Black Artists Matter: 4 καλλιτέχνες αφροαμερικάνικης καταγωγής που πρέπει να γνωρίσετε

Κέρι Τζέιμς Μάρσαλ

Ο Κέρι Τζέιμς Μάρσαλ είναι ένας σύγχρονος ζωγράφος που με το έργο του διερευνά τις περίπλοκες επιδράσεις του κινήματος των Πολιτικών Δικαιωμάτων στη καθημερινή ζωή των Αφροαμερικανών. Μέσα από αφηγηματικές σκηνές που αντλούν έμπνευση τόσο από την παράδοση όσο και από τη απλή ζωή, ο Μάρσαλ αποκαλύπτει τις σκοτεινές, αλλά και σημαντικές στιγμές της σύγχρονης, αλλά και παλαιότερης «μαύρης κουλτούρας».

Ο Μάρσαλ αντιμάχεται την περιθωριοποίηση των Αφροαμερικανών μέσω των ζωγραφιών, σχεδίων, βίντεο και εγκαταστάσεών του, των οποίων οι κεντρικοί πρωταγωνιστές είναι πάντα «έντονα μαύρα μοντέλα». Ο Μάρσαλ συχνά παρουσιάζει πιο έντονα το χρώμα του δέρματος των ανθρώπων που απεικονίζει, για να δοθεί περισσότερη προσοχή στον κόσμο που τους περιβάλλει.

Γεννημένος στο Μπέρμιγχαμ της Αλαμπάμα, μεγάλωσε στη νότια περιοχή του Λος Άντζελες, και συνειδητοποίησε για πρώτη φορά την απουσία των μαύρων στην τέχνη διαβάζοντας κόμικς, και όχι από επισκέψεις σε μουσεία. «Δεν υπήρχαν μαύροι υπερήρωες», θυμάται. «Όταν παρουσίασαν τον Μαύρο Πάνθηρα στο Fantastic Four [το 1966], συνειδητοποίησα ότι ο μαύρος υπερήρωας ήταν ένα παράξενο φαινόμενο – μία εξαίρεση στον κανόνα. Τότε άρχισα να παρατηρώ ότι το ίδιο πράγμα συμβαίνει και αλλού. Οι μαύρες φιγούρες δεν ήταν ποτέ τα κεντρικά θέματα στα βιβλία της ιστορίας της τέχνης».

Όπως περιγράφει, το έργο του βασίζεται στις εμπειρίες της ζωής του: «Δεν μπορείτε να γεννηθείτε στο Μπέρμιγχαμ της Αλαμπάμα το 1955 και να μεγαλώσετε κοντά στην έδρα των Μαύρων Πανθήρων και να μην νιώθετε σαν να έχετε έχει κάποια κοινωνική ευθύνη». Ο συνδυασμός των γνώσεων του για την ιστορία της τέχνης, αλλά και τη μαύρη λαϊκή τέχνη είναι αυτό που πυροδοτεί τις συνθέσεις του.

Κάρα Γουόκερ

Η Κάρα Γουόκερ είναι μια σύγχρονη καλλιτέχνης αφροαμερικάνικης καταγωγής, γνωστή για την εξερεύνηση της φυλής, των στερεοτύπων, του φύλου, της σεξουαλικότητας και της ταυτότητάς σε όλη την αμερικανική ιστορία. Είναι περισσότερο διάσημη για τους μεγάλους σε κλίμακα πίνακες με κολλάζ, που απεικονίζουν μαύρες σιλουέτες μέσα σε λευκά τοπία. Συχνά γεμάτοι με βάναυσες και τρομακτικές εικόνες, οι πίνακες της αποκαλύπτουν προκλητικά τις συνθήκες και τις επιπτώσεις της δουλείας στον προπολεμικό Νότο. «Δεν ήθελα έναν εντελώς παθητικό θεατή. Η τέχνη σημαίνει πάρα πολλά για μένα. Το να είσαι σε θέση να αρθρώσεις κάτι οπτικά είναι πραγματικά σημαντικό», εξηγεί η Γουόκερ. «Ήθελα να δημιουργήσω ένα έργο  όπου ο θεατής δεν θα μπορέσει να φύγει… θα γελάσει νευρικά, θα εισχωρήσει μέσα στην ιστορία, τη μυθοπλασία, σε κάτι εντελώς εξευτελιστικό και πιθανώς πολύ όμορφο».

Πιο επίκαιρο από ποτέ είναι και το πρόσφατο έργο της με τίτλο «Fons Americanus», που εκτέθηκε στην Turbine Hall της λονδρέζικης Tate. Το έργο – ένα συντριβάνι ύψους 13 μέτρων -ασκεί δριμύ κριτική στη βρετανική αποικιοκρατία και αντλεί έμπνευση από το Victoria Memorial, το οποίο βρίσκεται μπροστά στο Παλάτι του Μπάκινγχαμ. Το έργο αναπαριστά τις σκοτεινές στιγμές πάνες στις οποίες θεμελιώθηκε η Βρετανική αυτοκρατορία. Παρατηρώντας το από μακριά βλέπεις κλασικές μπαρόκ γλυπτικές μορφές, ωστόσο μόλις πας κοντά αντιλαμβάνεσαι το διαφορετικό μήνυμα τους. Μια γυναικεία φιγούρα κάμπτει προς τα πίσω το σώμα της σε στάση ευχαρίστησης, φαινομενικά, αλλά σύντομα ο θεατής προσέχει ότι την έχουν χτυπήσει θανατηφόρα στον αυχένα. Διπλά βλέπεις έναν αλυσοδεμένο άνδρα, μία θηλιά που κρέμεται από ένα δέντρο, ενώ στα νερά υπάρχουν καρχαρίες που σε κοιτούν απειλητικά.

Με αυτές τις εικόνες η Γουόκερ ξεκινάει μία αφήγηση για το διατλαντικό δουλεμπόριο, αντιστρέφοντας την τυπική αφήγηση των δημόσιων μνημείων. Η εγκατάστασή της θέλει να μας ωθήσει να επανεξετάσουμε την αντίληψή μας για το παρελθόν, ιδιαιτέρως για τι είναι αυτό που μας «θυμίζουν» ή μας«αποκρύπτουν» τα δημόσια μνημεία.

Κεχίντε Ουάιλι

Δουλεύοντας αποκλειστικά με πορτρέτα, ο Κεχίντε Ουάιλι συνδυάζει παραδοσιακές στάσεις μοντέλων και μοτίβα με μοντέρνους τρόπους αναπαράστασης. Επιλέγοντας έργα από παλιούς δασκάλους όπως ο Ρούμπενς και ο Νταβίντ, ο Ουάιλι αντικαθιστά τις ιστορικές μορφές με όμορφους νεαρούς αφρικανικής καταγωγής. Οι ηρωικές φιγούρες του απεικονίζονται μπροστά από πολύχρωμα μοτίβα που προέρχονται από διάφορες κουλτούρες, από τις ταπισερί και τα έπιπλα της Μαρία Στιούαρτ μέχρι και την εβραϊκή παράδοση. Αυτές οι αλλόκοτες αντιπαραθέσεις του Ουάλι πηγάζουν από την επιθυμία του να εξερευνήσει τις έννοιες της ομαδικής ταυτότητας. Επιτρέποντας στα μοντέλα να επιλέξουν ένα κλασικό έργο τέχνης που απεικονίζει ευγενείς, αριστοκράτες και άλλες επιβλητικές ιστορικές προσωπικότητες, ο Ουάλι στήνει τα μοντέλα που φορούν καθημερινά ρούχα με τον ίδιο ηρωικό τρόπο, ενώ πίσω τους δημιουργεί ένα πολύχρωμο σκηνικό.

Στον πίνακα του “Η Ιουδήθ αποκεφαλίζει τον Ολοφέρνη“, μια μαύρη γυναίκα με ένα περίτεχνο χτένισμα και ένα μακρύ μπλε φόρεμα απεικονίζεται να κρατάει ένα μαχαίρι στο δεξί της χέρι και με το άλλο να πιάνει το αποκεφαλισμένο κεφάλι μιας λευκής γυναίκας από τα μαλλιά. Η επιμελήτρια του Μουσείου Τέχνης της Βόρειας Καρολίνας Jen Dasal είχε χαρακτηρίσει το έργο: “Η Ιουδήθ του Ουάιλι είναι το αστέρι της ιστορίας, η ενσάρκωση της αγριότητας. Στέκεται θριαμβευτική και το άμεσο, προκλητικό βλέμμα της δεν μας επιτρέπει να την ξεχάσουμε – μπορεί να γίνουμε το επόμενο θύμα της“.

Υπάρχουν πολλές ιστορικές αναφορές για αυτόν τον πίνακα, με αρκετούς καλλιτέχνες να έχουν φιλοτεχνήσει το θέμα της Ιουδήθ που αποκεφαλίζει τον Ολοφέρνη. Στην βιβλική ιστορία η Ιουδήθ σαγηνεύει και μετά αποκεφαλίζει έναν άντρα στρατηγό που σκοπεύει να καταστρέψει την πόλη της. Οι παλαιότεροι πίνακες συχνά διαβάζονται ως φεμινιστική νίκη. Η απεικόνιση μιας μαύρης γυναίκας ως δολοφόνου μιας λευκής  έχει δεχθεί έντονη κριτική, καθώς μοιάζει να ενθαρρύνει τη βία κατά των λευκών γυναικών, ενώ παράλληλα απεικονίζει τις μαύρες γυναίκες ως βίαιες. Ωστόσο, άλλοι, συμπεριλαμβανομένου του καλλιτέχνη, το θεωρούν ως συμβολική απειλή απέναντι στη λευκή υπεροχή.

Αξίζει να σημειωθεί πως ο Κεχίντε Ουάιλι είναι αυτός που φιλοτέχνησε το πορτρέτο του Μπάρακ Ομπάμα για να τοποθετηθεί στη Εθνική Πινακοθήκη στην Ουάσινγκτον -όπου βρίσκονται όλα τα πορτρέτα των Προέδρων των ΗΠΑ.

Έιμι Σεράλντ

Μέσα από τα μεγάλης κλίμακας πορτρέτα Αφροαμερικάνων, η Έιμι Σεράλντ εξερευνά εναλλακτικές αφηγήσεις του μαύρου, προσπαθώντας να αποκλείσει το χρώμα από την έννοια της φυλής. Η καλλιτέχνης με έδρα τη Βαλτιμόρη είναι γνωστή για τους στυλιζαρισμένους, ρεαλιστικούς πίνακες ατόμων ντυμένων με ζωηρά χρώματα, όπου το δέρμα τους αποδίδεται σε αποχρώσεις από όλη τη χρωματική κλίμακα του μαύρου και του γκρι.

Οι παραλλαγές του χρώματος και τα έντονα χρωματικά υπόβαθρα προκύπτουν από την επιθυμία της Σεράλντ να προκαλέσει μια αίσθηση διαχρονικής ταυτότητας.

«Ζωγραφίζω  πίνακες που θέλω να δω σε μουσεία», είπε. «Και ελπίζω να τους παρουσιάζω με τρόπο που να είναι αρκετά καθολικός, ώστε να γίνουν κάτι παραπάνω από ένα μαύρο σώμα σε έναν καμβά».

Η πρώην Πρώτη Κυρία Μισέλ Ομπάμα επέλεξε τη Σεράλντ για να ζωγραφίσει το επίσημο πορτρέτο της για την Εθνική Πινακοθήκη στην Ουάσινγκτον, το οποίο παρουσιάστηκε στις αρχές του 2018.