Δημήτρης Πασσάς: Φως και ήχος είναι ζωντανά δρώντα πρόσωπα στο «Χρονικό του Χρόνου»

«Το χρονικό του Χρόνου», το βιβλίο του ανεπανάληπτου Stephen Hawking που έβαλε τη σύγχρονη φυσική σε κάθε σπίτι που διψούσε για γνώση, μεταφέρεται για πρώτη φορά στο θέατρο Τέχνης, σε σύλληψη και σκηνοθεσία της Νατάσας Τριανταφύλλη. Ο συνδυασμός της ευφυίας του Hawking με την λογοτεχνική δεινότητα ανθρώπων, όπως ο Ελύτης, σίγουρα μας προκαλεί ένα πρωτόγνωρο ενδιαφέρον. Και ενώ αδημονούμε για την πρεμιέρα, ο Δημήτρης Πασσάς, ένας εκ των δύο πρωταγωνιστών, απαντά με μυστηριώδεις τρόπους στις ερωτήσεις μας: “Θεατρική σκηνή = επιταχυντής σωματιδίων = τόπος όπου ο άνθρωπος διανοείται το αδιανόητο. Η παράσταση του «χρονικού» δεν είναι πείραμα, είναι η διάνοιξη των πολλαπλοτήτων που προκύπτουν από ένα πείραμα. Αλλιώς, αλά Ελύτης: ανακαλύπτουμε τις μυστικές σχέσεις των εννοιών και τις περπατάμε σε βάθος. Φτάνουμε σε ένα άλλου είδους ξέφωτο που είναι η ποίηση.”

Ο ταλαντούχος ηθοποιός, ο οποίος -ειρήσθω εν παρόδω- λατρεύει τη φυσική αφού την ταυτίζει με τη φιλοσοφία, ονειρεύεται κρυφά να σταματήσει το χρόνο. Εμείς βέβαια δε θα το θέλαμε. Μπορεί να σταματούσε πριν δούμε μία παράσταση, στην οποία κείμενα επιστημονικά, φιλοσοφικά, ποιητικά εναλλάσσονται σε μια ιστορία που δημιούργησαν από κοινού όλοι οι συντελεστές και όπως μας εξηγεί και ο ταλαντούχος ηθοποιός: “Αν ένας ανθρώπινος κρίκος έλειπε, όλο το κείμενο θα ήταν διαφορετικό.” Το θέατρο δε θα του άρεσε να μεταμορφώνεται σε αμφιθέατρο, όπου γίνονται διαλέξεις, αλλά ένας χώρος όπου γεννιούνται και πεθαίνουν μεγάλα πάθη, όπως η ζωή: “Στεκόμαστε απέναντι στα πράγματα με την τρυφερότητα και την αγριάδα που θα γεννιόταν και σε ένα κείμενο του Σαίξπηρ. Δεν διδάσκουμε το εμείς κι ο κόσμος. Μια ιστορία θα δει κανείς στην παράσταση, όχι πληροφορίες. Αν μάθηση, όμως, σημαίνει σε πιάνω από το χέρι να σου δείξω κάτι κρυμμένο, ας είναι.”

– Θα ήθελες να μας πεις λίγα λόγια για την παράσταση; Πώς μεταφέρεται στο θέατρο η επιστημονική σκέψη του Stephen Hawking;

Θεατρική σκηνή = επιταχυντής σωματιδίων = τόπος όπου ο άνθρωπος διανοείται το αδιανόητο. Η παράσταση του «χρονικού» δεν είναι πείραμα, είναι η διάνοιξη των πολλαπλοτήτων που προκύπτουν από ένα πείραμα. Αλλιώς, αλά Ελύτης: ανακαλύπτουμε τις μυστικές σχέσεις των εννοιών και τις περπατάμε σε βάθος. Φτάνουμε σε ένα άλλου είδους ξέφωτο που είναι η ποίηση.
Hint: το κείμενο του Χώκινγκ δεν είναι το μόνο υλικό της παράστασης…

– Πρόκειται για τον μοναδικό ίσως επιστήμονα που κατάφερε να διευρύνει το κοινό της σύγχρονης φυσικής, αν και παραμένει ένα αρκετά δυσνόητο πεδίο για πολλούς. Μιας και έχεις φοιτήσει στο ΕΜΠ να υποθέσω ότι ήσουν εξοικειωμένος με το έργο του και ότι γενικά η φυσική εμπίπτει στα ενδιαφέροντά σου;

H αλήθεια είναι ότι δεν είναι ο μόνος. H προσωπική του ιστορία όμως είναι μια υπέρβαση, ένα ακρότατο της ανθρώπινης συνάρτησης θα ‘λεγα, που κάνει το έργο του ξεχωριστό. Λατρεύω τη φυσική, ναι, την ταυτίζω με την φιλοσοφία. Από το ελάχιστο φτάνεις πιο σύντομα οπουδήποτε (ξανά Ελύτης)

– Πώς ήταν η συνεργασία με τους υπόλοιπους συντελεστές της παράστασης και ειδικότερα, κατά την διαδικασία της δημιουργίας του κειμένου;

Σαν τις αστυνομικές σειρές, όπου το επιτελείο βασανίζεται επί ώρες, νέα δεδομένα αλλάζουν τα πάντα, η κούραση εναλλάσσεται με την ξαφνική φώτιση για τη λύση του μυστηρίου. Αν ένας ανθρώπινος κρίκος έλειπε, όλο το κείμενο θα ήταν διαφορετικό.

– Πιστεύεις ότι μέσα από την παράσταση οι θεατές θα μπορέσουν να κατανοήσουν τις βασικές αρχές του σύμπαντος και ποια είναι η θέση μας μέσα σε αυτό;

Όχι. Θα αναρωτηθούν, ελπίζω, όμως, ποια είναι η δική τους θέση απέναντι στα πράγματα και για το ποια είναι η σημασία της λέξης σημαντικό (και συμπαντικό).

– Το “Χρονικό του Χρόνου” είναι σίγουρα ένα πολύ πρωτότυπο εγχείρημα. Ποιο θεωρείς ότι ήταν το πιο δύσκολο κομμάτι κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας για την παράσταση;

Ό,τι και σε οποιαδήποτε άλλη παράσταση. Η σύμπτωση διαφορετικών χρονικοτήτων. Και η κατανόηση ότι οι παίκτες είναι περισσότεροι από τους δύο επί σκηνής. Φως, ήχος, κλπ είναι ζωντανά δρώντα πρόσωπα στο Χρονικό.

– Αντιλαμβάνεσαι το θέατρο ως ένα χώρο μάθησης για το κοινό;

Όχι. αλίμονο. δεν κάνουμε διάλεξη αλλά παράσταση. Στεκόμαστε απέναντι στα πράγματα με την τρυφερότητα και την αγριάδα που θα γεννιόταν και σε ένα κείμενο του Σαίξπηρ. Δεν διδάσκουμε το εμείς κι ο κόσμος. Μια ιστορία θα δει κανείς στην παράσταση, όχι πληροφορίες. Αν μάθηση, όμως, σημαίνει σε πιάνω από το χέρι να σου δείξω κάτι κρυμμένο, ας είναι.

– Θα ήθελες να μοιραστείς μαζί μας ένα ανεκπλήρωτο όνειρό σου;

Να σταματάω το χρόνο. Πάντα ανεκπλήρωτο, μονίμως διαφεύγον.

Διαβάστε επίσης:

Το χρονικό του Χρόνου, του Stephen Hawking στο Θέατρο Τέχνης Καρόλου Κουν