο συγκροτούνται από ραμμένες φλούδες ξύλου βαμμένες με λαδομπογιά, σχηματίζω εύθραυστα δοχεία που παραπέμπουν σε πλωτές βάρκες ή «στολές» επιβίωσης (σκάφανδρα).
CN: Ποιο είναι το θετικό μήνυμα του έργου σας και της έκθεσης ENIGAMI; Πιστεύετε ότι ο κάθε καλλιτέχνης έχει χρέος να δημιουργεί έργο με πολιτικοκοινωνικά μηνύματα;
Ν.Σ.: Τα έργα αλλά και η έκθεση στο σύνολό της αποτελούν μια αφορμή ώστε να προβληματιστεί ο επισκέπτης πάνω σε καίρια ζητήματα που αφορούν την κοινωνικοπολιτική κατάσταση που βιώνουμε. Δεν υπάρχει ξεκάθαρο θετικό ή αρνητικό μήνυμα και ούτε ήταν τέτοιος ο αρχικός στόχος. Η ίδια η αντιστροφή της λέξης Imagine, που αναφέρεται στο γνωστό τραγούδι του John Lennon, αντιστοιχεί σε μια ουτοπία που δεν υλοποιήθηκε. Προσωπικά θεωρώ ότι η ουτοπία όπως και η δυστοπία αποτελούν δύο ακραίες καταστάσεις που ουσιαστικά δεν είναι πραγματοποιήσιμες. Θέτουν όμως τα όρια μέσα στα οποία φαντασιωνόμαστε ή αντιλαμβανόμαστε σε κάθε εποχή, το ιδανικό και το αποτρόπαιο αντίστοιχα.
Δεν πιστεύω ότι έχει κανείς χρέος να δημιουργεί έργα με ξεκάθαρα πολιτικοκοινωνικά μηνύματα. Σίγουρα όμως κάθε καλλιτέχνης τοποθετείται μέσω του έργου του, όπως άλλωστε και ο καθένας μας με την καθημερινή του στάση στη ζωή και στα πράγματα.
Λεζάντα έργου: Constellation, 2010, εγκατάσταση, ραμμένες φλούδες κατεργασμένου ξύλου, σπαράγματα ξυλογραφίας, λαδομπογιά, σπάγκος, σχοινί, καρόβιδα και καμπανάκι, μεταβλητές διαστάσεις
Η έκθεση ENIGAMI των Ανδρέα Βούσουρα, Αντώνη Παπαδόπουλου και Νίκου Σεπετζόγλου παρουσιάζεται από το ΚΜΣΤ στο Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης, έως 29 Μαΐου 2016
