Έλενα Καρακούλη: Ένας αναστοχασμός πάνω στη σχέση, πάνω στη δυνατότητα του πληθυντικού αριθμού

«Οι σκηνές από ένα γάμο» το πιο προσωπικό έργο του Ίνγκμαρ Μπέργκμαν γυρίστηκε πριν από πενήντα χρόνια, το 1973 – αρχικά ως τηλεοπτική σειρά και έπειτα έγινε τεράστια κινηματογραφική επιτυχία. Η Έλενα Καρακούλη έχει κάνει τη μετάφραση, τη δραματουργική επεξεργασία και τη σκηνοθεσία του έργου που αρχικά ανέβηκε στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά,  ενώ αυτή τη θεατρική σεζόν συνεχίζει την επιτυχημένη πορεία του στο Σύγχρονο Θέατρο.

***

Το σπίτι. Ήχοι από πιάτα, ένα ψυγείο ανοίγει, οι ηλεκτρικές συσκευές δεν σταματούν ποτέ. Ο Γιόχαν και η Μαριάννε μέσα στο σπίτι: Φροντίδα, ένα βιαστικό γεύμα, ανεφοδιασμός, ένα ποτήρι κρασί, κουβέντες στο πόδι, βαθιές εξομολογήσεις, αισθητική κυρίως αισθητική,  όλα οργανωμένα τακτοποιημένα- σε βαθμό ασφυξίας.

Αυτή ήταν η πρώτη εικόνα όταν διάβασα το έργο- αυτή είναι η πρώτη μεγάλη εικόνα και στην παράστασή μας: Μετά από μια συμπύκνωση των Σκηνών του Μπεργκμαν (που μοιραία θα ξεπερνούσε τις 6 ώρες) και έχοντας εστιάσει στους δύο πρωταγωνιστές, όλα εκτυλίσσονται μέσα στο σπίτι τους, από το οποίο (σε αντίθεση με την ταινία) δεν βγαίνουν ποτέ (με μια εξαίρεση).

Το έργο του Μπέργκμαν παρουσιάστηκε πριν από 50 χρόνια και άφησε εποχή ως μια  ανατομία του αστικού γάμου. Σε αυτό το άκρως αυτοβιογραφικό του έργο, ο Μπεργκμαν μοιάζει να διαλύει τη μηχανή και να κοιτάζει τον μηχανισμό, να προσπαθεί να καταλάβει γιατί συμβαίνουν όλα όσα χωρίζουν και ενώνουν τους ανθρώπους.

Αποκαλυπτική ήταν επίσης “Η ανησυχία”, το βιβλίο της κόρης του, Λιν Ουλμαν. Το ένατο παιδί του Μπεργκμαν γεννήθηκε εκτός γάμου, καρπός μιας οδυνηρής σχέσης- μια μητέρα που συσσωρεύει αντικείμενα και τα αφήνει σε διάφορα σπίτια και δωμάτια ξενοδοχείων και ένας πατέρας που αντιλαμβανόταν το σπίτι σαν προέκταση του εαυτού του, έχοντας σκηνοθετήσει ένα μικρό κόσμο οργανωμένο με ακρίβεια και κανόνες. Οι γονείς χωρίζουν, γιατί παραμένουν παιδιά, ανίκανα να ζήσουν μια κανονική ζωή.

“Η ιστορία ενός γάμου” του Geir Gulliksen, μια εξαιρετικής ακρίβειας- επίσης  σκανδιναβική- ιστορία γάμου με αντεστραμμένους όρους ήταν επίσης χρήσιμο υλικό της παράστασης.

Και βέβαια το “Σαραμπάντ” η τελευτάια ταινία του Μπεργκμαν, στην οποια βλέπουμε τη συνάντηση της Μαριάννε και του Γιόχαν 32 χρόνια μετά, με τον χρόνο αδυσώπητο, να έχει απαλύνει τις εντάσεις και τα πάθη και να  έχει δώσει τις σκληρές απαντήσεις του.

Όσο προχωρούσα στη διασκευή του έργου- προσπαθώντας να φωτίσω και αυτό που υπάρχει ανάμεσα στις σκηνές (τι μεσολαβεί ανάμεσα σε ένα χωρισμό και μια προσπάθεια επανασύνδεσης; ) αναρωτιόμουν κι εγώ αν υπάρχει  ένας οδηγός επιβίωσης. Είναι δυνατό να ζήσουν δύο άνθρωποι μαζί για όλη τους τη ζωή; Ο Γιόχαν και η Μαριάννε μας προκαλούν να απαντήσουμε σε αυτό το ερώτημα.

Οι Σκηνές ως αναστοχασμός πάνω στη σχέση, πάνω στη δυνατότητα του πληθυντικού αριθμού.

Σκηνή πρώτη: “Αθωότητα και πανικός” Η παράσταση μας ανατρέπει την αρχική συνθήκη του έργου- μια συνέντευξη που δίνει το ζευγάρι σε μια δημοσιογράφο. Η ιδέα ήταν να αρχίσουμε με μια  γιορτή, την επέτειο γάμου του Γιόχαν και της Μαριάννε στην οποία συμμετέχει το κοινό.  Στη συνέχεια, το ζευγάρι έρχεται αντιμέτωπο με ένα δίλημμα, ένα μικρό εμπόδιο που τους οδηγεί σε μια απόφαση, σε μια πληγή που  δεν επουλώνεται.

Σκηνή δεύτερη: “η Τέχνη να σκουπίζεις κάτω από το χαλί” κάτι πάει στραβά αν και φαινομενικά όλα είναι καλά. Ένα αόριστο άγχος και μια προσπάθεια να διορθωθεί μια λοξοδρόμηση.. Πρόχειρες λύσεις.

“Η Πώλα” η τρίτη σκηνή του έργου, είναι το χτύπημα, μια σκληρή σκηνή σοκαριστικής ειλικρίνειας όπου είναι εμφανές ότι ποτέ δεν είναι κανείς προετοιμασμένος για μια ριζική αλλαγή στη ζωή. Απόλυτη σύγχυση, ερήμωση. Ποτέ ξανά δεν θα είναι οι ίδιοι και το ξέρουν.

Τέταρτη  σκηνή “Η κοιλάδα των δακρύων” τους βρίσκει να ξανασυναντιούνται μετά από ένα αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα, με αδεξιότητα και βαθιά επιθυμία να πλησιάζουν ξανά ο ένας τον άλλο για να συνειδητοποιήσουν ότι δεν υπάρχει επιστροφή.

Στους Αναλφάβητους, την  πέμπτη σκηνή του έργου, είναι έτοιμοι να υπογράψουν τα χαρτιά του διαζυγίου, δυο αγρίμια που προσπαθούν να κατασπαράξουν το ένα το άλλο.

Και όμως ακολουθεί μια έκτη, τελευταία- σκηνή- που για μένα ήταν το κλειδί όλου του έργου. “Στη μέση της νύχτας σε ένα σκοτεινό δωμάτιο κάπου στον κόσμο“ οι δύο  νέοι άνθρωποι που είναι πια ο Γιόχαν και η Μαριάννε περπατούν μαζί έχοντας μια νέα γνώση του κόσμου και κυρίως του εαυτού τους. Σαν να έχει καταλαγιάσει ο θόρυβος της ζωής τους, είναι έτοιμοι πια να μιλήσουν για την αγάπη.

Διαβάστε επίσης: 

Σκηνές από ένα Γάμο, του Ίγκμαρ Μπέργκμαν σε σκηνοθεσία Έλενας Καρακούλη στο Σύγχρονο Θέατρο