Αννέτα Μαρκογιαννάκη: Φοβόμαστε το αύριο και τη δέσμευση

Η Αννέτα Μαρκογιαννάκη υπογράφει το βιβλίο «Από το σκοτάδι στο Φως», το οποίο κυκλοφορεί από την Ελληνοεκδοτική.

Τι μπορεί να συμβεί όταν τα νιάτα συναντούν τη σοφία και η σοφία τα νιάτα;

Ο κύριος Δημοσθένης, καθηλωμένος στο αναπηρικό αμαξίδιό του, θα ιχνηλατήσει το ψηφιδωτό μονοπάτι μιας ζωής γεμάτης λάθη και μάταιες απολαύσεις που του στέρησαν τη μονάκριβη κόρη του. Η πληγωμένη Ευρυδίκη, έχοντας ήδη διανύσει χρόνια πέτρινα και μέρες «Αλκυονίδες», θα πάρει και θα δώσει πολλά μαθήματα ζωής· στον κύριο Δημοσθένη, στους γονείς της, μέχρι και στον αστυνόμο Μαρκορά, στο γραφείο του οποίου θα έρθουν στο φως καλά θαμμένες, ανείπωτες αλήθειες. Αφορμή ο θάνατος μιας νεαρής κοπέλας, της Ταμάρας, η οποία διέμενε στο ακριβώς απέναντι διαμέρισμα από αυτό της Ευρυδίκης. Οι σκηνές που εκτυλίσσονται στο αστυνομικό τμήμα και οι πρωταγωνιστές τους ακροβατούν μεταξύ τρέλας και λογικής. Το ίδιο συμβαίνει και στο σπίτι της Ευρυδίκης όπου διαμένει με τη μητέρα της, την εγωκεντρική Αλκυόνη, η οποία συστήνεται ως ζωγράφος ελπίζοντας να δημιουργήσει κάποια στιγμή «έργα ωριμότητας». Οι υστερίες της μητέρας μέσα από τον αλλοπρόσαλλο ναρκισσιστικό καμβά της προσωπικότητάς της θα γίνουν αγκάθινα δεσμά για τη νεαρή Ευρυδίκη;

Γίνεται, στ’ αλήθεια, κάποιες φορές από το αγκάθι να βγαίνει ρόδο;

Τα «απόνερα» της παγκόσμιας και εγχώριας οικονομικής κρίσης, ο εγκλεισμός λόγω πανδημίας αλλά κυρίως η κρίση αξιών είναι το κοκτέιλ που πυροδότησε στην ελληνική κοινωνία τις ψυχικές διαταραχές, όπως εκτιμά η ψυχολόγος & συγγραφέας Αννέτα Μαρκογιάννάκη. Σε αντίθεση με την  Ευρυδίκη του μύθου που δεν κατάφερε να βγει από το σκοτάδι στο φως, η δική της Ευρυδίκη βρίσκει τη δύναμη να τινάξει τα σκοτάδια της ζωής της και μας δείχνει τον δρόμο…

Η συνέντευξη έγινε από την Άρτεμη Γαβριηλίδου

***

-Η ηρωίδα σας η Ευρυδίκη αν και μεγαλώνει σ’ ένα τραυματικό περιβάλλον αντί να καταλήξει στο γραφείο κάποιου ψυχολόγου βρίσκει τη δύναμη να γιατρέψει μόνη τις πληγές της και να προχωρήσει στη ζωή της.  Ποιο είναι το μήνυμά της;

Η Ευρυδίκη, παρόλο που μεγάλωσε με την τοξική και άκαρδη Αλκυόνη, είχε μέσα της σημαντικές σανίδες σωτηρίας. Αφενός τα γονίδιά της, τις «ζεστές» εσωτερικές της ποιότητες, καθώς ο άνθρωπος και γεννιέται και γίνεται. Αφετέρου, πήρε από την Ολέσια, αγκαλιά, γλυκά λόγια, ζεστό φαγητό, αμέτρητες στιγμές παιχνιδιού, νανουρίσματος, τραγουδιού, αφήγησης παραμυθιών. Επίσης, είχε μεγάλη αγάπη στα βιβλία! Η γνώση είναι δύναμη… Άνοιξε τα φτερά της προς τα όνειρα της. Επιπλέον, τόλμησε να «αφεθεί», να βιώσει έναν όμορφο, απαλό έρωτα. Μάλιστα, ασυνείδητα έφερε και μια «ηθική δικαίωση» καθώς συνέβαλε στην εξιχνίαση ενός μυστήριου θανάτου (ατύχημα, έγκλημα ή αυτοκτονία). Τέλος, έγινε και κάτι άλλο που δεν μπορώ να σας αποκαλύψω… Η Ευρυδίκη είναι η μετουσίωση της ελπίδας. Τόλμησε, είπε αλήθειες, έδωσε πολλά μαθήματα ζωής αλλά και ευκαιρίες για συγχώρεση. Έθεσε όμως και τα όρια της.  Το μήνυμα που θέλει να περάσει; Ότι ναι, γίνεται, από το αγκάθι να βγει ρόδο…!

-Γυναικοκτονίες, παιδοκτονίες και καθημερινή βία κατακλύζουν την ελληνική κοινωνία. Είναι «εισαγόμενο» φαινόμενο ελέω παγκοσμιοποίησης ή εγχώρια υπόθεση;

Ανέκαθεν δυστυχώς υπήρχαν οι γυναικοκτονίες λόγω των κοινωνικών στερεοτύπων της πατριαρχίας. Βρισκόμαστε σε μια κομβική καμπή της ανθρωπότητας. Τα «απόνερα» της παγκόσμιας αλλά και εγχώριας οικονομικής κρίσης, της πανδημίας/εγκλεισμού, η ενεργειακή κρίση, μα κυρίως η κρίση αξιών. Ό,τι ήταν «κουκουλωμένο» και κρυμμένο «κάτω από το χαλί» βγήκε στην επιφάνεια. Ένα σύμπτωμα της κατάθλιψης είναι η ευερεθιστότητα, η επιθετικότητα. Παρατηρείται μεγάλη αύξηση στις ψυχικές διαταραχές, την ενδοοικογενειακή βία, την παιδική εγκληματικότητα. Ο κόσμος έχει πιεστεί πάρα πολύ!

-Τι ταλανίζει την ελληνική κοινωνία; Ποιος είναι ο μεγαλύτερος συλλογικός φόβος μας;

Μια πολύπλευρη ανασφάλεια για το αύριο αλλά και ο φόβος της εγγύτητας. Φοβόμαστε να ανοιχτούμε, να ερωτευτούμε, εστιάζουμε στο «φαίνεσθαι», στην εικόνα. Νέοι/νέες 30 χρόνων ζουν με τους γονείς τους. Αφενός δυσκολεύονται οικονομικά (ούτε συζήτηση να «ανοίξουν το δικό τους σπιτικό, να κάνουν οικογένεια), αφετέρου παρατηρείται φόβος της δέσμευσης. Κάνουν επιφανειακές σχέσεις, εφήμερες, δίχως ουσιαστική συναισθηματική σύνδεση. Η σχέση θέλει χρόνο, υπομονή, προσπάθεια, αποδοχή, δώρα που μόνο η αγάπη τα χαρίζει στον άνθρωπο. Μόνο όταν τα μάτια συναντιούνται εις βάθος, εκκρίνονται οι ορμόνες της αγάπης. «Δεν υπάρχει δρόμος για την αγάπη, η αγάπη είναι ο δρόμος»!

-Έχει αποτιμηθεί πώς επίδρασε στην ψυχή μας η πανδημία; Ποιες οι εκτιμήσεις σας;  

Πολλές και διαφορετικές οι «απώλειες»! Θάνατοι, αίσθημα κενού, κόπωσης, ανασφάλεια για το μέλλον, φόβος θανάτου, εκρήξεις θυμού. Ο θυμός είναι δευτερογενές συναίσθημα, είναι η κορυφή του παγόβουνου. Κάτω από αυτό υπάρχουν λύπες για όλα όσα χάσαμε και κυρίως οι νέοι που προσπαθούν να τα κάνουν όλα μαζεμένα, με έντονα ξεσπάσματα ως ασυνείδητη αντίδραση στον εγκλεισμό που βίωσαν. Η συναισθηματική μοναξιά και ο «εγκλεισμός στον εαυτό» με ανησυχεί περισσότερο. Επιφέρει ψυχικές διαταραχές όπως κατάθλιψη, διαταραχές άγχους κ.α. Το «μαζί», η σύνδεση, το μοίρασμα είναι το αντίδοτο. Μην κλείνεστε, ανοιχτείτε, μιλήστε, ζητήστε βοήθεια…

-Αυξάνονται και πληθύνονται όσοι αναζητούν βοήθεια από ειδικούς της ψυχικής υγείας ενώ ανθούν και τα βιβλία «αυτοβοήθειας». Ωστόσο… δύσπιστοι μιλούν για «μόδα». Τι απαντάτε; 

Καλά είναι και τα βιβλία αυτοβοήθειας αλλά από μόνα τους δεν αρκούν. «Συνταγές» και έτοιμες λύσεις δεν υπάρχουν, ούτε ταιριάζουν όλα για όλους. Θα σας φέρω παράδειγμα τα άτομα με ειδικές ανάγκες. Ένας  άνθρωπος με σοβαρές κινητικές δυσκολίες, δίχως προσωπικό βοηθό, πώς μπορεί να νιώσει όταν διαβάζει «πήγαινε για τρέξιμο στη φύση, κολύμπα, κάνε ορειβασία, ταξίδεψε». Που εκτός των άλλων (δρόμοι, πεζοδρόμια, υποδομές), το επίδομα είναι μηδαμινό σε σχέση με τις σημερινές ανάγκες; Ένας άνθρωπος με κατάθλιψη που διαβάζει «νιώσε ευγνωμοσύνη, χαμογέλα, γυμνάσου, ερωτεύσου», πως να νιώσει; Ακόμη πιο ανήμπορος, ανεπαρκής! Εδώ δεν έχει διάθεση ούτε την προσωπική του υγιεινή να φροντίσει, δυσκολεύεται στον ύπνο, στη λήψη τροφής, στα βασικά, στα «αυτονόητα». Ο σημερινός άνθρωπος έχει την ανάγκη επιτέλους «να ακουστεί», να μιλήσει, να μοιραστεί τον πόνο του, τον θυμό, τους προβληματισμούς του. Να «αδειάσει» από το συναισθηματικό πλημμύρισμα, να νιώσει ότι κάποιος τον νιώθει. «Μόνο όταν ο άνθρωπος νιώσει αποδοχή και κάνει αποδοχή του εαυτού, τότε μπορεί να αλλάξει», έχει πει ο Rogers. Χρειάζεται να λεκτικοποιήσει αυτά που νιώθει, χωρίς να τα κρατάει μέσα του. Και ο ψυχοθεραπευτής μέσω της ενσυναίσθησης, της άνευ όρων αποδοχής, της  μαιευτικής οδού, τον βοηθά να βρει τον δικό του δρόμο, καθώς οι απαντήσεις είναι διαφορετικές για τον κάθε άνθρωπο. Εύκολες, γρήγορες και επιφανειακές λύσεις δεν υπάρχουν!

-Η εποχή μας υμνεί τα κατορθώματα της μονάδας. Πώς μπορούμε να ασκηθούμε σε ένα «μαζί»  συντροφικό, ερωτικό, γονεϊκό και κοινωνικό; 

Ξεχάσαμε τα απλά, τα αυτονόητα. Φοβόμαστε να αφεθούμε, να ανοιχτούμε και φοράμε «προσωπεία». Αγχωμένοι, απομονωμένοι μπροστά σε μια οθόνη.  Χρειάζεται να συνειδητοποιήσουμε ότι τέλειοι άνθρωποι (γονείς, παιδιά, σύντροφοι ) δεν υπάρχουν, ούτε εμείς είμαστε τέλειοι. Η αγάπη είναι η θεραπεία που έχει δοθεί εκ γενετής στον άνθρωπο. Ο δυτικός πολιτισμός, ο υλισμός, τα πρότυπα, οι γρήγοροι ρυθμοί, η απομάκρυνση από την αρμονία και τη σοφία της φύσης έχει αποξενώσει τον άνθρωπο από τον ίδιο του τον εαυτό. Πως να αγαπήσω τον άλλον αν έχω «αποσυνδεθεί» από τον εαυτό μου; Αν έχω σηκώσει τείχη και άμυνες; Από τον φόβο μην πληγωθώ χάνω τα δώρα της αγάπης. Υπάρχει η υπερφόρτωση του μυαλού και η υποτίμηση του συναισθήματος. Αλλά η καρδιά είναι μόνη και πονάει. Πώς να υπάρξει αγάπη με μικροσκοπική καρδιά…; Κυνηγάμε την επιτυχία και ξεχάσαμε την ευτυχία, η οποία βρίσκεται στα απλά, στα μικρά. Στην αγκαλιά, στο χάδι, στο γέλιο, στο κράτημα των χεριών, στο «είμαι εδώ για σένα». Στο «σ΄αγαπώ όχι «γιατί», αλλά «παρόλο».

-Συγγραφέας και ψυχολόγος ανατέμνουν αμφότεροι την ανθρώπινη ψυχή κι εσείς έχετε και τις δύο ιδιότητες. Σε τί διαφέρουν; 

Η συγγραφή είναι για μένα λύτρωση, ψυχοθεραπεία. Η επιστημονική γνώση έχει όρια, η τέχνη δεν έχει! Λατρεύω να ταξιδεύω ελεύθερα σε άγνωστους κόσμους… «Όπου κι αν θέλησα να πάω, πάντα ένας ποιητής είχε πάει πριν από μένα» (Freud).

-Ο Irvin Yalom έχει πει ότι “Ο πληγωμένος θεραπευτής μπορεί πραγματικά να θεραπεύσει”. Ισχύει το ίδιο και για τον «πληγωμένο» συγγραφέα; Πώς συνδέεται αυτό με τις δικές σας πληγές;

Μέσω του γραψίματος και της βύθισης στο δικό μου ασυνείδητο, «συναντώ» τους ανθρώπους και είναι τόσο παρήγορο για μένα ότι κάπου, κάτι μας συνδέει. Γιατί μ’ έναν τρόπο μοιάζουν οι φόβοι, οι πληγές των ανθρώπων αλλά και οι πόθοι τους. Και παρόλο που η διαδικασία της συγγραφής είναι μοναχική, σπλαχνικά αισθάνομαι ότι έχω τους αναγνώστες δίπλα μου. Έτσι λοιπόν, ένας πληγωμένος θεραπευτής είμαι κι εγώ, που μέσα από την αισιοδοξία και το χαμόγελο μου, απότοκο μακροχρόνιας δουλειάς με τον εαυτό, έρχομαι να συναντήσω εσάς και να σας πω ναι, υπάρχει φως, ελπίδα. Υπάρχει ο Χειμώνας, υπάρχει όμως και η Άνοιξη. Το «μαζί» κάνει θαύματα!

-Έχετε γράψει και για τα παιδιά «Η κουκουβάγια η τετραγωνομάτα». Ποιο λογοτεχνικό σύμπαν είναι γοητευτικότερο; Ενηλίκων ή παιδιών;

Θα έλεγα, κατά μία έννοια, ότι τα παιδιά είναι οι πιο απαιτητικοί αναγνώστες. «Πως να κρυφτείς απ’ τα παιδιά έτσι κι αλλιώς τα ξέρουν όλα». Τα παιδιά έχουν την αλήθεια μέσα τους, δεν έχουν υποστεί καμία αλλοτρίωση, δεν έχουν «πρέπει», επομένως λένε καθαρά, πηγαία τις λέξεις. Χρειάζεται μεγάλη προσοχή η συγγραφή παιδικού βιβλίου. Το λεξιλόγιο, τα μηνύματα, η εικονογράφηση, το αναπτυξιακό στάδιο στο οποίο απευθύνεται. Προσωπικά ενώ είμαι Ψυχολόγος με Μεταπτυχιακό στην Παιδοψυχολογία & Ειδική Αγωγή, όταν γράφω παιδικό βιβλίο παίρνω τη γνώμη γονέων, νηπιαγωγών, δασκάλων, καθηγητών  Πανεπιστημίου. Έχουμε μεγάλη ευθύνη οι συγγραφείς των παιδικών βιβλίων. Όμως και το σύμπαν των ενηλίκων είναι εξίσου γοητευτικό! Βάζω τους ήρωές μου να «αγκαλιάζουν» τις αδυναμίες τους, είναι ανθρώπινοι, ζουν σε καθημερινές συνθήκες, μάχονται με τα προβλήματα της ζωής, όπως η Ευρυδίκη, ο Πάρης, ο κύριος Δημοσθένης. Άλλωστε, όλοι εμείς οι ενήλικες κουβαλάμε το «μικρό παιδί» μέσα μας! Ας μην το μαλώνουμε. Ας το ακούσουμε, να το φροντίσουμε… Λατρεύω τα παιδιά αλλά και το «μικρό παιδί» μέσα μας. Αγαπώ τον άνθρωπο!

Photo Credit: Κλεινάκη

Διαβάστε επίσης:

Αννέτα Μαρκογιαννάκη: Κυκλοφορεί το νέο της βιβλίο «Ευρυδίκη, Από το Σκοτάδι στο φως»